Nieves Urrutia

M.ª Nieves Urrutia Agorreta (Gasteiz, 1938ko abenduaren 19a) arkeologo eta espeleologo arabarra da.

Bere ibilbide zientifikoa 1954ean hasi zuen, Manuel Iradier Mendi Taldean sortutako Espeleologia Sailaren baitan (gero AET Arabako Espeleologia Taldean integratuko zena). Karstaren zientzia desberdinak landuz, arkeologiarekiko zaletasuna garatu zuen; eta 1961etik aurrera arlo honetan espezializatu zen, kobazuloetako ikerketak kanpoko aztarnategietara ere hedatuz.

Urrutiak koba asko ikertu zituen Arabako leku askotan: Basotxo, Aratz, Atauri, Gillarte, Arboro, Eratxeta, Atadoi, Egino, Obi, Okina, Arrillor, Badaia, Apodaka, Asunkorta, Lendia, Obenkun, Roitegi, Solacueva, Arkamo, Lazaldai, Los Goros... Halere, haien indarra nagusiki Mairuelegorretaren esploraziora bideratu zuten. Kobazulo laberintiko honetan, Urrutiak eta bere kideek sektore berri asko aurkitu eta topografiatu zituzten, beheko mailako ibaia barne, 1958an Espainiako bigarren kobazulo luzeena bihurtzeraino.

Karstaren zientzietan sakontzeko, Euskal Herriko beste espeleologoen laguntza izan zuten eta horrela, haien ibilbidearen hasieran, haiekin formakuntza saioak jaso zituzten geologian, biologian, esplorazio teknikan, paleontologian, arkeologian, topografian, klimatologian, hidrologian, espeleolaguntzan… besteak besteAranzadi Zientzia Elkarteko, eta Vianako Printzea Erakundeko espeleologia sailekin. Hauen eskutik Arabatik kanpoko karsten ikerketan ere parte hartzeko aukera izan zuen Urrutiak, hala nola Urbasako Morillo Ondoko Leizean (Tximua), II Euskal Espeleologia Jardunaldietan, edo Larran V Jardunaldietan.

Espeleologian ohi bezala, taldekide bakoitzak bere espezializazio joerak erakutsi zituen. Horretara, hasiera-hasieratik, Urrutia askotan kobazuloetan prospekzio eta kalikata arkeologiko saioetan aritu zen; eta 1957an Arkeologiarako Arabar Institutoaren sortzaileetako bat izan zen. 1960an, aurkikuntza garrantzitsuak egin zituzten: abuztuan Solacuevan (Jokano) Julio eta Juan Arbosa taldekideek labar-artea aurkitu zituzten; eta irailean, Urrutiak berak eta Armando Llanos senarrak ere bai, Lazaldaien (Zarate). Hauek izan ziren Urrutiaren azken esplorazio espeleologikoak, 5 hilebeteko haurdunaldiarekin baitzegoen; aurrerantzean arkeologia eremuan zentratuko zen, senarrak eginiko ia kanpaina guztietan kolaboratuz.

1961etik aurrera, Albaina, Bernedo eta Markinez inguruko koba artifizialak ikertzen aritu ziren, AET-eko espeleologoen laguntzarekin.

1968an, Henaioko (Dulantzi) Burdin Aroko herrixka identifikatu zuten Jaime Fariña AET-eko kidearekin batera eginiko prospekzioan; 1969-70 artean industu zuten.

1973tik aurrera, Llanosek La Hoyako (Laguardia) Burdin Aroko aztarnategiko indusketen kargua hartu zuen; 1989ra arte, han aritu zen Urrutia ere.

1976ean, Edelweiss Espeleologia Taldeko kideekin kolaboratu zuten Ojo Guareña kobazuloan (Burgos), Via Seca izeneko pasabidean aurkitutako Burdin Aroko gorpu baten azterketan.

1978an, Solacuevan industen aritu ziren, Jose Miguel Barandiaranek utzitako lekukoetan.

2010-11 artean Uriso Burdin Aroko herrixkan (Letona) indusketan aritu ziren. Sasoi hartan Eusko Ikaskuntzaren Arabako Lehendakariordea izan zen.

• Arkeologiarako Arabar Institutoa