Tadeusz Remer

Tadeusz Remer, ps. „er” (ur. 15 maja 1894 w Tłustem, zm. 8 sierpnia 1971) – polski nauczyciel, bibliotekarz, porucznik piechoty Wojska Polskiego.

Urodził się jako syn Lucjana (wzgl. Julian, oficjał urzędu podatkowego w urzędzie c. k. starostwa powiatu sanockiego) i Marii z domu Martyniec. Jego bratem był Klemens (1895–1971), także oficer wojskowy, prawnik, działacz narodowy. Obaj byli jednymi z pierwszych członków ruchu skautowego w Sanoku, został członkiem „oddziału ćwiczebnego” im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego, założonego w listopadzie 1909 przez działaczy Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”, od 1911 Drużyna Skautowa im. hetmana Stanisława Żółkiewskiego – Ex ossibus ultor (innymi harcerzami byli wówczas m. in. jego brat Tadeusz, Jan Bratro, Władysław Brzozowski, Julian Krzyżanowski, Tadeusz Piech, Zygmunt Vetulani, Władysław Zaleski). W 1912 Tadeusz Remer zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Ludwik Hellebrand, Jan Kosina, Mieczysław Krygowski, Józef Agaton Morawski, Jerzy Pajączkowski, Zygmunt Vetulani).

W latach 1912–1914 rozpoczął studia filologię polskiej i romańskiej oraz filozofii na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie. Od 1912 do 1913 pracował w Kasach Stefczyka, od 1913 do 1914 był stypendystą w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (porządkował wówczas archiwum Sapiehów). Od 1912 do 1914 był składzie władz kierującej Tajną Polską Szkołą Państwową Komisji Wychowania Państwowego (KWP) okręgu lwowskiego i był członkiem Akademickiej Legii Niepodległości. Działał jako łącznik między KWP a drużyną skautową im. D. Czachowskiego w Jarosławiu (1912/1913) i drużyną harcerską im. W. Łukasińskiego w Sokalu (1913/1914). Był działaczem „Zarzewia”, redaktorem pisma o tej nazwie, publikował pod pseudonimem „er”. Funkcjonował w zarządzie stowarzyszenia akademickiego „Kuźnica”.

Został podoficerem Polskich Drużyn Strzeleckich. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 był szeregach Legionu Wschodniego, we wrześniu 1914 wcielony do c. i k. armii. Uczył się w szkole oficerskiej i został dowódcą plutonu w 10 pułku piechoty. Walczył pod Przemyślem i Kraśnikiem. 7 lipca 1915 trafił do niewoli i do sierpnia 1918 był przetrzymywany w Riazaniu. W tym czasie jego przyjacielem został poeta Kazimierz Wierzyński, który zadedykował mu swoje wiersze. W Riazaniu nauczał języka polskiego i reżyserował przedstawienia teatralne.

Do Polski wrócił w sierpniu 1918, uczestniczył w rozbrajaniu Niemców i w listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Awansowany do stopnia podporucznika, służył w szeregach 36 pułku piechoty i 19 pułku piechoty. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej (w 1919 walczył koło Bełza, pod Lidą, Mińskiem, Borysowem, a w 1920 pod Zamościem, Hrubieszowem, Gródkiem, Krasnem i Wilejką). W 1920 został awansowany do stopnia porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. Rozkazem z marca 1921 skierowany na dokończenie studiów na przemianowanym po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Został zweryfikowany w stopniu porucznika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. Od stycznia 1923 do sierpnia 1930 ponownie był w służbie wojskowej. Jako oficer nadetatowy 19 pułku piechoty w latach 20. służył w kadrze Korpusu Kadetów nr 1 we Lwowie, gdzie był nauczycielem języka francuskiego i propedeutyki filozofii oraz sekretarzem rady pedagogicznej. Równolegle od 1924 do 1929 był bibliotekarzem Biblioteki Baworowskich, ponadto porządkował bibliotekę Lwowskiego Towarzystwa Lekarskiego. W 1929 uzyskał uprawnienia do nauczania w szkolnictwie średnim. W 1930 został przeniesiony w stan spoczynku. W 1934 jako porucznik piechoty piechoty przeniesiony w stan spoczynku był w oficerskiej kadrze okręgowej nr X jako oficer „przewidziany do użycia w czasie wojny” i był wówczas przydzielony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Drohobycz.

Pełnił stanowisko dyrektora prywatnego koedukacyjnego gimnazjum i liceum w Borysławiu do 1939. W tym mieście był radnym miejskim i w ramach rady prezesem klubu polskiego. Był działaczem Związku Nauczycielstwa Polskiego, był członkiem zarządu Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, wiceprzewodniczącym Związku Oficerów Rezerwy, zastępcą przewodniczącego Towarzystwa Szkoły Ludowej i przewodniczącym Koła Przyjaciół Harcerstwa.

W obliczu zagrożenia wybuchu konfliktu zbrojnego, 30 sierpnia 1939 został zmobilizowany, a po wybuchu II wojny światowej w okresie kampanii wrześniowej był dowódcą kompani w batalionie Obrony Narodowej 4 pułku piechoty Legionów. Po odwrocie z Kielc do Hrubieszowa, przebywał chory w szpitalu w Rejowcu, powrócił do Borysławia, ukrywał się, od lutego 1940 przebywał we Lwowie, w tym roku pracował jako sprzedawca biletów w filharmonii, a od października 1940 do czerwca 1941 zatrudniony jako urzędnik na Politechnice Lwowskiej. Po ataku Niemiec na ZSRR i zajęciu Lwowa prowadził tajne komplety od lipca 1942 do czerwca 1944 nauczając języków obcych. Pracował jako karmiciel wszy w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami prof. Rudolfa Weigla we Lwowie.

Po nadejściu frontu wschodniego w 1944 i zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną ZSRR od sierpnia 1944 do kwietnia 1945 był zatrudniony na stanowisku starszego bibliotekarza, potem sekretarza naukowego Biblioteki Uniwersyteckiej we Lwowie. Przebywał na delegacji w Leningradzie, a w kwietniu 1945 osiadł z rodziną w Krakowie (w toku przymusowych wysiedleń ludności polskiej z Kresów Wschodnich także polscy naukowcy stopniowo opuszczali Lwów). Przez dwa miesiące pracował w Bibliotece Jagiellońskiej, później przeprowadził się do Warszawy. Do 1948 pracował w Bibliotece Narodowej, delegowany także do Naczelnej Dyrekcji Bibliotek jako szef referatu bibliotek naukowych. Od 1 stycznia 1949 do 31 grudnia 1960 pełnił stanowisko dyrektora biblioteki Państwowego Muzeum Zoologicznego (później Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk), tzw. Biblioteki Przyrodniczej. 1 listopada 1954 uzyskał tytuł zastępcy profesora. Działał aktywnie w środowisku bibliotekarskim, od 1946 do 1960 zasiadał w zarządzie głównym Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich; później Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich (jako gospodarz, zastępca przewodniczącego i skarbnik).

Publikował artykuły w zakresie bibliotekarstwa radzieckiego, wykonywał tłumaczenia, był współtwórcą szkolnego podręcznika j. niemieckiego Lesebuch fär die 5 Klasse z 1954 (współautor: E. Iwańczyk). W 1961 był jednym organizatorów Koła Odra–Nysa przy Towarzystwie Rozwoju Ziem Zachodnich.

Tadeusz Remer zamieszkiwał przy ulicy Kazimierzowskiej 50 m. 15 w Warszawie (1958). Zmarł 8 sierpnia 1971, dwa miesiące po śmierci brata Klemensa. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Jego żoną od 1923 była Zofia, z domu Wisłocka (1898-1986). Mieli syna Klemensa (1924-1941) i córkę Annę.

• Krzyż Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych
• Medal Niepodległości

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Stanisław Konarski: Tadeusz Remer. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 17 listopada 2014].