Oleg Andreevitsj Bembel

Алег Андрэевіч Бембель (16 снежня 1939, Мінск; Псеўданімы: Зніч, А. Зніч) — беларускі філосаф, паэт, публіцыст, антыкамуністычны дысідэнт, вядомы найперш як аўтар выданай у Лондане працы «Роднае слова і маральна-эстэтычны прагрэс» (1985).

Сын беларускіх скульптараў Андрэя Бембеля і Вольгі Дзядок. Разам з маці і сястрой Кларай перажыў Вялікую Айчынную вайну ў акупаваным Мінску.

Вучыўся ў Беларускім політэхнічным інстытуце, але зразумеў, што гэта не яго, кінуў пасля чацвёртага курсу. У 1959—1963 гадах вучыўся ў Мінскім музычным вучылішчы. У 1969 годзе скончыў Мінскую кансерваторыю па спецыяльнасці «фартэпіяна». Потым захапіўся філасофіяй, скончыў аспірантуру Інстытута філасофіі і права АН БССР (1971—1974); дысертацыя аб народных і інтэрнацыянальных элементах у літаратуры не была абароненая, таму што працу прызналі «нацыяналістычнай». Працаваў на тэлебачанні (1983—1984); у Акадэміі навук БССР (1984—1986). Член КПСС (да 1986).

З маладых гадоў прыцягвалі ідэі ўсеагульнай любові і свабоды. Паступова прыйшоў да веры. Шмат у чым на яго светапогляд паўплывала цётка Стася, сястра маці, якую ў 1930-я гады за рэлігійныя перакананні саслалі ў Архангельскую вобласць.

«Роднае слова і маральна-эстэтычны прагрэс» і рэпрэсіі

У 1979—1981 працаваў над кнігай «Роднае слова і маральна-эстэтычны прагрэс», якая была прысвечана моўнай сітуацыі ў БССР і рэальнаму стану беларускай мовы ў СССР. У час напісання кнігі Бембель праводзіў шырокае анкетаванне па гэтай тэме, што тады было забароненай тэмай для савецкіх сацыёлагаў; звесткі анкетавання былі выкарыстаныя ў кнізе.

У тэарэтычнай частцы сваёй працы Бембель сцвярджаў, грунтуючыся на прынцыпах экалогіі культуры, што ва ўмовах пасілення маральнай і эстэтычнай паўперызацыі чалавека яго родная мова, як найбольш універсальнае і цэльнае выражэнне этасу і эстэтыкі народа, можа і павінна стацца магутным сродкам адраджэння і захавання духоўнасці чалавека. Таксама ў працы востра крытыкаваліся савецкая моўная палітыка і адмоўна ацэньвалася дзейнасць дзеячаў культуры, адказных за ахову беларускай мовы.

Спачатку Бембель збіраўся выдаць кнігу афіцыйна, але пасля таго, як стала зразумелым, што гэта немагчыма, працу пачалі распаўсюджваць у машынапісным варыянце; з дапамогай А. Каўкі і Ю. Туронка праца трапіла ў Лондан, дзе і была надрукавана Таварыствам беларусаў Вялікабрытаніі (1985). Пасля выхаду кнігі Алег Бембель быў рэпрэсаваны: выключаны з КПСС (1986) і звольнены з Інстытута філасофіі і права; аддзел эстэтыкі і псіхалогіі, дзе ён працаваў, быў распушчаны. Ва ўстановах навукі і культуры збіраліся сходы дзеля «асуджэння» яго дзейнасці.

Бацька, народны мастак Андрэй Бембель, цяжка хварэў і ўжо не мог заступіцца за сына.

Далейшае жыццё

У канцы 1980-х ― пач. 1990-х гг. Алег Бембель стаў актыўным удзельнікам беларускага нацыянальнага руху; пад псеўданімам «Зніч» публікаваў свае вершы ў самвыдаце і незалежнай прэсе (паэзія Алега Бембеля выдавалася ў ЗША і Польшчы). У 1989 супрацоўнічаў з часопісам «Праваслаўная думка»; як літаратурны дадатак да часопіса, зборнік вершаў Бембеля «Малітвы за Беларусь» быў упершыню выданы ў Беларусі. Член Саюза пісьменнікаў БССР/Беларусі (1989). З 1991 года працаваў у Нацыянальным навукова-даследчым цэнтры імя Скарыны.

З 1996 ― у послуху ў праваслаўным манастыры ў Жыровіцах. Тут ён спачатку стаў манахам Мікалаем, прыняўшы пострыг — айцом Іаанам. Піша вершы, рэдагуе багаслоўска-літаратурны лісток «Жыровіцкая абіцель», падтрымлівае кантакты з журналістамі, літаратарамі, навукоўцамі.

Увесь час спрачаўся з бацькам Андрэем Бембелем, шчырым камуністам і атэістам, якому было прыняць веру сына ў Бога, а пазней яго дысідэнцтва.

Меў некалькі афіцыйных і грамадзянскіх шлюбаў. Мае двух дачок, Таццяну і Ірыну.

• Рэха малітвы. Вершы з Беларусі. New York, 1988.
• Саната ростані. Białystok, 1988.
• Малітвы за Беларусь. Мінск, 1989.
• Роднае слова і маральна-эстэтычны прагрэс. London, 1985; часткова выд.: Myśl białoruska XX wieku. Filozofia, religia, kultura (Antologia), opr. J. Garbiński, Warszawa 1998.

• Łarysa Androsik. Biembiel Aleh // Słownik dysydentów // Fundacja Osrodka KARTA (польск.) .
• Алег Зніч Бембель адсвяткаваў сваё 70-годдзе.
• Алег Бембель прэзентаваў у Беластоку кнігу «Крэсіва».
• Издана новая книга насельника Жировичского монастыря инока Николая (Бембеля)(руск.) .
• Інак Мікалай: Малюся за вяртанне бел-чырвона-белага сцяга
• Каляндар. Алег Бембель.
• Пра паэзію інака Мікалая (Бембеля)
• «Святло хрысціянскай паэзіі» Алега Бембеля/