Quick Facts
Biography
O Στέλιος Ιωάννου (30 Ιανουαρίου 1915 – 8 Μαΐου 1999) ήταν διεθνώς καταξιωμένος Κύπριος επιχειρηματίας και ευεργέτης, ο ένας εκ των δύο συνιδρυτών της μεγάλης κατασκευαστικής-εργοληπτικής εταιρείας «Ιωάννου & Παρασκευαΐδης», γνωστότερης ως J&P.
Βιογραφικά στοιχεία
Γεννημένος στα Πάνω Λεύκαρα Λάρνακας (Κύπρος), ο Στέλιος Ιωάννου ήταν γιος του Ττοφή (Χριστοφή) και της Παναγιώτας Ιωάννου. Σε νεαρή ηλικία, μετοίκησε με τους γονείς και την αδελφή του, Ελένη, στη Λευκωσία, όπου ο πατέρας του δραστηριοποιήθηκε επιτυχώς ως ιδιοκτήτης και διευθυντής πανδοχείου, το οποίο λειτουργούσε παράλληλα και ως διαμετακομιστικό κέντρο εμπορευμάτων. Εκεί, στο περίφημο «χάνι του Ττοφή» ή «χάνι του Αγίου Αντωνίου», ο Στέλιος Ιωάννου είχε από νωρίς την ευκαιρία να ενημερωθεί άμεσα, αλλά και να ευαισθητοποιηθεί, ως προς τα προβλήματα, τις αρετές και τις ανάγκες των ανθρώπων της υπαίθρου, της παραγωγής και του εμπορίου της Κύπρου.
Αφού φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας, ασχολήθηκε αρχικά με το εμπόριο.
Το 1938 νυμφεύθηκε την Έλλη Μούσουλου (Καραβάς Κερύνειας [Κύπρος], 29 Δεκεμβρίου 1919 – Λευκωσία [Κύπρος], 26 Ιουνίου 2010), κόρη του Σοφοκλή και της Ευριδίκης Μούσουλου και αδελφή του διαπρεπούς ακαδημαϊκού Λουκά Μούσουλου και του επιχειρηματία Λεωνίδα Μούσουλου. Ο Στέλιος και η Έλλη Ιωάννου απέκτησαν τρία παιδιά, τον Λεωνίδα (Δάκη), τη Σύλβια και τον Χρίστο, αλλά και ξεκίνησαν την μακρά και πλούσια φιλανθρωπική τους δράση. Η δράση αυτή εντατικοποιήθηκε μετά τον θάνατο του μικρότερου γιού τους Χρίστου σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα (1971), σε ηλικία 26 ετών. Παρά τη διεθνή επιχειρηματική επιτυχία του, ο Στέλιος Ιωάννου δεν λησμόνησε τις καταβολές του. Με το ενδιαφέρον του σταθερά προσηλωμένο στην πατρίδα του, αναδείχθηκε μέγας ευεργέτης της Κύπρου, μέσα από τη φιλανθρωπική αλλά και την επιχειρηματική δράση του.
Ο Στέλιος Ιωάννου απεβίωσε σε ηλικία 84 ετών. Άφησε την τελευταία του πνοή στις 8 Μαΐου 1999 στο Γενικό Νοσοκομείο της Λευκωσίας, όπου είχε χειρουργηθεί για αποκατάσταση αορτής λόγω ανευρύσματος. Η κηδεία του τελέσθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο Α΄, στον ναό Παναγίας Ευαγγελιστρίας στην Παλλουριώτισσα Λευκωσίας στις 10 Μαΐου 1999, παρουσία πρέσβεων, υπουργών, βουλευτών, αρχηγών και εκπροσώπων κομμάτων και σωματείων, επιχειρηματιών, φίλων και συγγενών, αλλά και πλήθους ευεργετηθέντων. Το φέρετρό του σκεπάστηκε με τη γαλανόλευκη, ενώ επικήδειο λόγο εκφώνησε ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, και προσωπικός φίλος του, Γλαύκος Κληρίδης.
Με ιδιαίτερη ευαισθησία για τους τομείς του Ανθρωπισμού, των Γραμμάτων και του Πολιτισμού, η Έλλη Ιωάννου βραβεύθηκε επανειλημμένα για την προσφορά της, από φορείς όπως ο Ερυθρός Σταυρός και ο Σύνδεσμος Ελλήνων Φιλολόγων Κύπρου ‘Στασίνος’ (1981). Μετά τον θάνατο του Στέλιου Ιωάννου, συνέχισε το κοινό τους κοινωνικό έργο και εργάστηκε για την υλοποίηση οραμάτων του συζύγου της που εκείνος δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει, όπως την ανέγερση πρότυπης βιβλιοθήκης/κέντρου πληροφόρησης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Η Έλλη Ιωάννου ήταν, επίσης, η πρώτη που τιμήθηκε στην Κύπρο με το βραβείο ‘Γυναίκα της Χρονιάς’ (2005).
Επιχειρηματική δράση
Στον συνεταιρισμό που συνήψε τo 1941, σε ηλικία 26 ετών, με τον αρχιτέκτονα-μηχανικό Γώγο (Γιώργο) Παρασκευαΐδη, ο Στέλιος Ιωάννου ήταν υπεύθυνος για την οικονομική διεύθυνση και διαχείριση. Aρχικά αναλάμβαναν την εκτέλεση αμυντικών στρατιωτικών έργων για την προστασία της Κύπρου από γερμανικές και ιταλικές αεροπορικές επιδρομές (στο πλαίσιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου), ενώ αργότερα (1961) η εργοληπτική εταιρεία που ίδρυσαν, γνωστή ως J&P, επεξέτεινε τις δραστηριότητές της πέρα από τα σύνορα του νησιού και έθεσε την Κύπρο στον διεθνή επιχειρηματικό χάρτη.
Αποφασιστική για την ανόρθωση της οικονομίας της Κύπρου, μετά την κατάρρευσή της εξαιτίας της Τουρκικής Εισβολής, υπήρξε η δραστηριοποίηση της J&P σε χώρες της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, όπου εργοδότησε χιλιάδες άνεργους Κυπρίους. Στην κατεύθυνση αυτή, καίρια και καθοριστική στάθηκε η πρωτοβουλία του Στέλιου Ιωάννου να τεθεί ως όρος για την πρόσληψη των Κυπρίων εργαζομένων η καταβολή των δύο τρίτων του μισθού τους στην Κύπρο (και όχι σε τράπεζες των ξένων χωρών όπου διεξάγονταν τα έργα που ανελάμβανε η εταιρεία), επιτυγχάνοντας έτσι τη ζωογόνο μετάγγιση κεφαλαίων στην κατεστραμμένη οικονομία του νησιού.
Η εταιρεία «Ιωάννου & Παρασκευαΐδης» εξακολουθεί και σήμερα την επιτυχημένη διεθνή πορεία της στο πεδίο των κατασκευαστικών δραστηριοτήτων. Στον ελλαδικό χώρο η J&P HELLAS ΑΤΕ (θυγατρική της κυπριακής J&P) δραστηριοποιήθηκε το 1993 ως ΖΕΥΣ ΑΤΕ και μετέπειτα ως J&P HELLAS ATE. Από τη συγχώνευσή της με την ΑΒΑΞ Α.Ε. δημιουργήθηκε η γνωστή κατασκευαστική εταιρεία J&P ΑΒΑΞ Α.Ε.
Φιλανθρωπικό έργο και παρακαταθήκη
Ο Στέλιος Ιωάννου και η σύζυγός του Έλλη επιδόθηκαν σε ευρεία κλίμακα ανθρωπιστικών δραστηριοτήτων, ενισχύοντας ή και ιδρύοντας φιλανθρωπικά, ιατρικά και μορφωτικά ιδρύματα, ιστορικούς και πολιτιστικούς συλλόγους, μονές, ναούς και Πατριαρχεία, αθλητικά και προσφυγικά σωματεία. Ως ορόσημα αυτής της πλούσιας κοινωνικής και ανθρωπιστικής προσφοράς ξεχωρίζουν οι ακόλουθες δράσεις:
Η δημιουργία του Ιδρύματος Χρίστου Στέλιου Ιωάννου (λειτ. από το 1983), για τη φροντίδα, εκπαίδευση, αποκατάσταση και κοινωνικοποίηση ατόμων με νοητική υστέρηση. Η μέριμνα αυτή συμπληρώθηκε με τη συμβολή στη δημιουργία (1988) Κέντρου Πρόληψης Πνευματικής Καθυστέρησης (το 2002 μετονομάσθηκε σε Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής) και την επιχορήγηση για τη λειτουργία της Στέγης Αγίου Χριστοφόρου (1998) και των Ενταγμένων Οικιστικών Μονάδων (ΕΟΜ), για ενήλικα άτομα με νοητική υστέρηση που στερούνται οικογενειακής φροντίδας. Με τέτοιες εντατικές προσπάθειες, αλλά και πρωτοστατώντας στην εισαγωγή και καθιέρωση του θεσμού των Ειδικών Ολυμπιακών Αγώνων (Special Olympics) στην Κύπρο, ο Στέλιος και η Έλλη Ιωάννου συνέβαλαν σημαντικά στην απόσειση του κοινωνικού στίγματος από τα άτομα με ειδικές ανάγκες και τις οικογένειές τους.
Ο Στέλιος Ιωάννου, πρώτος Πρόεδρος και μέγας ευεργέτης του Λαϊονικού Ιδρύματος για την Αποκατάσταση του Απροστάτευτου Παιδιού (ΛΙΑΑΠ), έγινε επίσης ο πρώτος και μεγάλος ευεργέτης της θεραπευτικής κοινότητας Αγίας Σκέπης (1998), για την απεξάρτηση ατόμων εθισμένων σε εξαρτησιογόνες ουσίες.
Η ίδρυση (2007) Eρευνητικής Σχολής Κλασικών και Βυζαντινών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, την οποία οραματίσθηκε η Έλλη Ιωάννου και χρηματοδότησαν η ίδια και τα παιδιά της, στη μνήμη του Στέλιου Ιωάννου. Το Πανεπιστήμιο τον τίμησε δίνοντας στη Σχολή το όνομά του: The Stelios Ioannou School for Research in Classical and Byzantine Studies.
H ανέγερση πρότυπης βιβλιοθήκης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Ο πολυχώρος αυτός (5 επίπεδα με συνολικό εμβαδό άνω των 15.000 τετραγωνικών μέτρων) σχεδιάστηκε από τον πολυβραβευμένο Γάλλο αρχιτέκτονα Jean Nouvel με έμπνευση από το φυσικό τοπίο της Πανεπιστημιούπολης, για τη στέγαση της Βιβλιοθήκης, της Υπηρεσίας Πληροφορικών Συστημάτων, του Κέντρου Τεχνολογιών Υποστήριξης της Διδασκαλίας και το Κέντρο Γλωσσών του Πανεπιστημίου.
Η κοινωνική και πνευματική παρακαταθήκη του Στέλιου και της Έλλης Ιωάννου συνεχίζεται, αλλά και διευρύνεται, από τα παιδιά τους Δάκη και Σύλβια και τις οικογένειές τους. Ο Δάκης Ιωάννου, επιχειρηματίας και συλλέκτης έργων σύγχρονης τέχνης, είναι ιδρυτής του ΔΕΣΤΕ (Διεθνής Ελληνική-Σύγχρονη Τέχνη) και μέλος διοικητικών συμβουλίων ιδρυμάτων/μουσείων τέχνης διεθνούς εμβέλειας, ενώ η Σύλβια Ιωάννου είναι ιδρύτρια του Sylvia Ioannou Foundation, το οποίο διαθέτει μιαν από τις παγκοσμίως σπουδαιότερες ιδιωτικές συλλογές βιβλίων και χαρτών για την Κύπρο και εργάζεται για τη διαφύλαξη και διάδοση της κυπριακής έντυπης και χειρόγραφης κληρονομιάς και για την προώθηση της έρευνας περί Κύπρου στο πεδίο των Ανθρωπιστικών Σπουδών.
Βραβεία και διακρίσεις
Ακολουθούν μερικές από τις διακρίσεις με τις οποίες τιμήθηκε ο Στέλιος Ιωάννου, τόσο εν ζωή όσο και μετά θάνατον, για την επιχειρηματική και κοινωνική του προσφορά: Τιμήθηκε με το Παράσημο του Σουλτανάτου του Ομάν και το Χρυσό Μετάλλιο του Ζήνωνος του Κιτιέως (που απονεμήθηκε στο Ίδρυμα Χρίστου Στέλιου Ιωάννου). Επίσης τιμήθηκε από τον Ερυθρό Σταυρό, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας (καθώς το 1998 συνέβαλε στον ‘ανακαινισμό του εν Αλεξανδρεία Πατριαρχικού Κτιρίου’) και την Ιερά Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας, από το Μέλαθρον Αγωνιστών της ΕΟΚΑ και τον προσφυγικό σύλλογο-σωματείο ‘Ασπίς’. Του απενεμήθη το Μετάλλιο Εξαίρετης Προσφοράς της Κυπριακής Δημοκρατίας (παρεδόθη από τον Γλαύκο Κληρίδη στην Έλλη Ιωάννου στις 18 Ιανουαρίου 2001). Έλαβε το ‘Χρυσό Κλειδί’ του Δήμου Λευκάρων, ενώ ο Δήμος Λευκωσίας τον ανακήρυξε Επίτιμο Δημότη του και το 2003 ονόμασε «Πλατεία Στέλιου Ιωάννου» το τμήμα μεταξύ των οδών Δελφών και Ζαννέτου στην ενορία Αγ. Ανδρέα. Tιμήθηκε επίσης από το American Hellenic Institute Foundation (AHIF), τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών (LBDA), το Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (ΚΕΒΕ) ‘για την πολύτιμη συμβολή του στην ανάπτυξη σχέσεων Κύπρου και Αραβικών χωρών’, και το Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου (ΕΤΕΚ) ‘για τη συνεισφορά του στην ανάδειξη της μηχανικής επιστήμης και τη συνολική κοινωνική προσφορά του’ (7 Μαΐου 2011), αλλά και από αθλητικούς φορείς και σωματεία (π.χ. Εθνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία Περιφέρειας Λευκωσίας [ΕΠΟΠΛ], Εθνική Ένωση Νέων Μάμμαρι ‘Ροτσίδης’, Ένωση Αθλητικογράφων Κύπρου). Στις 17 Οκτωβρίου 2016 τα Κυπριακά Ταχυδρομεία κυκλοφόρησαν γραμματόσημο με την εικόνα του, στη σειρά ‘Μεγάλοι Κύπριοι Ευεργέτες / Great Cypriot Benefactors’.
Παραπομπές
Πηγές
- Αριστείδης Λ. Κουδουνάρης, Βιογραφικόν Λεξικόν Κυπρίων 1800-1920, ΣΤ΄ επηυξημένη έκδοσις, Λευκωσία 2010.
- Μεγάλοι Κύπριοι. 150 Πρωτοπόροι. Πολιτική, Οικονομία και Επιχειρήσεις, Πολιτισμός, Τέχνες, Επιστήμες και Εκπαίδευση, Αθλητισμός, Κοινωνική Προσφορά, Tόμος 1 [Α-Κο], Λευκωσία 2015, Δημοσιογραφικός Οργανισμός «Ο Φιλελεύθερος». Γενική επιμέλεια: Χρύσανθος Χρυσάνθου. Έρευνα-Κείμενα: Χρύσανθος Χρυσάνθου και Αναστασία Σιακαλλή.
- Λαϊονικό Ίδρυμα για την Αποκατάσταση του Απροστάτευτου Παιδιού (Λ.Ι.Α.Α.Π.): http://www2.cytanet.com.cy/laionikos-odigos/st/st-10-3.htm
- ‘Stelios Ioannou / Στέλιος Ιωάννου’, The Hellenic Centre News, Λονδίνο, September 1999 – Issue No 8.
- Αβέρωφ Νεοφύτου, ‘Η προσφορά του Στέλιου Ιωάννου στην οικονομία και την κοινωνία μας’, ομιλία σε εκδήλωση προς τιμήν του Στέλιου Ιωάννου, 5 Δεκεμβρίου 2016: http://www.averof.org.cy/index.php?id=1101
- Προσωπικά αρχεία Σύλβιας Ιωάννου και Δάκη Ιωάννου.
Διαδικτυακοί τόποι – Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Αγγλική Σχολή Λευκωσίας
- Κέντρο Πληροφόρησης - Βιβλιοθήκη ‘Στέλιος Ιωάννου‘
- Πανεπιστήμιο Κύπρου
- J&P ΑΒΑΞ Α.Ε.
- ΄Ιδρυμα Χρίστου Στέλιου Ιωάννου
- Ειδικοί Ολυμπιακοί Αγώνες (Special Olympics) στην Κύπρο
- Λαϊονικό Ίδρυμα για την Αποκατάσταση του Απροστάτευτου Παιδιού (ΛΙΑΑΠ)
- Κέντρο ‘Στέλιος Ιωάννου’ για τις Κλασικές και Βυζαντινές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
- Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Κύπρου
- Υπηρεσία Πληροφορικών Συστημάτων Πανεπιστημίου Κύπρου
- Κέντρο Γλωσσών Πανεπιστημίου Κύπρου
- Sylvia Ioannou Foundation
- Ιερά Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας
- Μέλαθρον Αγωνιστών της ΕΟΚΑ
- American Hellenic Institute Foundation (AHIF),
- Παγκύπριος Σύνδεσμος Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών (LBDA)
- Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (ΚΕΒΕ)
- Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου (ΕΤΕΚ)
- Εθνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία Περιφέρειας Λευκωσίας [ΕΠΟΠΛ]
- Εθνική Ένωση Νέων Μάμμαρι ‘Ροτσίδης’
- Ένωση Αθλητικογράφων Κύπρου
- Κυπριακά Ταχυδρομεία