Samvel Khalatyan

Սամվել Մհերի Խալաթյան (1950, հունվարի 9, Կիրովական), հայ դրամատուրգ, արձակագիր, երգիծաբան, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ (2010), Հայաստանի Գրողների, Թատերական գործիչների, Ժուռնալիստների, Նկարիչների միությունների և Ժուռնալիստների միջազգային Ֆեդերացիայի (IFJ) անդամ։

1967 թ.-ին ավարտել է տեղի Մ. Մաշտոցի անվան միջնակարգ դպրոցը, 1978 թ.-ին՝ Վանաձորի մանկավարժական ինստիտուտի բանասիրական ‎ֆակուլտետը։

Աշխատել սկսել է դպրոցական ավագ տարիքից՝ շինարարությունում, 1967 թ.-ից՝ արտադրությունում բանվոր, Վանաձորի պետթատրոնում՝ սկսնակ դերասան, բազմատպաքանակ  «Կառուցող» թերթում՝ գրական աշխատող:

1970-1972 թթ, ծառայել է Խորհրդային բանակում:

1972 թ.-ից աշխատել է ,  շրջանային  ,,Գուգարք,, ,  քաղաքային  ,,Կայծ,,  թերթերում՝ գրական աշխատող, բաժնի վարիչ:

1982 թ.-ից աշխատել է ՀԿԿ Կիրովականի քաղկոմում՝ որպես մամուլի և մշակույթի գծով հրահանգիչ:

1988 թ.-ին ակտիվ մասնակցություն է ունեցել Ղարաբաղյան շարժմանը, մասնակցել տեղի «Ղարաբաղ»  կոմիտեի ստեղծմանն ու գործունեությանը, որի համար հեռացվել է ԽՄԿԿ շարքերից:

1990 թ.-ին ընտրվել է քաղաքային խորհրդի պատգամավոր, քաղխորհրդի կողմից ընտրվել քաղաքային «Վերածնունդ»  թերթի գլխավոր խմբագիր, 1996թ.-ին նշանակվել է նորաբաց  «Լոռու մարզ»  մարզային թերթի գլխավոր խմբագիր:

Հիմնադրել և խմբագրել է երգիծական «Եղինջ», «Խաթաբալա» հանդեսները, «Արփի» հասարական-քաղաքական և «Նշտար» առողջապահական թերթերը։

1999 թ.-ին նշանակվել է Վանաձորի  Հովհ. Աբելյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնի տնօրեն:

2003-2007 թթ. տեղափոխվել է Երևան, աշխատանքի անցել Հայաստանի ազգային պատկերասրահում՝ փոխտնօրեն, այնուհետև՝ գիտական քարտուղար:

2007 թ.-ից աշխատել է Լոռու մարզպետարանում՝ մարզպետի օգնական, 2011 թ.-ից՝ ՀՀ Լոռու մարզպետարանի աշխատակազմի տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի բաժնի պետ՝ ՀՀ քաղաքացիական ծառայության 2-րդ դասի խորհրդականի դասային աստիճանով, 2016 - 2019 թթ.-ին՝ կրոնական և հասարակական կազմակերպությունների հետ տարվող աշխատանքների պատասխանատու:

Ամուսնացած է, ունի երեք զավակ, յոթ թոռ:

Ստեղծագործել և մամուլում տպագրվել է դպրոցական տարիներից։ Բազմաժանր գրող է։ Հրատարակել է բանաստեղծությունների, վիպակների, մենագրությունների, պիեսների ու երգիծանքների 39 ժողովածու (14-ը՝ ալմանախային)։ Ստեղծագործությունները թարգմանաբար տպագրվել են ռուսերեն, ռումիներեն, պարսկերեն, լեհերեն, ֆրանսերեն, անգլերեն և այլ լեզուներով։ Շուրջ 25 պիես Հայաստանի և արտերկրի բազմաթիվ թատրոններում, Հալեպի, Կիպրոսի, Լոս-Անջելեսի, Ստամբուլի, Քյոլնի, Ստեփանակերտի, Թբիլիսիի հայկական թատրոններում ունեցել են ավելի քան 60 բեմադրություն։

«Վերջին ծաղրածուն» տրագիկոմեդիան SIBIU միջազգային թատերական փառատոնում համարվել է 2004 թ. լավագույն պիեսներից մեկը՝ անգլերեն և ռումիներեն լեզուներով հրատարակվել Եվրոպայի տարվա լավագույնը ճանաչված դրամատուրգների Անթոլոգիայում։

Հեղինակել է կոմպոզիտոր Ստեփան Ռոստունու «Հարևաններ» ֆոլկ-օպերայի լիբրետոն, 1983 թ.։

«Կեսօրյա ստվերներ» վիպակի մոտիվներով «Շանթ» ՀԸ-ում նկարահանվել է «Անցյալի ստվերներ» սերիալը՝ 2013 թ.։

Նրա բանաստեղծություններով, տեքստերով երգեր են գրել կոմպոզիտորներ Գրիգոր Հախինյանը, Ստեփան Ռոստունին, Աիդա Ավետիսյանը, Գագիկ Աղաբաբյանը, երգահան Արամ Ասատրյանը, այլոք։ Հեղինակել է թատերարվեստի, կերպարվեստի, գրականության բազմաթիվ գրախոսություններ, համաքաղաքային ու մարզային թատերականցված միջոցառումների սցենարներ:

1. «Անվավեր ժպիտներ» - երգիծական ալմանախ «Սովետական գրող», 1981 թ.։
2. «Անվավեր ժպիտներ» - երգիծական ալմանախ «Սովետական գրող», 1991 թ.։
3. «Ոզնու կատակներ» - երգիծական ալմանախ «Արվեստ», 1991 թ.։
4. «Թագուհի» - վիպակ, 1-ին մաս, «Վերածնունդ», 1993 թ.։
5. «Ստվերները չքանում են կեսօրին» («Կեսօրյա ստվերներ») - վիպակ, «Վերածնունդ»,1993 թ.։
6. «Ազատ Խլղաթյան» - մենագրություն, «Գրական վերնատուն», 1994 թ.։
7. «Ցպահանջ» - բանաստեղծություններ, «Գրական վերնատուն», 1994 թ.։
8. «Թագուհի» - վիպակ, 2-րդ մաս, «Գրական վերնատուն», 1994 թ.։
9. «Շունն ու կատուն» - («Կատվի դատը») բալլադ, մերօրյա շարունակություն, «Գրական վերնատուն»,1996 թ.։
10. «Հայ պարը օտար բեմի վրա» - մենագրություն, «Գրական վերնատուն», 1997 թ.։
11. «Հայաստան, բարության փորձաքար» - ալմանախ, պատմվածքներ, «Արմինֆո»,1999 թ.։
12. «40 օր համբառնալուց առաջ» - տրագիկոմեդիա, «Վան Արյան», 2000 թ.։
13. «Ուղղալարի հրաշքը» - քրոնիկ վավերագրություն, «Վան Արյան», 2002 թ.։
14. «The last jester» (անգլերեն), «ULTIMUL BUFON» (ռումիներեն)–«Antologia» Editura NEMIRA,2004 թ.: («Վերջին ծաղրածուն», անգլերեն և ռումիներեն, Եվրոպայի տարվա լավագույնը ճանաչված դրամատուրգների «Անթոլոգիա», հրատ՝ Nemira - 2004, Բուխարեստ):
15. «Թագուհի» - վիպակ (երեք մասերը՝ միասին), «Վան Արյան», 2005 թ.։
16. «Վերջին ծաղրածուն» - (պիեսների ժողովածու) «Հայաստան», 2005 թ.։
17. «Հրադադար» - պիես (Համահայկական գրական մրցույթում 1-ին մրցանակի արժանացած ստեղծագործությունների ալմանախ՝ «Դեպի աղբյուրը լույսի»), արտասահմանյան երկրների հետ մշակութային համագործակցության հայկական ընկերություն, 2006 թ.։
18. «The last jester» - «Contemporary Armenian drama» ( Writers’ union of Armenia, Yerevan, 2006): («Վերջին ծաղրածուն», «Ժամանակակից հայկական դրամա» (անգլ.) Հայաստանի գրողների միություն, Երևան, 2006):
19. «Գրական Լոռի» - Լոռու գրողների ստեղծագործությունների ալմանախ, «Նշանակ», 2006 թ.։
20. «Միասին» - գեղարվեստական ակնարկ, «ՍԻՄ» տպագրատուն, 2007 թ.։
21. «Խաչատուր (Փաշա) Մատինյանի տոհմաճյուղը» - մենագրություն, «Հայաստան», 2008 թ.։
22. «دلقک  آخرین» , «سونوریا  افسانه» - «Վերջին ծաղրածուն» , «Սոնորիայի հրաշքը» - պիեսներ, (պարսկերեն), Թեհրան, «Աֆրազ» հրատարակչություն, 2008 թ.։
23. «Մայրասարի ուխտավորը» - գեղարվեստական վավերապատում, «ՍԻՄ» տպագրատուն, 2008 թ.։
24. «Hello, Evrope!...» - երգիծական պատմվածքների ժողովածու, «Հայաստան», 2008 թ.։
25. «Հումորի նժար» - երգիծական ալմանախ, «Իրավունք» հրատարակչություն, Երևան, 2009 թ.։
26. «Սիրո ձեր ժամանակը» - Վանաձորի արձակագիրների ալմանախ, «ՍԻՄ» տպագրատուն, Վանաձոր,2009 թ.։
27. «Գրական ՎՊՄԻ» -(Վանաձորի պետական մանկավարժական ինստիտուտի 40-ամյակի առթիվ՝ ստեղծագործող շրջանավարտների ալմանախ) «Իրավունք» հրատ. 2009 թ.։
28. «Անահիտ» - էսսե, «Վան Արյան» հրատարակչություն, 2010 թ.։
29. «Պարկեշտ հումոր» - ալմանախ, «Լուսաբաց» հրատարակչություն, 2010 թ.։
30. «Փոքր քաղաքի մեծերը» - երգիծավեպ, առաջին մաս, «Հայաստան» հրատարակչություն, 2010 թ.։
31. «Թագուհի» - վիպակ (երեք մասերը միասին՝ երկրորդ հրատարակություն ), «ՎԱՎ- ՊՐԻՆՏ», Երևան,2011 թ.։
32. «Նվիրում» - գեղարվեստական վավերապատում, «ՎԱՎ- ՊՐԻՆՏ», Երևան, 2013 թ.։
33. «Դատախազը» - գեղարվեստական վավերապատում, «ՎԱՎ- ՊՐԻՆՏ», Երևան, 2014 թ.։
34. « چهل روز قبل از »عزیمت» - «Քառասուն օր համբառնալուց առաջ», «Հայկական դրամատուրգիա» պարսկերեն ալմանախ, Թեհրան, «Աֆրազ» հրատարակչություն, 2015 թ.։
35. «Փակուղուց այն կողմ» - (պիեսների ժողովածու) «Հայաստան», 2015 թ.։
36. «Տիեզերքի խոլանքում» - (բանաստեղծություններ) «ՎԱՎ- ՊՐԻՆՏ», Երևան, 2016 թ.։
37. «Կատվի դատը» - (երգիծական բալլադ՝ նվիրված Հ.Թումանյանի «Շունն ու կատուն» բալլադի 130-ամյակին, մերօրյա շարունակություն) «ՎԱՎ- ՊՐԻՆՏ», Երևան, 2016 թ.։
38. «Թվացյալ երկրի բնիկները» - (պիեսների ժողովածու) «ՍԻՄ» տպագրատուն. Վանաձոր, 2019 թ.:
39. «Ostatini błazen» - «Nowy Dramat Ormiański», (Pod red. Andrieja Moskwina, «Pracownia badan nad teatrem i dramatem w Europie Srodkowo Wschodniej», Warszawa 2019): («Վերջին ծաղրածուն» - «Արդի հայ դրամատուրգիա» (Անթոլոգիա), խմբագրությամբ՝ Անդրեյ Մոսկվինի, «Արևելյան և կենտրոնական Եվրոպայի թատրոնի և դրամայի հետազոտական կենտրոն», Վարշավա - 2019):

1. «Վանաձորի բարի ասպետները» - 1982, 1988 , 2015 և 2018 թթ.՝ Վանաձորի Հովհաննես Աբելյանի անվան պետթատրոն:
2. «Մաժոր թագավորի հանդեսը» - 1983 թ.՝ Վանաձորի «Հորովել» երգի-պարի պետական համույթ:
3. «Ինչպես հի՜ն, հի՜ն հեքիաթում» - 1984 և 1989 թթ.՝ Վանաձորի Հովհ.Աբելյանի անվան պետթատրոն:
4. «Վայրէջքը թույլատրվում է բարեկամներին» - 1985 թ.՝ Վանաձորի Հովհ.Աբելյանի անվան պետթատրոն:
5. «Գոտեմարտ» - 1985 թ.՝ Վանաձորի մշակույթի պալատի ժողթատրոն:
6. «Խելակորու՜յս, խելակորու՜յս սեր» - 1987 թ.՝ Վանաձորի երկաթուղայինների ժողթատրոն, 1998 թ. և 2014 թ.՝ Վանաձորի, 1999 թ.՝ Գյումրիի , 2004 թ.՝ Կապանի պետթատրոններ, Կիպրոսի, Լոս-Անջելեսի հայկական թատերախմբեր:
7. «Կաղանդ պապի գաղտնիքը» - 1987 թ.՝ Վանաձորի պետթատրոն:
8. «Սոնորիայի հրաշքը» - 1989 թ.՝ Երևանի, Մինսկի, Ալմա-Աթայի, Քիշնևի պատանի հանդիսատեսի և Արտաշատի պետթատրոններ, 1999 թ.՝ Վանաձորի պետթատրոն, 2000 թ.՝ Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի թատրոն, 2004 թ.՝ «Նորք» թատրոն:
9. «Քաջ Նազարը փոխում է մասնագիտությունը» - 1991 թ.՝ Վանաձորի պետթատրոն, 1992 թ.՝ Վանաձորի տիկնիկային թատրոն, 1993 թ.՝ Վանաձորի «Հորովել» երգի-պարի պետական համույթ:
10. «Ձախորդ Փանոսի անհավատալի արկածները» - 1998 թ.՝ Վանաձորի տիկնիկային, 2019թ.՝ Ստեփանավանի երիտասարդական թատրոն:
11. «40 օր համբառնալուց առաջ» - 1999 թ.՝ Վանաձորի, 2000 թ.՝ Գյումրիի, 2001 թ.՝ Երևանի երիտասարդական («Փոսի»), 2002 թ.՝ Ստեփանակերտի, 2003 թ.՝ Կապանի, 2009 թ.՝ Երիտասարդական-փորձարարական, 2012 թ.՝ Թբիլիսիի Պ.Ադամյանի անվ. պետթատրոններ, Երևանի «STAGET» արտիստական թատրոն-ստուդիա («Մարդասպազմները» վերնագրով):
12. «Ճիչ» - 2004 թ.՝ «Մհեր Մկրտչյան արտիստական թատրոն» («Աքլորականչ» վերնագրով), 2008 թ.՝ Վանաձորի Հովհ.Աբելյանի անվան, 2004 և 2010 թթ.՝ Գյումրիի Վարդան Աճեմյանի անվան պետթատրոններ, 2014 թ.՝ Թբիլիսիի Պ.Ադամյանի անվ. պետթատրոն, 2014 և 2015 թթ.-ին՝ ՀԹԳՄ թատրոն:
13. «Վերջին ծաղրածուն» - 2004 թ.՝ «Մհեր Մկրտչյան արտիստական թատրոն, 2018 թ.՝ ԵԹԿՊԻ Վանաձորի մասնաճյուղի թատերախումբ:
14. «Վերջի սկիզբը» - (մոնոդրամ՝ ըստ Վիլյամ Շեքսպիրի «Թիմոն աթենացի» ողբերգության ) 2006 թ.՝ Թեքեյան մշակութային կենտրոնի թատրոն:
15. «Հրադադար» -2006 թ.՝ Երևանի Պատանի հանդիսատեսի թատրոն,2011 թ.՝ Վանաձորի Հովհ.Աբելյանի անվան թատրոն, 2015 թ.՝ Ճարտարապետության և շինարարության Հայաստանի ազգային համալսարանի, 2016թ.` Երևանի Մշակույթի Պետական Քոլեջի թատերախմբեր:
16. «Հավերժության գաղտնիքը» - 2008 թ.՝ Վանաձորի Հովհ.Աբելյանի անվան թատրոն:
17. «Սիմոն թագավորը» - 2008 թ.՝ Վանաձորի Հովհ.Աբելյանի անվան և Գյումրիի Վարդան Աճեմյանի անվան պետթատրոններ, 2015 թ. և 2019թ.՝ Քյոլնի «Վանադուռ» հայկական թատերախումբ («Արմենոցիդ» վերնագրով), 2016 թ.՝ Ստամբուլի Հրանտ Դինքի անվան վարժարանի թատրոն:
18. «Մի ֆունտ սիրտ» - (մոնոդրամա՝ ըստ Վիլյամ Շեքսպիրի «Վենետիկի վաճառականը» կատակերգության) 2009 թ.՝ Վանաձորի «Բոհեմ» թատրոն:
19. «Գիսաստղ N ԱԶ ԱR» - 2010 թ.՝ Հալեպ, «Համազգային թատրոն»:
20. «Սերը պահարան չի հարցնում» - 2010 թ.՝ Ստեփանակերտի Վահրամ Փափազյանի անվան, 2018 թ.՝ Կապանի Ալ. Շիրվանզադեի անվան պետթատրոններ 2018 թ.՝ ԵԹԿՊԻ Վանաձորի մասնաճյուղի թատերախումբ:
21. «Քեռի Քուչին,Թոմն ու Ջերրին և մյուսները» -2013 թ.՝ Գյումրիի Վ. Աճեմյանի անվ., Վանաձորի Հովհ. Աբելյանի անվ. պետթատրոններ:
22. «Փակուղուց այն կողմ» - 2014 թ.՝ Կապանի Ալ. Շիրվանզադեի անվան պետթատրոն:
23. «Կանխիկ սեր, ապառիկ հարստություն»- 2016 թ.՝ Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի թատրոն («Միայն քեզ եմ սիրում» վերնագրով), 2019թ.՝ ԵԹԿՊԻ Վանաձորի մասնաճյուղի թատերախումբ:

• 1970 թ.- Գրական-լրագրողական նշանակալից գործունեության համար՝ «Աշխատանքային արիության համար» (Լենինի 100-ամյակի առթիվ) մեդալ
• 1975 թ. - «Ժուռնալիստ» ամսագրի Պատվավոր դիպլոմ
•  1978 թ.- ՀամԼԿԵՄ և ՀԼԿԵՄ Կենտկոմների պատվոգիր
• 1981 թ.- ԽՍՀՄ Ժուռնալիստների Միության պատվոգիր
• 1983 թ.- ԽՍՀՄ մանկական ազգային պիեսների ամենամյա մրցույթի առաջին մրցանակ՝ «Վանաձորի բարի ասպետները» պիեսի համար
• 1985 թ.- ԽՍՀՄ թատերական փառատոնի դափնեկիր («Գոտեմարտ» պիեսի բեմադրմամբ)
• 1985 թ.- ԽՍՀՄ Գրողների Միության քարտուղարության Դիպլոմ
• 1987 թ.- ՀԽՍՀ Գրողների և Թատերական գործիչների միության առաջին մրցանակ՝ «Սոնորիայի հրաշքը» պիեսի համար
• 1989 թ. - ԽՍՀՄ մանկական ազգային պիեսների ամենամյա մրցույթի առաջին մրցանակ՝ «Սոնորիայի հրաշքը» պիեսի համար
• 2006 թ.- Համահայկական Գրական մրցույթում առաջին մրցանակ՝ «Հրադադար» պիեսի համար
• 2009 թ.- Լոռու մարզպետարանի և «Ինտերկապ» բարեգործական կենտրոնի «Լոռվա ասպետ» պատվո նշան
• 2010 թ.- «Մաշտոց» կրթամշակութային կենտրոնի «Ամենայն հայոց կաթողիկոս Վազգեն առաջին» մեդալ
• 2010 թ.- «Մշո զարմ» գիտակրթական ՀԿ-ի «Ազատ Խլղաթյան» մեդալ
• 2010 թ.- «Մկրտիչ Սարգսյան» գրական մրցանակ՝ «Փոքր քաղաքի մեծերը» երգիծավեպի համար
• 2010 թ.- Երևանի քաղաքապետի պատվոգիր
• 2010 թ.- Հայաստանի գրողների միության «Գրական վաստակի համար» մեդալ
• 2010 թ.- Հայաստանի թատերական գործիչների միության Ոսկե մեդալ
• 2010 թ.- Հայաստանի Հանրապետության մշակույթի վաստակավոր գործիչ
• 2013 թ.- «Արտավազդ» մրցանակ՝ «Պադամ, պադամ, պադամ» պիեսի համար
• 2013 թ.- «Համազգային» հայ կրթական-մշակութային միության «Լևոն Շանթ» մրցանակ՝ «Գնացքի երկու տոմս» պիեսի համար
• 2013 թ.- ՀՀ ԱԺ պատվոգիր
• 2016 թ.- ՀՀ Երախտագիտության մեդալ
• 2016 թ.- Լևոն Շանթի անվան ՀԳՄ նախագահության ամենամյա մրցանակ «Փակուղուց այն կողմ» պիեսների ժողովածուի համար
• 2017 թ.- Դիպլոմ և «Հովհաննես Աբելյան»  հուշամեդալ՝ Հանրապետական թատերական «Հայ ժամանակակից դրամատուրգիա» խորագրով փառատոնում՝ Հ. Պարոնյանի անվան  երաժշտականկոմեդիայի պետթատրոնի «Միայն քեզ եմ սիրում» կատակերգության ներկայացմամբ:

• Կ. Դանիելյան, Ս.Քառյան, Ջ.Ղուկասյան « Վանաձոր. պատկերազարդ պատմություն», «Նոյան տապան», Երևան, 2012թ.:  
•  Գ. Շախկյան  «Մշակութային գիտարան, Թումանյանական աշխարհ» «Տիգրան մեծ», Երևան,  2016թ.:
• Գ.Աղաբաբյան «Մուսաների ծառաները» , ՍԻՄ, Վանաձոր, 2019 թ.:
• Վ.Փիլոյան  «Ակնարկներ հայ գրականության»,  ուսումնական ձեռնարկ,  «Լուսակն» Երևան , 2018թ.

1. ↑ Սամվել Խալաթյանի կենսագրությունը ՀԳՄ կայքում

2. Ով ով է հայեր, Կենսագրական հանրագիտարան, Ե, 2005

3. https://www.president.am/hy/decrees/item/415
4. Հայ գրատպություն և գրքարվեստ հանրագիտարան, Ե., 2015

5. https://www.president.am/hy/decrees/item/3110/