Pantelis Damaskopoulos

Ο Παντελής Δαμασκόπουλος (1896 - 1944) ήταν μαθηματικός, νομικός, συνδικαλιστής και ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, όπου έφτασε ως αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου.

Ο Παντελής Δαμασκόπουλος γεννήθηκε στον Άγιο Γεώργιο Πύργου Ηλείας το 1896. Σπούδασε στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετά στη Νομική.

Μετά τη μικρασιατική εκστρατεία, στην οποία πήρε μέρος, διορίστηκε στο υπουργείο Γεωργίας. Το 1924 δραστηριοποιήθηκε στο συνδικαλιστικό κίνημα των δημοσίων υπαλλήλων και έγινε γραμματέας της Πανυπαλληλικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας. Το 1930 έγινε μέλος του ΚΚΕ και στο 6ο Συνέδριο (1935) εκλέχθηκε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ και αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου.

Από το 1930 μέχρι το 1936 ο Δαμασκόπουλος διώχθηκε κατ' επάναληψη από το επίσημο κράτος. Απολύθηκε έξι φορές από την υπηρεσία του, μηνύθηκε δεκαπέντε φορές και πέρασε δώδεκα δίκες. Σε καμιά, όμως, δεν δικάστηκε με βάση το Ιδιώνυμο, γιατί ποτέ δεν ενέπλεξε στη συνδικαλιστική του δράση το ΚΚΕ. Απολύθηκε οριστικά από την υπηρεσία του στις 6 Ιουνίου 1936, από την κυβέρνηση Μεταξά, γιατί αντιτάχτηκε στη διάλυση των δημοσιοϋπαλληλικών οργανώσεων.

Στη Δικτατορία Μεταξά

Κατά τη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας πέρασε στην παρανομία, αναλαμβάνοντας υπεύθυνος της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ. Τον Απρίλιο του 1938 η Ασφάλεια συνέλαβε την τριμελή γραμματεία του ΠΓ του ΚΚΕ, Βασίλη Νεφελούδη, Στέλιο Σκλάβαινα και Μήτσο Παρτσαλίδη, μαζί με αρκετά άλλα στελέχη του κόμματος. Οι συλλήψεις έγιναν κατόπιν προδοσίας και μάλιστα οι υποψίες στράφηκαν σε ανώτατο στέλεχος του ΚΚΕ, που είχε περάσει στην υπηρεσία της Ασφάλειας. Ο Δαμασκόπουλος θεωρήθηκε υπεύθυνος αρχικά από τον Νίκο Πλουμπίδη, ο οποίος, ενώ ήταν προσωπικός του φίλος και νονός του γιου του, πίστεψε ότι έγινε χαφιές και έπεισε επί του θέματος τους Σιάντο-Θέο, γεγονός που, σύμφωνα με την απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ το 1984, αποδείχθηκε ανακριβές, με αποτέλεσμα την αποκατάστασή του.

Ο Πλουμπίδης πίστευε, ακόμη και μετά τη δολοφονία του Δαμασκόπουλου, ότι δεν ήταν τόσο καθαρός ο Παντελής Δαμασκόπουλος.

Στις 24 Νοέμβρη 1938 το ΠΓ αποφάσισε τη διαγραφή του από το ΚΚΕ, η οποία επικυρώθηκε τον Φεβρουάριο του 1939, με απόφαση της 5ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ ο ίδιος ήταν απών. Η διαγραφή του έγινε γιατί είχε δημιουργηθεί η βεβαιότητα στην ηγεσία του ΚΚΕ ότι είχε περάσει στην υπηρεσία της Ασφάλειας και είχε καταδώσει τους συντρόφους του, που συνελήφθησαν. Η απόφαση της διαγραφής του Δαμασκόπουλου δημοσιεύτηκε στον παράνομο Ριζοσπάστη της 12ης Μαρτίου 1939:

"Η 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ εγκρίνει ομόφωνα όλα τα μέτρα και τις μέθοδες που χρησιμοποίησε το Πολιτικό Γραφείο για την ανακάλυψη του αισχρού προβοκάτορα Π. Δαμασκόπουλου που στοίχισε τόσο ακριβά στο Κόμμα μας. Χαιρετίζει το γεγονός αυτό που αποτελεί μια από τις πιο σοβαρές νίκες του Κόμματος στην περίοδο της δικτατορίας... Στιγματίζει την ατιμωτική προδοτική πράξη του Σκλάβαινα-Μανωλέα που συνθηκολόγησαν με τη δικτατορία και καλεί ολόκληρο το Κόμμα να συσπειρωθεί γύρω από την κεντρική καθοδήγηση..." 

Τελικά, συνελήφθη και ο ίδιος ο Δαμασκόπουλος από την Ασφάλεια τον Μάιο του 1939, όμως υπέγραψε δήλωση μετανοίας και αποκήρυξης του κομμουνισμού και αφέθηκε ελεύθερος. Το καθεστώς έδωσε ευρεία δημοσιότητα στη δήλωση του Δαμασκόπουλου και την εκμεταλλεύτηκε επικοινωνιακά. Μετά τη δήλωση μετανοίας και ενώ είχε απολυθεί πριν τρία χρόνια, επέστρεψε στην εργασία του στο υπουργείο Γεωργίας. Οι παλιοί του σύντροφοι διέκοψαν κάθε σχέση μαζί του και τον αντιμετώπιζαν όχι μόνο ως "δηλωσία", αλλά και ως "χαφιέ".

Αντίθετα, ο Νίκος Ζαχαριάδης και άλλα φυλακισμένα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ στην Κέρκυρα, δεν θεωρούσαν τον Δαμασκόπουλο ως τον χαφιέ που βρισκόταν στα ανώτατα κλιμάκια του ΚΚΕ, αλλά τον Δαμιανό Μάθεση.

Η δολοφονία του

Στην Κατοχή που ακολούθησε ζούσε με την οικογένειά του στην Αθήνα, χωρίς να αναπτύξει πολιτική δράση. Τον Νοέμβρη του 1941 συνελήφθη από τους Ιταλούς και ελευθερώθηκε μετά από λίγο. Τον Δεκέμβρη του 1942 διαγράφηκε από το κόμμα, με απόφαση της Β΄ Πανελλαδικής συνδιάσκεψης του ΚΚΕ. Το 1943 κλήθηκε από την τότε ηγεσία του ΚΚΕ στο Καρπενήσι για να του ανατεθεί δουλειά στο ΕΑΜ και να εξεταστεί πάλι η υπόθεσή του. Παρέμεινε εννέα μήνες σε ελεύθερες περιοχές, ενταγμένος στο ΕΑΜ. Τελικά, όμως, τον Μάιο του 1944, με εντολή -σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες- της ηγεσίας εκτελέστηκε στο Καρπενήσι, ως προδότης του ΚΚΕ.

Η αποκατάσταση στο θέμα της προδοσίας

Το 1952 η υπόθεση της διαγραφής από το ΚΚΕ του Δαμασκόπουλου, μεταξύ άλλων, χρεώθηκε προσωπικά στον Νίκο Πλουμπίδη, καθώς ήταν και αυτός που τον είχε καταγγείλει ως "χαφιέ". Ο Ζαχαριάδης χαρακτήρισε τότε την υπόθεση ως τραγικό λάθος. Ύστερα από 40 χρόνια, στις 4 Δεκέμβρη 1984, δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη το πόρισμα της Επιτροπής Ελέγχου της ΚΕ του ΚΚΕ, που κατέληγε με τη διαπίστωση ότι:

"Σύμφωνα με το από 10/4/81 πόρισμα της Κ.Ε. Ελέγχου, η κατηγορία κατά του Παντελή Δαμασκόπουλου για προδοσία αποδείχνεται ουσιαστικά αστήρικτη και θα πρέπει να θεωρηθεί σαν μη υπάρχουσα". 

Οικογενειακή κατάσταση

Ήταν παντρεμένος και είχε μια κόρη και έναν γιο, τον Γιάννη, που ήταν στην ΕΠΟΝ στα χρόνια της Κατοχής. Ο Γιάννης Δαμασκόπουλος αγωνίστηκε από το 1945 για την αποκατάσταση της μνήμης του πατέρα του. Ο Νίκος Πλουμπίδης ήταν κουμπάρος του Παντελή Δαμασκόπουλου, είχε βαφτίσει τον γιο του, Γιάννη.

1. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α΄ τόμος 1919-1949, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2012
2. Το ΚΚΕ, επίσημα κείμενα, Δ΄ & Ε' τόμος 1919-1949, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1975
3. Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2015
4. Δημήτρης Μιχελίδης: "Ο μυστικός πράκτορας στο ΚΚΕ", Εκδόσεις Γλάρος, Αθήνα 1986
5. Βασίλης Νεφελούδης: Αχτίνα Θ'. Αναμνήσεις, 1930-1940, Εκδόσεις της Εστίας, Αθήνα 2007
6. Περικλής Ροδάκης: "Νίκος Ζαχαριάδης", Εκδόσεις Επικαιρότητα, Αθήνα 2007
7. Γρηγόρης Φαράκος: "Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: Σχέσεις του ΚΚΕ και Διεθνούς Κομμουνιστικού Κέντρου", εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004