Quick Facts
Biography
Stefan Pomarański (ur. 7 września 1893 w Warszawie, zm. 15 grudnia 1944 we Flossenbürgu) – major piechoty Wojska Polskiego, historyk, instruktor skautowy i harcerski.
Życiorys
Działalność niepodległościową rozpoczął w Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”. W 1912 wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, gdzie przybrał pseudonim Borowicz. Od sierpnia 1914 razem z bratem Zygmuntem w Legionach Polskich. 6 sierpnia 1914 wymaszerował z Krakowa w składzie 2 plutonu 1 kompanii kadrowej (brat służył w 3 plutonie). W maju 1915 ranny pod Tarłowem. We wrześniu 1915 oddelegowany do Polskiej Organizacji Wojskowej. Był m.in. dowódcą warszawskiego okręgu miejskiego i dowódcą szkoły podchorążych w Warszawie. Był pracownikiem Biura Komisji do Spraw Jeńców Tymczasowej Rady Stanu. W lipcu 1917 aresztowany przez władze niemieckie, zbiegł z obozu internowanych w Szczypiornie. Następnie przebywał w Zamościu, gdzie wraz z braćmi Zygmuntem i Józefem założył Księgarnię Polską i wydawał Kronikę Powiatu Zamojskiego (od 1919 Teka Zamojska). W czasie wojny bolszewickiej był komendantem Kwatery Głównej Sztabu Ścisłego Naczelnego Wodza, przygotowywał komunikaty prasowe Sztabu Generalnego.
Ukończył studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie potem pracował naukowo (zajmował się głównie historią powstania styczniowego i Legionów Polskich, m.in. zbadał i ogłosił drukiem akta komisji śledczej w sprawie Romualda Traugutta i napisał historię 36 p.p.L.A.). W 1922 uzyskał doktorat na UW.
W 1928 wrócił do czynnej służby wojskowej, był dowódcą kompanii 36 p.p.L.A. We wrześniu 1935 przeniesiony w stan spoczynku w stopniu majora.
Po wybuchu II wojny światowej walczył w obronie Lwowa, następnie internowany na Węgrzech działał w konspiracji. Aresztowany przez gestapo, został zamordowany w obozie koncentracyjnym Flossenbürg 15 grudnia 1944 roku.
Starszy brat Zygmunta Pomarańskiego i Józefa Pomarańskiego (zamordowani w obozie w Oświęcimiu).
Jego dziećmi byli Przemysław (poległ w wojnie obronnej Polski 1939 roku), Leszek (zginął w powstaniu warszawskim), Sława (zm. 2015), Mirosław (zm. 1989) i Wanda (zm. 2010).
Skauting
W sierpniu 1911 roku Stefan Pomarański zorganizował pierwszą w Warszawie męską drużynę skautów przy polskim prywatnym gimnazjum na ul. Smolnej Dolnej 4 (najprawdopodobniej źródło 1 WDH). Stało się to możliwe, ponieważ właściciel, a zarazem dyrektor szkoły Marian Rychłowski, dawny zesłaniec polityczny, był gorącym patriotą, stronnikiem Obozu Niepodległościowego, całkowicie przekonanym o bliskim już wybuchu wojny światowej. Uważał, że młodzież polska weźmie w niej udział z bronią w ręku, a więc powinna być do tej walki przygotowana, zaś program ćwiczeń skautowych znakomicie się do tego nadawał.
Z chwilą wybuchu I wojny światowej wielu wychowanków gimnazjum Rychłowskiego przekradło się przez granicę zaborów i walczyło w Legionach. Wśród nich byli: drużynowy 1 WDH i jego zastępca. W 1916 stanął na czele Polskiej Organizacji Skautowej, brał udział w zjednoczeniu polskiego ruchu skautowego i utworzeniu Związku Harcerstwa Polskiego.
Odznaczenia
- Krzyż Niepodległości
- Order Odrodzenia Polski IV klasy
- Krzyż Walecznych (pięciokrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi
- Złoty Wawrzyn Akademicki
- Medal Pamiątkowy za Wojnę
- Medal Dziesięciolecia
- Order Palm Akademickich
Zobacz też
- Czarna Jedynka i Gromada Włóczęgów
Przypisy
Bibliografia
- Polski Słownik Biograficzny, Tom XXVII/2, zeszyt 113, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982
- Grzegorz Mazur: Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1987, s. 408. ISBN 83-211-0892-X.