Nikolaos Tampakopoulos

Ο Νικόλαος Ταμπακόπουλος (1778-1825) ήταν ήρωας στρατηγός του αγώνα του 1821, οπλαρχηγός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και καπετάνιος της Καρύταινας, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, προεστός της Βυτίνας, μεγαλοτραπεζίτης της Τριπολιτσάς και ο μεγαλύτερος Πελοποννήσιος χρηματοδότης της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Ο Νικολής Ταμπακόπουλος ήταν ο αρχηγός της γνωστής προυχοντικής οικογένειας από τη Βυτίνα. Ήταν γιος του προεστού Θεόδωρου Ταμπακόπουλου και σύζυγος της Αικατερίνης Χρηστακοπούλου. Προεπαναστατικά ήταν πρόκριτος της Βυτίνας και ο μεγαλύτερος τραπεζίτης της Πελοποννήσου. Ήταν ένας εκ των αρχηγών και αυτουργών της επανάστασης και για τις ανάγκες του Αγώνα και της Φιλικής Εταιρείας έδωσε ολόκληρη την κολοσσιαία περιουσία του, πάνω από 1,5 εκατ. γρόσια. Αυτός χρηματοδότησε τον Θ. Κολοκοτρώνη όταν έφτασε από τη Ζάκυνθο στην Πελοπόννησο λίγο πριν την Επανάσταση.

Ήταν μέλος της εφορείας του στρατοπέδου του Κολοκοτρώνη στην Καρύταινα, ενώ ήταν ένθερμος υποστηρικτής της Φιλικής Εταιρείας χρηματοδοτώντας τη με σεβαστά ποσά, ιδιαίτερα τα έτη 1819 και 1820.

Υπήρξε από τους πρωτεργάτες της Συνέλευσης των Καλτεζών (20 - 26 Μαΐου 1821) και ήταν ιδρυτικό μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας υπό την προεδρία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Έγινε μέλος της εφορείας των Τρικόρφων επί της προεδρίας του Κανέλλου Δεληγιάννη. Του έγινε πρόταση να αναλάβει Πρωθυπουργός της επαναστατικής Κυβέρνησης, αλλά αρνήθηκε λέγοντας: «Ἡ κατάστασις τῆς πατρίδος δέν ἐπιτρέπει νά κλεισθῶ εἰς τήν μάνδραν τοῦ Ναυπλίου ἀλλά μέ καλεῖ εἰς τά στρατόπεδα».

Έφερε την πρώτη νίκη της επανάστασης στο διάσελο της Αλωνίσταινας ως επικεφαλής Βυτιναίων στρατιωτών ανακόπτοντας την προσπάθεια των Τούρκων να εισβάλουν στη Γορτυνία. Διακρίθηκε στη μάχη κατά του Δράμαλη στα Δερβενάκια και κατά την πολιορκία της Τριπολιτσάς. Σφράγισε την αγάπη του για την πατρίδα με την προσωπική του θυσία, αφού έπεσε ηρωικά μαχόμενος στη μάχη των Τρικόρφων (24 Ιουνίου 1825) πολεμώντας κατά του Ιμπραήμ Πασά. Οι θυγατέρες του αιχμαλωτίστηκαν από το στρατό του Ιμπραήμ και πέθαναν στα χαρέμια της Αιγύπτου, ενώ το σπίτι του και τα μαγαζιά ισοπεδώθηκαν κατά το ολοκαύτωμα της Βυτίνας. Συνολικά 16 μέλη της ευρύτερης οικογένειάς του θυσιαστήκαν στον Αγώνα για την ελευθερία.

Μετά την επανάσταση κατετάγη στην Α’ τάξη αξιωματικών. Οδός στη Βυτίνα και την Τρίπολη φέρει το όνομά του.

Οι οικονομικές προσφορές του Ν. Ταμπακόπουλου είχαν αρχίσει τα τέσσερα τελευταία χρόνια πριν από την έναρξη της επανάστασης, οπότε διέθεσε 40.000 περίπου γρόσια για εξαγορά Τούρκων αξιωματούχων και αγορά οπλισμού, καθώς και άλλα 50.000 γρόσια για την ενίσχυση της Φιλικής Εταιρείας. Διέθεσε χρήματα για τη διευκόλυνση των εταίρων να διέρχονται στην Τριπολιτσά εξαγοράζοντας τον αρχηγό της τουρκικής «χωροφυλακής» Καντράγα Τράστα και τον γαμπρό του Σεϊντή Αγά.

• Μυήθηκε στη Φιλική καθ’ υπόδειξη του Κανέλλου Δεληγιάννη και έγινε ένθερμος υποστηρικτής της χρηματοδοτώντας τη με σεβαστά ποσά, ιδιαίτερα τα έτη 1819 και 1820 (υπολογίζονται σε 50.000 τάλληρα).

• Έδωσε στον Κολοκοτρώνη μόλις αποβιβάστηκε στο Μοριά 1.000 τάλληρα και 500 ενετικά φλωριά.
• Το 1819 δωροδόκησε τον επικεφαλής της τουρκικής χωροφυλακής στην Τριπολιτσά με 9.000 τάλληρα, για να συμπεριφέρεται ευνοϊκά στους χριστιανούς και να διευκολύνει τις κινήσεις των προεστών.
• Το ίδιο έτος εξόφλησε τους φόρους της επαρχίας Καρύταινας και έδωσε στον οπλαρχηγό Κεφάλα 1.000 τάλληρα για την αγορά πολεμοφοδίων και στον Παπαφλέσσα 300 ενετικά φλωριά.
• Δωροδόκησε το 1821 λίγο προ της έναρξης της επανάστασης τον πασά των Καλαβρύτων Αρναούτογλου, ώστε να μεσολαβήσει για τη σωτηρία των φυλακισμένων προκρίτων στην Τριπολιτσά.

Το επεισόδιο στη «Χελωνοσπηλιά»

Στις αρχές Μαρτίου του 1821 ο Ν. Ταμπακόπουλος βρισκόταν στα Καλάβρυτα για να εισπράξει τα χρήματα (ιδιωτικές και κοινές ομολογίες) που του όφειλαν ο βοεβόδας των Καλαβρύτων Αρναούτογλου, ο Ασημάκης Ζαΐμης καθώς και η επαρχεία.

Ο Ασημάκης Ζαΐμης αδυνατούσε να αποπληρώσει το δάνειο προς το Ν. Ταμπακόπουλο και αποφάσισε στις 16 Μαρτίου του 1821 να στείλει τον Ι. Χονδρογιάννη με συνοδεία μερικών ανδρών και να στήσει ενέδρα στη Χελωνοσπηλιά με εντολή να σκοτώσουν τον Ταμπακόπουλο και να αρπάξουν τις ομολογίες και τα χρήματα.

Ο Ν. Ταμπακόπουλος ο οποίος επέστρεφε στην Τριπολιτσά μετά την ανεπιτυχή του προσπάθεια να εισπράξει τα δάνεια, συνοδευόταν από τον Τούρκο φοροεισπράκτορα Σεϊδήν Λαλιώτη ο οποίος και αυτός γύριζε από τα Καλάβρυτα στην Τριπολιτσά. Η ταυτόχρονη επίθεση κατά του Τούρκου Λαλιώτη και του Ν. Ταμπακόπουλου θα έδινε στο όλο εγχείρημα πατριωτικό χαρακτήρα και θα συγκάλυπτε τα προσωπικά οικονομικά κίνητρα του Ζαΐμη.

Το σχέδιο της επίθεσης διέρρευσε εγκαίρως στο Ν. Ταμπακόπουλο από τη σύζυγο του προκρίτου των Καλαβρύτων Σωτήρη Χαραλάμπη, Βικτωρία Σισίνη. Ο Ν. Ταμπακόπουλος φρόντισε να βάλει εμπροσθοφυλακή τον Γιαννακόπουλο από την Αλωνίσταινα. Οι Χονδρογιανναίοι χτύπησαν τον Γιαννακόπουλο νομίζοντας ότι τα φορτία του είχαν όλη την ποσότητα χρημάτων στρέφοντας την προσοχή τους εκεί και έτσι βρήκε το χρόνο ο Ν. Ταμπακόπουλος να διαφύγει στον Φονιά και να οχυρωθεί μέσα σ’ ένα πύργο.

Αμέσως ειδοποίησε τους συγγενείς του στη Βυτίνα και αυτοί έστειλαν το σωματοφύλακα της οικογένειας Μάρκο Κολοκοτρώνη, αδερφό του Θόδωρου, μαζί με άλλους οπλοφόρους για να τον διασώσουν όπως χαρακτηριστικά περιγράφει ο ιστορικός της επανάστασης και γραμματέας του Δημήτριου Υψηλάντη, Ιωάννης Φιλήμων.

Η ληστρική αυτή επίθεση απέτυχε, αλλά ο Ν. Ταμπακόπουλος έχασε μέρος των χρημάτων του (50.000 γρόσια) και οι Τούρκοι έμαθαν για την επίθεση των Καλαβρυτινών ενισχύοντας τους φόβους τους για την επερχόμενη Επανάσταση - από τότε άρχισε ο εγκλεισμός των προσελθέντων στην Τριπολιτσά προεστών και αρχιερέων.

Στις 29 Μαρτίου 1821, μερικές μονάχα ημέρες μετά το επεισόδιο στη Χελωνοσπηλιά, ο Νικολής Ταμπακόπουλος θα πάρει μέρος στην πρώτη μάχη της Επανάστασης στην Καρύταινα ως οπλαρχηγός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και καπετάνιος της Καρύταινας.

Η έναρξη της επανάστασης τον βρήκε να έχει οργανώσει δικό του σώμα από 40 επίλεκτους στρατιώτες, έναν υπασπιστή (τον Παν. Χρυσανθακόπουλο ή Κακλαμάνο) κι έναν γραμματέα, δαπανώντας για πέντε χρόνια 460 τάλληρα το μήνα για τη συντήρησή τους. Ήταν ο βασικός υποστηρικτής του Θ. Κολοκοτρώνη στην Γορτυνία, με τον οποίο συνδεόταν με συγγενική και στενή οικογενειακή φιλία, όπως μνημονεύει ο Φωτάκος και ήταν υπέρμαχος του Ρωσικού κόμματος.

Η πρώτη πολεμική συμμετοχή του καταγράφεται κατά την πολιορκία του κάστρου της Καρύταινας στις 29 Μαρτίου 1821, όπου μικρό τμήμα υπό τον Ν. Ταμπακόπουλο εντάσσεται στο τμήμα του Κολοκοτρώνη. Η πολιορκία ήταν αποτυχημένη.

Στις 6 Απριλίου του 1821, το τμήμα του Ν. Ταμπακόπουλου μαζί με αυτό του Δημητρακόπουλου από την Αλωνίσταινα, ανέκοψαν την προσπάθεια των Τούρκων να εισβάλουν στη Γορτυνία και έδωσαν μια από τις πρώτες μάχες της επανάστασης στο διάσελο της Αλωνίσταινας, όπου έπεσε και ο πρώτος Βυτιναίος νεκρός, ο Δημήτριος Τζοχαντάρης. Η μεγάλη αυτή πρώτη νίκη στην επανάσταση θα εμψυχώσει το ηθικό των Ελλήνων και βοηθά τον Κολοκοτρώνη να ανασυνταχθεί και να ανασυγκροτήσει τα στρατόπεδά του γύρω από την Τρίπολη.

Στις 28 Απριλίου 1821 στην Πιάνα, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ανακηρύσσεται αρχιστράτηγος της Καρύταινας (Γορτυνίας) και ο Ν. Ταμπακόπουλος μέλος της εφορείας του πολέμου.

Στις 13 Μαΐου 1821, μετά από ειδοποίηση του επισκόπου Βρεσθένης Θεοδωρήτου, σύσσωμοι οι Βυτιναίοι υπό τους Ταμπακόπουλους (Νικολή, Σωτήριο και Δημήτριο), Γιαννάκη Αλεβιζόπουλο, Ανδρέα και Θεόδωρο Λιαρόπουλο κ.α., πηγαίνουν στο Βαλτέτσι και παίρνουν μέρος στη μάχη εντασσόμενοι στο τμήμα του Θ. Κολοκοτρώνη.

Στις 8 Αυγούστου 1821 ο Ν. Ταμπακόπουλος μαζί με άλλους οπλαρχηγούς πήρε μέρος στη νικηφόρο μάχη της Γράνας, η οποία οδήγησε στην κατάληψη της Τριπόλεως.

Κατά την πολιορκία της Τριπόλεως κορυφαίο ρόλο έπαιξε ο Ν. Ταμπακόπουλος, προσφέροντας πολεμοφόδια αξίας 9.000 ταλλήρων. Διακρίθηκε στη μάχη κατά του Δράμαλη στα Δερβενάκια (26 Ιουλίου 1822) και η Κυβέρνηση του απονέμει τον βαθμό του Στρατηγού.

Κατόπιν θα μεταβεί στην στρατηγική θέση του Αγριλόβουνου όπου πολέμησε κατά στήθος και απέκρουσε τον εχθρό, ενώ ο υπασπιστής του Παν. Χρυσανθακόπουλος ή Κακλαμάνος πληγώθηκε.

Στις 15 Οκτωβρίου 1823 ο Θ. Κολοκοτρώνης παραιτείτε από αντιπρόεδρος του εκτελεστικού και υποστηριζόμενος από τον Ν. Ταμπακόπουλο αποσύρεται προσωρινά στη Βυτίνα.

Ο Ελληνικός Εμφύλιος της περιόδου 1823-1825 έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της επανάστασης και είναι μία από τις μελανότερες σελίδες της. Μπροστά στον κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής στις 17 Μαΐου του 1825 αποφυλακίζονται όλοι από την Ύδρα με διάταγμα γενικής αμνηστίας. Ο Κολοκοτρώνης διορίστηκε γενικός αρχιστράτηγος και η εθνική βουλή προτείνει για πρωθυπουργό το Νικολή Ταμπακόπουλο, αλλά ο ίδιος αρνείται απατώντας ότι η κατάσταση της πατρίδας δεν του επιτρέπει να κλειστεί στο Ναύπλιο, αλλά τον καλεί στα στρατόπεδα. Μετά την άρνηση, πρωθυπουργός γίνεται ο Ανδρέας Ζαΐμης.

Στις 24 Ιουνίου 1825, επικηρυγμένος από τον ίδιο τον Ιμπραήμ Πασά με 100.000 γρόσια, θα λάβει μέρος στη μάχη των Τρικόρφων. Αρνούμενος να εγκαταλείψει τη μάχη πολεμά μέχρις εσχάτων για την ελευθερία ή τον θάνατο. Πέφτει ηρωικά μαχόμενος όπως μαρτυρεί ο Γενναίος Κολοκοτρώνης. Μεταξύ των νεκρών οπλαρχηγών έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι οι Ν. Ταμπακόπουλος, Δ. Παπατσώνης, Γ. Δημητρακόπουλος, Κ. Μπούρας, Παπασταθόπουλος ο Λαγκαδινός, Χ. Μέντης και Χ. Παναγούλιας. Τα σώματα των πεσόντων αφέθηκαν άταφα.

Η έκβαση της μάχης ήταν ολέθρια για την ελληνική πλευρά για δύο κυρίως λόγους:

• Γενική λιποταξία της οπισθοφυλακής που την αποτελούσαν Καλαβρυτινά στρατεύματα, με αποτέλεσμα να περικυκλωθεί το οχυρό του Γ. Κολοκοτρώνη και Ν. Ταμπακόπουλου. Ο Γ. Κολοκοτρώνης μόλις διεσώθη από τον θάνατο ή την αιχμαλωσία.

• Ο Δ. Υψηλάντης δεν έστειλε βοήθεια όπως ήταν το αρχικό σχέδιο του Θ. Κολοκοτρώνη.

Το αποτέλεσμα τις ήττας στα Τρίκορφα ανάγκασε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη να συμφωνήσει (μέχρι τότε ήταν αντίθετος) στην ανάθεση της προστασίας της Ελλάδας στην Αγγλία. Μετά την φονική μάχη των Τρικόρφων ο Θ. Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει την επόμενη ημέρα στη Βυτίνα για να παρηγoρήσει την οικογένεια του επιστήθιου φίλου του Ν. Ταμπακόπουλου.

Ο θάνατός του συγκλόνισε τη Βυτίνα, ενώ θρηνείται σε ορισμένα δημοτικά τραγούδια και μοιρολόγια όπως το παρακάτω:

Βουνά της Αλωνίσταινας και της Απάνω Χρέπας / τί έχετε π' αραχνιάσατε...

Μη σας εβάρεσε Βορειάς, μη σας επήρε ο Νότος;

Μηδέ Βορειάς μας βάρεσε, μηδέ Νοτιάς μας πήρε.

Μπραήμ πασάς μας έζωσε με τους στραβαραπάδες

Με τρεις χιλιάδες τακτικούς, πέντε καββελαρέους

Σκοτώσαν τον κυρ-Νικολή με τον Παπατσονόπλον

Εβγάτε μεσ' τον Άγιο-Λια, αγνάντια στην Βυτίνα.

Εκεί ν' ακούστε κλαύμματα, ν' ακούστε μοιρολόγια,

Πώς κλαίνε και πώς θλίβονται οι Ταμπακονυφάδες,

με τις Αλωνιστιώτισσες και χύνουν μαύρα δάκρυα.

Μερικές ημέρες μετά την ήττα στα Τρίκορφα γίνεται το ολοκαύτωμα της Βυτίνας από το στρατό του Ιμπραήμ και 16 μέλη της ευρύτερης οικογένειας των Ταμπακόπουλων βρίσκουν τον θάνατο ή την αιχμαλωσία, ανάμεσά τους και οι δύο κόρες του ήρωα Ν. Ταμπακόπουλου.

Μετά την Επανάσταση ο Ιωάννης, γιος του Ν. Ταμπακόπουλου, υπέβαλε στην επί του Αγώνος Επιτροπή στοιχεία από το οικογενειακό του αρχείο για τη δράση του πατέρα του και για τα τεράστια ποσά που είχε διαθέσει για την Επανάσταση, και πριν από αυτή. Η επιτροπή αναγνώρισε τη συμβολή του και τον κατέταξε στην Α' τάξη αγωνιστών και Β' τάξη πολιτικών.

Σώζεται επιστολή της 11ης Μαρτίου 1821 από τον Σωτήρη Χαραλάμπη προς τον Ν. Ταμπακόπουλο με την οποία ζητείται από τον τελευταίο να καθησυχάσει τους Τούρκους των Καλαβρύτων και να κερδηθεί χρόνος, καθώς εντείνονταν οι υποψίες των Τούρκων για την επερχόμενη επανάσταση.

Παρά τις κολοσσιαίες οικονομικές και σημαντικές στρατιωτικές συνεισφορές του στον Αγώνα, ο μαρξιστής ιστορικός Βασίλης Κρεμμυδάς αποκαλεί τον ήρωα Ν. Ταμπακόπουλο "τοκογλύφο", αναφέροντας ότι λίγο πριν την επανάσταση είχε δανείσει σε διάφορους περί τα 2 εκατομμύρια γρόσια.

• Φώτιος Χρυσανθόπουλος, επιμ. (1888). Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως. Αθήνα: Σταύρος Ανδρόπουλος, Τυπογραφείο Π. Δ. Σακελλαρίου. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2010. 
• Κωνσταντίνος Καραντζίνας. Ιστορία της Βυτίνης (1976)[1]. Αθήνα: εκδοτική εταιρία Πυθεία.
• Τρύφων Ξηρός. Η Βυτίνα και οι πεντήκοντα τρεις ήρωες και ηρωίδες (1939). Αθήνα: Τυπογραφείο Παρασκευά Λεώνη.