Otello Kâmil

Otello Kâmil (Kâmil Rıza Bey, 1887, Zırnevo - 1934, İstanbul), Türk tiyatrocu. Türkiye'ye Shakespeare'i tanıtan tiyatrocu olarak bilinir. Defalarca oynadığı Othello rolü nedeniyle “Otello Kâmil” adıylatanınmıştır.

1889 yılında asker olan babasının sürgünde olduğu Zırnevo’da dünyaya geldi. Asıl adı Kâmil Rıza Beydir.

İlk kez babasının komutanı olduğu alayda askerler tarafından sahnelenen Vatan Yahut Silistre oyununda Abdullah Çavuş rolüyle sahneye çıktı.II. Meşrutiyet döneminden sonra oyunculuğabaşladı; Mürebi-i Hissiyat Kumpanyası’ndaBehzat Haki Bey ile tanıştı.Hüseyin Kami’nin kurduğu Darültemsili Osmani’de de çalıştı ancak topluluk kısa süre içinde dağıldı. 1910’da Burhanettin Bey’in yanında çalışmaya başladı. Alphonse Daudet’in Arles’li Kız adlı oyununda Mitifigo rolü ile büyük başarı kazandı.Ahmet Fevzi Efendi topluluğu ile Anadolu turnesine çıktı.

1914'te açılan sınavı kazanarak Darülbedayi'nin ilk öğrencilerinden birisi oldu fakat Çanakkale Savaşı’na katılmak üzere kısa süre sonra buradan ayrılmak zorunda kaldı; Romanya cephesine gönderildi. Mütareke sonrasındaAnadolu’ya geçti, Temaşa adında bir dergi çıkardı. Bir topluluk kurup turneler düzenlemek istedi ancaktopluluk fazla yaşamadı ve Kâmil Rıza Bey İstanbul’a döndü.

Gavril Efendi'nin gezici kumpanyasına katıldı ve bu kumpanyayla birlikte memleketi dolaşarak Sheakespeare'in Türkçeye "Arabın İntikamı" adıyla uyarlanan Othello oyununu canlandırdı. Otello lakabı bu sırada takıldı.

Ekonomik sıkıntılar çeken Kâmil Rıza Bey’in sağlığı içki, sigara ve madde düşkünlüğü neticesinde bozuldu. Tüm bunlara Reyno hastalığı iki bacağını da kestirmek zorunda kaldı. Uzuvlarını kaybettikten sonra Şehir Tiyatroları’ndan aldığı aylıkla geçinen Kâmil Rıza Bey, bir gazinonun kışlık salonunda yaşamaktaydı. Genç bir gazeteci olan İlhan Tarus Kadıköy’de bir eve geçip son günlerinidaha rahat geçirmesine yardımcı oldu. Kimi kaynaklara göre 1934 yılında İlhan Tarus’un onun için yazdığı son oyunu sahnelemek üzereyken öldü; kimi kaynaklara göre ise son oyununu oynadıktan sonra orkestra boşluğuna atlayarak yaşamına son verdi.

Yaşamı yazar Aslıhan Ünlü tarafından oyunlaştırılmış ve 1999-2000 sezonunda Antalya Devlet Tiyatrosu tarafından Otello Kâmil anısına tek kişilik bir oyun sergilemiştir, ayrıca ismi İstanbul Mecidiyeköy'de bir sokağa verilmiştir.

Nâzım Hikmet Ran da “Oyunlarım Üstüne” başlıklı yazısında Otello Kâmil'den övgüyle söz etmiştir. Nâzım Hikmet'in bu yazısından bir bölüm:

"Ankara'da 921 kışında, ahırdan bozma salaş bir tiyatroda, gaz lambalarının ışığında ve ikide bir soğuktan avuçlarıma hohlayarak Otello Kâmil'i seyrettim. Ömrümde ilk defa Şekspir’i seyrettim. Abdullah Cevdet adında bir eski Jön Türk şairi Arap ve Acem sözcükleriyle dolu bir dille büyük üstadı Türkçeye çevirmişti. Otello'yu, Hamlet'i filân okumuştum, şaşmıştım, hayran olmuştum, ama pek anlamamıştım. Kâmil bir gezgin aktördü. Repertuvarında bir tek piyes vardı denilebilir. Otello'nun, Otello'yu Papazyan üslubuyla oynadığını söylerler. Ne yazık Papazyan’ı Otello’da seyretmek nasib olmadı. Ama çırağı Kâmil'in Otello'suna bakıp ustasının ustalık kertesini kestirmek mümkün.

Kâmil, Ankara'da kaldığım aylar içinde Venedik Amirali’ni belki on kere oynadı, ben her keresinde ordaydım. Şekspir'e hayranlığımı Abdullah Cevdet'in kötü, çok kötü çevirmelerine borçluyum, ama Şekspir’i bana Vahram Papazyan'ın çırağı Otello Kâmil anlattı. Kâmil çoktan öldü, aç, sefil, hasta, göçüp gitti. Vahram Papazyan Sovyetler Birliği'ne geldi..."

Nazım Hikmet, Oyunlarım Üstüne,Türk Tiyatrosu, Ekim Aralık 1976 Sayı 422 Sy. 7-8