Stefan Czarnocki

Stefan Czarnocki (ur. 17 sierpnia 1878 w Gajlańcach, na ziemi kowieńskiej, na Litwie, zm. 6 stycznia 1947 w Krakowie) – polski geolog oraz inżynier górniczy, specjalista geologii złóż węgli kamiennych i ropy naftowej.

Do 7 roku życia przebywał w Kurszanach, gdzie ojciec był lekarzem. Po przeniesieniu się rodziny do Miropolu, w guberni kurskiej, ukończył szkołę realną w mieście Sumach.

Po roku studiów w Instytucie Technologicznym w Charkowie wstąpił w 1898 do Instytutu Górniczego w Petersburgu. W 1906 ukończył studia z tytułem inżyniera górniczego.

W latach 1907–1922 pracował w Komitecie Geologicznym w Petersburgu, najpierw jako geolog-współpracownik, a od 1912 jako geolog. W początkowych latach pracy badał złoża rud żelaza w zachodniej Rosji i w Królestwie Polskim. Następnie opracowywał budowę geologiczną kopalń węgla w Zagłębiu Dąbrowskim oraz zasoby węgla kamiennego tego Zagłębia.

Głównym tematem jego badań była geologia Kubańskiego Rejonu Naftowego na północnym Kaukazie. W latach 1909–1916 opublikował 4 arkusze map geologicznych tego obszaru wraz z objaśnieniami dotyczącymi m.in. tamtejszych złóż naftowych. Prowadził też badania złóż naftowych w guberni kutaiskiej, w zachodniej części guberni bakińskiej, w Groznym, w guberni tyfliskiej oraz na terenach gazowych rejonu Stawropola. Poza tym badał tereny węglowe w obwodzie karskim. Dla budujących się kolei wykonał szereg ekspertyz geologicznych na północnym Kaukazie oraz w guberni saratowskiej.

W 1922 przybył do Warszawy i został przyjęty do Państwowego Instytutu Geologicznego. W 1923 został kierownikiem Wydziału Węglowego. Wydział ten zorganizował i kierował nim przez 15 lat. Badał głównie geologię Polskiego Zagłębia Węglowego, a zwłaszcza jego złoża węgla kamiennego. Opracował trzy arkusze mapy geologicznej tego obszaru w skali 1:25 000 (Brzeszcze, Oświęcim i Orzesze), jednakże nie opublikował ich ze względu na brak podkładów topograficznych. Zorganizował też zebranie próbek węgla z całego obszaru Zagłębia dla Instytutu Chemicznego w Warszawie.

Od 1931 pełnił również obowiązki naczelnika Wydziału Nafty oraz wicedyrektora Instytutu. Po reorganizacji Instytutu w 1933 objął kierownictwo Wydziału Węglowo-Naftowego. Kierował też specjalnymi poszukiwaniami prowadzonymi z ramienia Wydziału Wojskowego Ministerstwa Przemysłu i Handlu. Od lutego 1937 do kwietnia 1938 pełnił obowiązki dyrektora Państwowego Instytutu Geologicznego.

Następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie objął stanowisko profesora zwyczajnego geologii stosowanej na Wydziale Górniczym Akademii Górniczej. Po wkroczeniu okupanta niemieckiego w 1939 został wywieziony z innymi profesorami z Akademii Górniczej i Uniwersytetu Jagiellońskiego do obozu w Sachsenhausen. Po powrocie w lutym 1940 uchylił się od współpracy z okupantem. Do 1945 był wykładowcą w Technicznej Szkole Górniczo-Hutniczo-Mierniczej w Krakowie. Po zakończeniu wojny w 1945 ostał Dziekanem Wydziału Geologiczno-Mierniczego AG.

Z ramienia Państwowego Instytutu Geologicznego był delegatem do Polskiego Komitetu Energetycznego. Przez szereg lat był prezesem Warszawskiego Koła Stowarzyszenia Inżynierów Górniczych i Hutniczych. Od 1922 był członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego; w 1937 był też członkiem jego Komisji Rewizyjnej, a w latach 1945–1947 prezesem.

Opublikował około 80 prac.

• Stanisław Doktorowicz-Hrebnicki,1971, Stefan Czarnocki (1878-1947), Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, t. XLI, z. 1, s. 44–47, Kraków.
• Werner Z., Urban H., Stefan Czarnocki, http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/muzeum/historia/poczet/stef_czarnocki
• Zbigniew Wójcik (Z. J. W.), Czarnocki Stefan, w: Słownik polskich pionierów techniki (pod redakcją Bolesława Orłowskiego), Katowice 1984, s. 46–47