Tadeusz Nowakowski

Tadeusz Zygmunt Nowakowski (ur. 16 października 1909 w Piotrkowie Trybunalskim, zm. 23 września 1993) – polski polityk, poseł na Sejm PRL II i III kadencji.

Był uczniem Szkoły Powszechnej im. Henryka Sienkiewicza przy ul. Szmidta, a także harcerzem najpierw w 9. Drużynie Harcerskiej im. ks. Ignacego Skorupki, później po jej likwidacji w 8. Drużynie Harcerskiej im. księcia Józefa Poniatowskiego. Po ukończeniu w 1930 gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie, do 1938 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Uzyskał wówczas również kwalifikacje nauczycielskie.

W latach 1932–1949 był referentem, później zastępcą naczelnika w urzędzie skarbowym, a następnie do 1951 zastępcą dyrektora Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego. Przez kolejne dwa lata pełnił już samodzielną funkcję dyrektora handlowego w największym wówczas piotrkowskim zakładzie – PZPB "Sigmatex". W 1953 był również organizatorem Zjednoczenia Montażu Konstrukcji i Urządzeń Przemysłowych "Mostostal" w Piotrkowie, w którym pełnił funkcję zastępcy dyrektora. Przez pierwsze lata budowa zakładu szła powoli, Tadeusz Nowakowski z grupą ludzi postanowił zainteresować przedsięwzięciem władze centralne. Dzięki poparciu Adama Dolińskiego i pomocy Janusza Wieczorka udało się zmienić decyzje wcześniejsze i w Piotrkowie zaczęto tworzyć Fabrykę Maszyn Górniczych. 29 grudnia 1956 nastąpiło oficjalne uruchomienie Fabryki Maszyn Górniczych. Nowakowski został dyrektorem naczelnym. Pełnił tę funkcję przez 18 lat. 25 kwietnia 1975 odbyło się uroczyste pożegnanie Tadeusza Nowakowskiego jako dyrektora. Za jego czasów zakład wykonywał wiele prac, z pozytywnym skutkiem dla miasta.

Mimo szeregu funkcji zawodowych, jakie pełnił w piotrkowskich przedsiębiorstwach, zajmował się również promocją sportu. Swoim patronatem objął m.in. federację Ogniwo, KS Włókniarz, a następnie od 1951 przez wiele lat GKS "Piotrcovia".

Poza pracą pełnił również różne funkcje polityczne. Już w czasie II wojny światowej uczestniczył w organizacjach konspiracyjnych. Był członkiem egzekutywy podziemnej PPS–WRN, następnie działał w Polskich Socjalistach. W latach powojennych, do zwołania Kongresu Zjednoczeniowego, był członkiem PPS, później PZPR. W latach 1946–1964 pełnił funkcję radnego Miejskiej Rady Narodowej, a także przewodniczącego Komisji Rewizyjnej. Działając w MRN pełnił funkcję przewodniczącego komisji finansów i gospodarki komunalnej, a następnie budownictwa. W pierwszych po „Październiku” wyborach do Sejmu PRL został wybrany na posła. Pracował w komisji regulaminowo mandatowej i wymiaru sprawiedliwości, jak również w komisjach nadzwyczajnych do opracowania projektu ustawy o NIK oraz o radach narodowych. W 1961 po raz drugi wszedł do Sejmu. Pracował ponownie w tych samych komisjach. W tym samym roku wszedł w skład Społecznego Komitetu Budowy Szpitala w Piotrkowie Trybunalskim.

W latach 1975–1980 pełnił funkcję przewodniczącego Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W tym samym czasie, od 1975 był również radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej, a od 1980 przez dwie kadencje jej przewodniczącym. Kompetencje płynące z tej funkcji skwapliwie wykorzystywał do promocji miasta, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju kultury. Stworzył m.in. Wojewódzką Radę Wydawniczą, która wydawała „Studia Regionalne”, monografię województwa piotrkowskiego i wiele innych wydawnictw.

Od 1926 Tadeusz Nowakowski był członkiem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, brał udział w wielu działaniach podejmowanych przez Michała Rawitę-Witanowskiego, w tym m.in. w gromadzeniu muzealiów. Podczas okupacji hitlerowskiej był jednym z tych, którzy zabezpieczali przed rabunkiem i zniszczeniem zbiory muzealne zgromadzone przez PTK, a także księgozbiór biblioteki ZNP. Po wojnie współpracując z Antonim Badkiem i Janem Rybnerem odtwarzał strukturę PTK. W 1949 wszedł w skład Zarządu Oddziału, a po utworzeniu PTTK stał się jednym z jego najbardziej aktywnych działaczy. W październiku 1952 objął najpierw funkcję wiceprezesa, a po rezygnacji Antoniego Badka w 1961 funkcję prezesa Piotrkowskiego Oddziału, którą sprawował do 1975. W 1961 otrzymał legitymację przewodnika państwowego I klasy, a rok później został powołany przez Zarząd Okręgu na Społecznego Opiekuna nad Zabytkami Ziemi Piotrkowskiej. W 1975 tworzył i został pierwszym prezesem Zarządu Wojewódzkiego PTTK w Piotrkowie Tryb. Funkcję tę sprawował do 1980. Od 1977 otrzymał tytuł honorowego Członka PTTK. W 1964 był również członkiem założycielem Towarzystwa Przyjaciół Miasta Piotrkowa Trybunalskiego, pełnił funkcję wiceprezesa, członka zarządu, a od 1992 był członkiem honorowym.

Był także inicjatorem pomysłu czczenia osób ważnych i zasłużonych nie tylko dla miasta Piotrkowa. Z jego inicjatywy powstało wiele pomników i tablic pamiątkowych. Pomnik Mikołaja Kopernika, popiersie Tadeusza Żarskiego, a także pomniki w Milejowie, Borowskich Górach czy Obrońców Piotrkowa z 1939 na Krakowskim Przedmieściu, wykonane były w FMG „Pioma” właśnie wówczas, gdy był on jej dyrektorem. Tadeusz Nowakowski był także jednym z trzech projektantów pomnika poświęconego obrońcom Borowskich Gór. W latach dziewięćdziesiątych uparcie walczył o cofnięcie decyzji w sprawie zburzenia pomnika Tadeusza Żarskiego, patrona FMG „Pioma”. W tym też celu pragnął przestawić referat dotyczący życia Żarskiego na zebraniu ze związkami zawodowymi. Nie uzyskał jednak zgody ówczesnej dyrekcji i wkrótce po tym pomnik zburzono. W I LO znajduje się szereg tablic, których inicjatorem był również Tadeusz Nowakowski, są to m.in.: tablica dla uczczenia nauczycieli i wychowanków szkoły, którzy zginęli w okresie II wojny światowej, tablica dla upamiętnienia młodzieży szkolnej – uczestników strajku szkolnego w 1905, tablica dla upamiętnienia 300 lecia szkoły piotrkowskiej oraz wiele innych w różnych miejscach w Piotrkowie i okolicy m.in. astronoma Felicjana Kępińskiego.

W 1986 Tadeusz Nowakowski powołał do życia Społeczny Komitet Rewaloryzacji Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim. Utworzył również Bibliotekę Piotrkowską, w ramach, której wydał kilka opracowań. Był współzałożycielem w 1958 „Gazety Ziemi Piotrkowskiej” i przez wiele lat publikował na jej łamach teksty poświęcone historii miasta. Dbał o zabezpieczenie spuścizny swego wielkiego poprzednika M. Rawity-Witanowskiego, a szczególnie zaś materiałów do monografii dziejów Piotrkowa Trybunalskiego.

Po odejściu na emeryturę miał dwie pasje: Piotrkowskie Towarzystwo Naukowe, które jak twierdził powinno powstać w maju 1975 i Dom Kultury – Teatr, który miał stanąć na dawnym placu pofranciszkańskim.

Był członkiem Wojewódzkiego Obywatelskiego Komitetu Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, a także powołanej w grudniu 1977 grupy problemowo roboczej przy KW PZPR, zajmującej się utrwalaniem tradycji oraz współczesnego dorobku kulturalnego i naukowego związanego z województwem piotrkowskim.

Ponadto był również wiceprzewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu Obchodów Międzynarodowego Roku Dziecka w województwie piotrkowskim powołanego w czerwcu 1978.

Zmarł w 23 września 1993. Pośmiertnie wojewoda piotrkowski Stanisław Witaszczyk w dniu 11 listopada 1995 roku, w dowód uznania za szczególne osiągnięcia w działalności na rzecz rozwoju województwa piotrkowskiego, przyznał Tadeuszowi Nowakowskiemu medal „20 lat Województwa Piotrkowskiego 1975–1995”.

W czasie swego intensywnego życia otrzymał szereg wyróżnień i dyplomów, które stały się swego rodzaju potwierdzeniem zasług i świadectwem pracy dla miasta. Odznaczony został Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi i Orderem Sztandaru Pracy II klasy, a także Złotą Odznaką Honorową miasta Piotrkowa Trybunalskiego.

W lipcu 1959 Tadeusz Nowakowski, jako jedyny działacz społeczny z województwa łódzkiego, został odznaczony przez Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki Odznaką Zasłużonego Działacza Turystyki, a także Złotą Odznaką PTTK (1958), Złotą Honorową Odznaką PTTK i Odznaką „25 lat PTTK” (1975). W 1973 natomiast został uhonorowany przez Ministra Kultury i Sztuki odznaką Zasłużonego Działacza Kultury. Za rok 1972 przyznano mu zaś „Złotą Wieżę Trybunalską”.

Tadeusz Nowakowski pozostawił po sobie bogatą spuściznę pisarską. W kręgu jego zainteresowań znajdował się głównie Piotrków i jego historia, był bowiem jednym z wybitniejszych piotrkowskich regionalistów, uczniem Michała Rawity–Witanowskiego, z którego dorobku czerpał i na którym się wzorował.

Ważniejsze pozycje Tadeusza Nowakowskiego:

• 15-lecie Fabryki Maszyn Górniczych „PIOMA” im. Tadeusza Żarskiego w Piotrkowie Tryb., (współautor: S. Hoffer, R. Skórzewski), Piotrków Trybunalski 1971.
• 400-lecie Trybunału Koronnego. Piotrków Trybunalski 1578–1978, (współautor: T. Fijałkowski), Łódź 1978.
• Dzieje skautingu i harcerstwa w Piotrkowie Trybunalskim w latach 1911–1939, Piotrków Trybunalski 2001.
• Materiały do bibliografii dziejów regionu piotrkowskiego, (współautor: S. Fijałkowski), Piotrków Trybunalski 1986.
• Miejsca pamięci narodowej w województwie piotrkowskim, Przewodnik, Łódź 1988.
• Okolice Sulejowa i Spały. Mapa turystyczna,(Opracowanie części informacyjnej) oprac. J. Wasilewska, Warszawa 1981/82.
• Piotrków Trybunalski i okolice, Folder, Łódź 1972 i 1978.
• Piotrków Trybunalski i okolice, Przewodnik, Warszawa 1972.
• Przedbórz i okolice. Przewodnik, Piotrków Trybunalski 1991.
• Stary cmentarz rzymskokatolicki w Piotrkowie, (współautor: A. Świtalski), Piotrków Trybunalski 1993.
• Towarzystwo Przyjaciół Miasta Piotrkowa Trybunalskiego w 15-lecie działalności, Piotrków Trybunalski 1983.
• Województwo piotrkowskie, (współautorzy: W. Musiał, S. Pleśnarowicz), Szczecin 1989.
• Województwo piotrkowskie. Przewodnik turystyczny. (współautorzy: T. Krzemiński, R. Kotewicz, J. Góral, W. Musiał, H. Retkiewicz), Łódź 1979.