Teodor Pretwicz

Teodor Pretwicz (również Pretwic, Pretficz, Pretwitz) herbu Wczele (ur. 15 października 1775 w Kaliszu, zm. 1 grudnia 1836 ) – podpułkownik armii Księstwa Warszawskiego, oficer Legii Naddunajskiej.

Urodził się w rodzinie szlacheckiej, pieczętującej się herbem Wczele, wywodzącej się ze Śląska, której najznamienitszym przedstawicielem był słynny zagończyk Bernard Pretwicz. Rodzina Pretwiczów była wyznania ewangelickiego. Rodzicami Teodora byli Adam Krzysztof Pretwicz oraz Zofia Wiktoria z Kosseckich.

Do armii koronnej wstąpił w 1789, służąc w piechocie. Przed wybuchem powstania kościuszkowskiego (1794) był w stopniu chorążego, podczas insurekcji otrzymał swój pierwszy stopień oficerski zostając porucznikiem.

Po rozbiorach Polski emigrował i w 1800 podjął służbę w Legii Naddunajskiej generała Karola Kniaziewicza, początkowo jako podporucznik, później porucznik. W 1801 otrzymał stopień kapitana, obejmując dowództwo 7 kompanii I batalionu Legii Naddunajskiej.

Po reorganizacji Legii Naddunajskiej oraz Legii Włoskiej gen. Dąbrowskiego, Teodor Pretwicz pozostał w służbie wojskowej dowodząc 2 kompanią II batalionu 3 Półbrygady Polskiej i wziął udział w wyprawie na San Domingo, gdzie wybuchło antyfrancuskie powstanie byłych niewolników. Na Karaibach przebywał od października 1802 i wrócił pod koniec listopada 1803.

Po zwycięstwie cesarza Napoleona nad Królestwem Prus (1806–1807), Pretwicz, podobnie jak większość dawnych legionistów, wstąpił do armii utworzonego Księstwa Warszawskiego. W stopniu podpułkownika służył początkowo w 5 pułku piechoty, następnie w styczniu 1808 przeszedł do 6 pułku piechoty, a w maju tego samego roku do 7 pułku piechoty, gdzie pełnił funkcję szefa batalionu.

W październiku 1808 Teodor Pretwicz odszedł ze służby czynnej i przeszedł do administracji wojskowej jako komisarz wojskowy 2 klasy. W czasie wojny z Austrią (1809) pełnił stanowisko dowódcy „depozytów piechoty” w Kaliszu, który w tamtym czasie był stolicą departamentu.

W administracji wojskowej pozostał do 1813, kiedy to po przegranej wojnie z Rosją tereny Księstwa Warszawskiego zostały zajęte przez armię rosyjską. Wówczas Pretficz dostał się do niewoli.

Po powstaniu pozostającego pod rosyjską kontrolą Królestwa Polskiego Pretwicz otrzymał dymisję z wojska (1816). Osiadł prawdopodobnie w Gaci Pawęzowej, której był wtenczas właścicielem.

Zmarł 1 grudnia 1836. Został pochowany w Żychlinie koło Konina, gdzie w kościele ewangelicko-reformowanym zachowała się jego tablica epitafijna .

Żoną Teodora była Helena Kijeńska. Miał dwóch synów: Józefa Wincentego i Ludwika Adama, którzy oboje porzucili protestantyzm, a w 1838 otrzymali od władz carskich potwierdzenie swojego szlachectwa.

Jego bratem był Ludwik (ur. ok. 1778, zm. 1802), którego kariera wojskowa aż do tragicznej śmierci była podobna do losów starszego brata: w stopniu chorążego walczył w powstaniu kościuszkowskim, po ostatecznym rozbiorze Polski, w 1799 wstąpił do Legii Naddunajskiej, gdzie otrzymał oficerski stopień porucznika, walczył pod Hohenlinden (1800), zginął na San Domingo w zasadzce zorganizowanej przez murzyńskich powstańców (1802).

• Kazimierz Bem: Zanik ziemiaństwa ewangelicko-reformowanego na ziemi konińskiej w XIX wieku. W: Piotr Gołdyn (red.): Protestantyzm w Polsce na przestrzeni wieków. Poznań: Rys, 2009.
• Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie 1807-1814. Warszawa; Kraków: Gebethner i Wolff, 1905.
• Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolski. Powiat kaliski. T. VI. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, 2000, seria: Dawne budownictwo folwarczne. ISBN 83-86624-01-9.
• Jan Pachoński: Legiony Polskie 1794-1807. Prawda i legenda. T. 3: Znad Renu na San Domingo 1799-1802. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1971.
• Jan Pachoński: Oficerowie Legionów Polskich 1796-1807. T. 2: Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796-1807. Kraków: Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-003-0.
• Janusz Staszewski: Kaliski wysiłek zbrojny 1806-1813. Kalisz: Towarzystwo Przyjaciół Książki, 1931.
• Danuta Sznycer: Przewodnik po Żychlinie. zychlin.reformowani.pl. [dostęp 2020-11-01]. (pol.).
• Seweryn Uruski: Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. T. XIV. Warszawa: Księgarnia Gebethnera i Wolffa, 1917.