Teodor Mrozowicki

Teodor Mrozowicki herbu Prus III (ur. 8 listopada 1784 we Lwowie, zm. 13 kwietnia 1862 w Majdanie) – ziemianin galicyjski, pionier przemysłu cukrowniczego w Galicji.

Teodor Józef Tadeusz Ignacy Mrozowicki urodził się 8 listopada 1784 r. we Lwowie jako syn Stanisława, starościca stęgwilskiego i Marianny z Karczewskich herbu Jasieńczyk, starościanki liwskiej.

Nauki pobierał m.in. w szkole realnej we Lwowie, gdzie poznał podstawy chemii, fizyki i mechaniki. Po wprowadzeniu przez cesarza Napoleona w 1806 r. blokady przywozów towarów kolonialnych wzrosło w Europie zainteresowanie produkcją cukru. W prasie niemieckiej i francuskiej pojawiło się wówczas wiele artykułów na temat doświadczeń odnośnie produkcji cukru z buraka. Otrzymawszy od ojca kilka majątków Mrozowicki rozpoczął w nich uprawę buraków cukrowych i na podstawie literatury naukowców niemieckich i francuskich opracował własną technologię i skonstruował urządzenia do przerobu cukru z buraków cukrowych. W jednym ze swoich majątków, Puźnikach w pow. brzeżańskim, rozpoczął w 1823 r. produkcję cukru – cukrownia ta, nazywana wówczas ogniową, pomimo, że miała charakter doświadczalny, jest uznana jako pierwsza cukrownia uruchomiona w Cesarstwie Austriackim, a Mrozowicki został nazwany ojcem cukrownictwa galicyjskiego.Po trzech latach istnienia cukrownia ta została w 1826 r. przeniesiona z Puźnik do miasteczka ojca, Sokołówki, gdzie gospodarował jego kmłodszy brat Franciszek, a niedługo po tym założył nową cukrownię w kolejnym swoim majątku,Kołodziejówce, która leżała o trzy mile ode Lwowa na trakcie do Bursztyna, co było bardziej dogodne dla sprzedaży cukru we Lwowie. Zygmunt Przyrembeluważa, że rozpoczęcie na większą skalę produkcji cukru w Sokołówce w 1826 r., można uważać za początek przemysłu cukrowniczego na ziemiach polskich.Ta datapoczątków polskiego przemysłu cukrowniczego jest również przyjęta we współczesnych publikacjach. Mrozowiccy w 1833 r. zostali wymienieni, obok generała Ferdynanda Piotra hr. de Hennequin et Curel de Fresnel z Olszanicy, jako najwięksi producenci cukru w Galicji.

Mrozowicki swoje innowacyjne rozwiązania publikował w czasopismach lwowskich, czym spopularyzował wśród ziemian galicyjskich cukrownictwo, w konsekwencji czego zaczęto uprawiać buraki cukrowe i powstało wówczas kilka nowych cukrowni. Cieszył się on powszechnym podziwem, zwłaszcza, że wskutek choroby na ospę utracił w dzieciństwie wzrok i swoje inżynierskie pomysły realizowałjako osoba niewidoma, w czym pomagał jemu jego ojciec, Stanisław. Jak pisze Stanisław Nikiel: Czasopisma lwowskie w latach 1826-1830 w licznych artykułach podkreślały pionierski charakter działalności Mrozowickich i ich wielkie zasługi dla rozwoju cukrownictwa w Galicji.

W 1815 r. ożenił się z Sylwią Oziembłowską herbu Radwan (ur. w 1791, zm. 9 lutego 1861 w Majdanie). Pozostawił z nią ośmioro dzieci: Agnieszkę Mariannę Felicję, Walerianę Marię Ignację, Feliksa Józefa Ignacego, Felicję Józefę Ignację, Justyna Franciszka Marcelego, Marię, Jana Celestyna Wiktora oraz Eligiusza Franciszka Teodora.

Teodor Mrozowicki zmarł 13 kwietnia 1862 w swoim majątku Majdan w powiecie nadwórniańskim.

• Słownik Biograficzny Techników Polskich, red. Wiktor Skoczyński, t. VIII, Warszawa 1997, s. 68.
• Teodor Torosiewicz, O cukrze z buraków, [w:] Wiadomości Handlowe, rok 1830, nr 120, s. 636.
• Józef Żywicki, O wystawie płodów przemysłowości w Wiedniu, [w:] Gazeta Lwowska, rok 1845.
• H. Ł., Fabryki cukru burakowego w prowincyach dawney Polski, [w:] Wiadomości Handlowe, rok 1830, nr 15.
• Rocznik statystyczny przemysłu i handlu krajowego, tom 1, Lwów 1885, s. 7-8.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, Wł. Walewski, t. XI, Warszawa 1890, s. 35.
• Franciszek Marek, O cukrze i cukrownictwie, [w:] Ziarno. Czasopismo Kulturalno-Literackie, nr 1/42/2016.
• Bronisław Mikulec, Przemysł cukrowniczy w Galicji w latach 1823-1918, Warszawa 1980.
• Zygmunt Przyrembel, Historia cukrownictwa w Polsce, tom I, Warszawa 1927, s. 2, 67, 69.
• Julian Kołaczkowski, Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce, Kraków 1888, s. 137.
• J. Łękawski, Wykaz cukrowni w granicach Polski z 1939 i 1945 r., Warszawa, 1974