Samuel Otwinowski

Samuel Otwinowski (ur. 1575, zm. po 1650) – orientalista polski, tłumacz, członek wspólnoty braci polskich, przedstawiciel dyplomatyczny Rzeczypospolitej w Imperium Osmańskim w 1620 roku.

Brat Waleriana. Sławę zyskał jako pierwszy polski iranista. Przebywał w Turcji przez 10 lat, tłumacz przy hetmanie Stanisławie Żółkiewskim (1612) i kancelarii koronnej. Od 1640 przebywał na dworze Lubomirskich w Wiśniczu.

Przełożył piękną polską prozą Saadiego Perską księgę nazwaną Giulistan to jest Ogród Różany (1610–1625, pierwszy europejski przekład tego poematu, druk. dopiero 1879). Pozostawił też komplikację napisaną na podstawie dzieł Ayn-i Alego Historia turecka (1629), którą następnie uzupełnił przeróbką fragmentów Pamiętników Janczara (1633) wyd. pol. 1912.

Przekłady

• Opis współczesny państwa tureckiego Ain- i Ali'ego, poszerzony własnymi komentarzami i dodatkami, powstał ok. 1632–1634 (cześć prawdopodobnie przed 1629), rękopis Biblioteki Narodowej Polskiej, sygn. F. IV 100, prawdopodobnie zniszczony w 1944; dzieło było przypuszczalnie przeznaczone do druku; jego ważniejsze części:
  • Ain- i Ali'ego opis polityczno-statystyczny państwa tureckiego z czasów sułtana Ahmeda I (obejmował wstęp i 7 części)
  • Ain- i Ali'ego opis wojska, floty i dworu sułtańskiego (4 części)
  • tzw. Pamiętniki Janczara (w dość dowolnej przeróbce z licznymi zmianami i obszernymi dodatkami, np. z pominięciem 7 pierwszych rozdz. Pamiętników... i dodanym rozdz. 27 pt. O przyjmowaniu posłów chrześcijańskich, o ceremoniach koło tego i o porządku dywanu)
  • Regestr skarbowy podany sułtanowi Machmetowi III
  • 2 dodatki: przerachowanie monety tureckiej na polską; wyliczenie oficjalnych tytułów sułtana tureckiego
  • Pamiętniki Janczara wyd. (jako XVII-wieczną wersję dzieła) Jan Łoś w: "Pamiętniki Janczara", Kraków 1912, BPP nr 63, s. 224-238
• Saadi Gulistan, przekład pt. Perska księga... nazwana Gulistan, to jest Ogród różany, powst. prawdopodobnie 1610-1625, wyd. W. Korotyński i I. Janicki, Warszawa 1879, Biblioteka Ordynacji Krasińskich Muzeum K. Świdzińskiego, t. 4 (2 edycje); fragmenty przedr. T. Szanfary W drodze (Jerozolima) 1943, nr 15; rękopis (kopia autografu) Biblioteki Krasińskich nr 272, zniszczony w 1944 przez okupana niemieckiego, (zbiór rad praktycznego i etycznego postępowania, wplecionych w przypowiastki i anegdoty; B. Baranowski traktuje dzieło jako chronologicznie 2. w twórczości Otwinowskiego; istnieje hipoteza, że jest to pierwszy między prawie równoczesnymi w językach: franc., łac. i niem. z przekładów Gulistanu na języki europejskie; został dokonany poprzez przekład turecki z niezbyt ścisłej kopii; w tekście polskim znajduje się wiele luk i zmian w stosunku do oryginału, brak również zakończenia)
• Przekład i inwentaryzacja dokumentów wschodnich z Archiwum Koronnego na Zamku Krakowskim: ok. 200 tureckich, 14 tatarskich, 7 perskich, powst. 1641–1642 (w domu Lubomirskich w Krakowie lub Wiśniczu, także w Zaleśni i Zbigniewicach); odpisy przekładów w kopiariuszu działów wschodnich Archiwum Koronnego, rękopis Ossolineum nr 3555/II, (Otwinowski korzystał z pewnych przekładów wcześniejszych Strasza, K. Dzierżka i in.)
• Przekłady dokumentów wschodnich wcześniejsze, powst. głównie w okresie urzędowania w kancelarii koronnej (od 1614), znajdują się księgach poselskich (Libri Legationum) oraz w Dziale Tureckim i Tatarskim Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie

Listy i materiały

• Z Konstantynopola, rękopis Biblioteki Krasińskich nr 4021, s. 50
• Wpis S. Otwinowskiego po persku, arabsku i turecku do księgi pamiątkowej pastora ariańskiego Andrzeja Lubienieckiego, rękopis Biblioteki Czartoryskich nr 1403, s. 153, fot. w zmniejszeniu zob. A. Brückner Encyklopedia staropolska, t. 2, Warszawa 1939, s. 714

Utwór o autorstwie niepewnym

• Współpraca nad dziełem M. Paszkowskiego Dzieje tureckie i utarczki kozackie z Tatary, Kraków 1615 (hipoteza B. Baranowskiego; zob. też: Katalog dokumentów tureckich. Dokumenty do dziejów Polski i krajów ościennych w latach 1455–1672, oprac. Z. Abrahamowicz, Warszawa 1959, Katalog Rękopisów Orientalnych ze Zbiorów Polskich PAN Zakład Orientalistyki, t. 1, zeszyt 1

• Encyklopedia Powszechna PWN (2008)
• Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 76-78