Muhammad Ashrafi

محمد اشرفی معروف به مقدس اشرفی و حاجی اشرفی (زاده: ١١٨٣ (خورشیدی) ، بهشهر - درگذشت: ۱۲۷۶ (خورشیدی)، بابل) از فقها، مراجع تقلید و عرفای شیعه بود.

پدر وی ملا محمدمهدی ـ که از عالمان بزرگ و وارسته ی اشرف البلاد بود، وی را «محمد» نام نهاد. و از همان دوران طفولیت در تربیت و پرورش وی کوشید و بذر بندگی حق و محبت به اهل بیت، علیهم السلام، و فراگیری معارف ائمه را در نهاد ناآرام او کاشت و به پرورش آن کمک و مساعدت رساند.

تحصیلات را در بابل و در محضر سعیدالعلما آغاز کرد و در نجف و کربلا ادامه داده و در سن ۲۱ سالگی به اجتهاد رسید و به بابل باز گشت.

از جمله شاگردان می‌توان به علما ذیل اشاره کرد:

۱-شیخ عبدالله مازندرانی یکی از رهبران مشروطیت

۲-علی اصغر مجتهد امیرکلایی مازندرانی

۳-ولی الله مدرس بابلی

۴-ابولقاسم هلی دشتی

۵-سیداسماعیل عمادی

۶-سیدحسن بهشتی

۷-ملا رجبعلی سوادکوهی آلا شتی

۸-عبد الباقی سوادکوهی آلاشتی

9- ملا رفیع ترشیزی سوادکوهی

ملا محمد اشرفی علاوه بر اهتمام به امور اخروی مردم و تربیت علمایی برجسته ، در رفع حوائچ دنیوی ایشان نیز تلاش وافری داشت. مرحوم اشرفی کمک به محرومان و دستگیری از نیازمندان و مستمندان را وظیفه خود می دانست. معظم له نیز در حسن سلوک و معاشرت با مردم و صفا و صمیمیت با همگان معروف بود و در رفع نیاز فقرا و مساکین و حل مشکلات فردی و اجتماعی آنان از هیچ کوششی دریغ نمی کرد. همین امور موجب ارادت روزافزون همگان به ایشان گردید. از حضرت آیت الله العظمی شیخ عبدالله مازندرانی که خود از شاگردان آن بزرگوار بودند، نقل شده که فرمود: منزل حاجی، پناه محرومان و مظلومان بوده و مردم برای حوائج مختلف خود به ایشان مراجعه می کردند. مرحوم اشرفی واقعاً پناهگاه مردم و دژ اسلام در عصر خودش بوده است. از این رو آن بزرگ مرد از کارها و عملکرد حکام شهر غافل نبودند و فساد و بی عدالتی و ظلم آنان را متذکر می شد و آنان را از ظلم و ستم به مردم برحذر می داشتند. حاکمان وقت نیز از او پروا و فرمان بری داشتند و مردم نیز برای احقاق حقوق خویش نزد وی شکایت می بردند و اختلاف و دعاوی خود را در محضر ایشان حل و فصل می کردند. همین ویژگی ایشان و مبارزه وی با فساد حاکمان بوده است که ناصرالدین شاه دستور احضار او را به تهران صادر می کند. این موضوع، بازتاب گسترده ای در شهرهای مازندران داشته است. در نهایت با رایزنی حضرت آیت الله مرحوم ملا علی کنی(ره) مسئله، فیصله می یابد. در تاریخ مازندران به قلم مهجوری آمده ؛ عکس جوانی ملا محمد که قطعه شعری هم بالای آن نوشته شده است ظاهراً توسط شخص ناصرالدین شاه در یکی از ملاقاتهای ایشان گرفته شده و روایت شده که شعر روی عکس نیز توسط شاه فی البداهه سروده شده است و با دست خط خود ایشان نوشته شده است.

خلق می بینند در تصویر تو یک شیر به جای ↔ غافلند از یک جهان  معنی که در تصویر توست

درسهایی از زندگی علامه

ملا محمد به درجات متعالی علمی و عرفانی دست یافت، محبوبیت یافت و جاودانه شد. با نگاه به زندگی ایشان درسهایی درخور می توان آموخت. دقت و تدبر در سیر و سلوک ایشان قطعاً راهنمای موفقیت ، دریافت هدایت از ناحیه الهی (همانکه حداقل ۱۰ بار در شبانه روز از خدا می خواهیم «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ») و نهایتاً نیل به تکامل خواهد بود.

طبیعتاً راز جاودانگی و ماندگاری ایشان در پیوند با قرآن بوده است. برای رسیدن به مقامات عالی تلاش دائم در راه هدف اهمیت جدی دارد.

• سفر و مهاجرت : بارها رنج سفر را برای کسب علم و بهره مندی از محضر علمای صاحب نام تحمل کرد و تلاش و جهد را بر نشستن ترجیح داد. در نهایت به سبب مرکزیت علمی بابل در آن زمان به این شهر مهاجرت نمود و با هدف تربیت شاگردانی بزرگ و مؤثرتر تا پایان عمر در این شهر اقامت گزید.
• تلاش وافر و تداوم در عبادت و راز و نیاز : ارتباط با خدا به آسانی حاصل نمی شود و ممارست بسیاری می خواهد. با وصل شدن به خداست که قادر به طی پله های ترقی خواهیم شد. مرحوم تنکابنی در کتاب قصص العلما اشاره ای به روش ایشان دارد.
• تکیه به تقوی و قرآن : علامه اشرفی در طول حیات طولانی خود علیرغم داشتن تمکن مالی نسبی ساده زیستی و پرهیزگاری را سرلوحه زندگی خود داشت و همواره با تکیه بر تعالیم قرآنی می زیست و دیگران نیز این دو تکیه گاه را توصیه می کرد.
• پاکی روح چون آینه : با تذکر امام رضا به فردی چون ملا محمد اهمیت این موضوع در ارتقاء توان روحی بیشتر مشخص می شود.
• جمع بین علم به خدا و عمل به احکام الهی : آموختن علم با روشی چون جهاد در کنار تمرین دائم این علم، ملکه ای برای عامل آن خلق می کند و پس از سالها توانایی های خارق العاده ای برای صاحب این رویه ایجاد می کند که باور کردنی نیست.

۱-اسرارالشهاده: بزبان فارسی چاپ ۱۳۱۲ در تهران (همزمان با برگزاری کنگره بزرگداشت وی در سال ۱۳۸۸ مجددا تجدیدچاپ گردید.)

۲-شعایرالاسلام فی مسایل الحلال والحرام

۳-رساله‌ای فارسی که با حواشی شیخ عبدالله مازندرانی منتشر شده‌است.

۴-المزار

۵-تفسیرسوره قدر

۶-الاجوبه عن الاسئله

آثار جاويدان

از اين عالم گرانقدر باقيات و صالحات بسياري باقي مانده است. گروهي از نوادگان ايشان همچنان متولي مسجد ماندگاري در بهشهر هستند. خانواده حجتي در بهشهر از نوادگان ايشان هستند و سالهاست همچون نياي خود خادم اين مسجد هستند.

اين بنا معروف به مسجد آقا است. مسجد آقا در نقاش محله بهشهر واقع شده است و در دهه محرم و ساير مراسم مذهبي پذيراي مؤمنان شهر است.

عقاید و نظرات فقهی خاص

ملا محمد در آثار خود گاها نظرات خاصی مطرح کرده و بعضاً فتاوی ای صادر کرده که در نوع خود منحصر به فرد هستند. بخشی از نظرات خاص ایشان در رساله آقای دکتر ایزدی فرد تحلیل شده است. نظرات ایشان گاهاً پایه های عرفانی و معنوی خاص دارد. به برخی موارد که جالب توجه هستند و در رساله موصوف تحلیل شده اند صرفاً در ادامه اشاره می شود.

• نظر ایشان در خصوص کیفیت سلام و توجه به ملکین (دو ملک هر شخص) و همچنین امام و سایر مأمومین در مرحله سلام (پایانی) نماز
• نظر ایشان در خصوص صحت نماز در صورت داشتن هدف ثانوی از نماز (مثلاً داخل بهشت نماید یا از جهنم نجات دهد و یا حتی ثواب عمل را از خداوند کریم در دنیا بخواهد) در کنار هدف اصلی (فرمانبرداری از خدا)
• فتوای ایشان در خصوص تبعيض در تقليد به اين معنا كه مقلد مي تواند در مسايل مختلف مانند نماز، روزه، زكات، خمس و معاملات داراي مراجع تقليد متعدد باشد.
• فتوای ایشان در خصوص عدم لزوم تقليد از اعلم در بعضي موارد.
• فتوای ایشان در خصوص شرط هشتم تقلید از مجتهد رشید در کنار 7 ویژگی دیگر که اغلب مراجع آنها را شرط کافی می دانند (مرد، بالغ، عاقل، شيعه دوازده امامي، حلال زاده، زنده و عادل)
• فتاوی خاص ایشان در خصوص عدم حرمت استماع صدای زنان در هنگام نماز یا غیر آن اگر به هدف لذت نباشد ، در خصوص ربا و کیفیت تشهد تفاوتهایی با سایر مراجع دارد.

مرحوم حجت الاسلام اشرفی سه فرزند پسر داشت که دو تن آنان در سلک روحانیت و از اهل علم بودند.

1ـ شیخ محمد علی مجتهد

وی بزرگ ترین فرزند حاجی اشرفی و از بزرگان علما بوده است. وی در مراحل مختلف در کنار پدر بود و پس از درگذشت مرحوم حجه الاسلام، به عنوان جانشین او خدمات پدر را در بابل ادامه داد. شیخ "محمد علی مجتهد"، در "بهشهر" و در پنجم شعبان سال 1259 ه.ق، دیده به جهان گشود و به همراه پدر بزرگوارش هجرت کرده و به "بابل" آمدند، پس از ارتحال پدر، وی جانشین وی در رتق و فتق امورگردید و "شیخ محمد حسن" معروف به "شیخ کبیر(ره)" متوفی 1345 ه.ق، بخاطر احترامی که برای ملا محمد اشرفی قایل بودند، با آنکه اعظم علمای شهربودند، ازقبول امامت در مسجد جامع امتنا کرده وآن را به شیخ "محمد علی مجتهد(ره)" واگذار فرمودند تا آنکه وی نیز در سال 1324 ه.ق، دارفانی را وداع گفتند و "شیخ کبیر(ره)" بعد از او، امامت مسجد جامع را پذیراشدند.

2ـ شیخ جعفر شریعت مدار اشرفی

ایشان پس از طی مدارج علمی و ادامه ی تحصیل در حوزه ی علمیه ی نجف، به زادگاه خویش، بهشهر، بازگشت و تا پایان عمر به تدریس در حوزه ی علمیه ملاصفرعلی و مدرسه باشی بهشهر و ترویج معارف دینی پرداخت. وی در 15 رجب المرجب سال 1263 قمری متولد و در چهارم رجب 1322 وفات یافت. "شیخ جعفر" دارای پسری بنام "شیخ محمد حسن (ره)" بودند که بعدها از علما و مجتهدین  صاحب  نام "مازندران" گردیدند، چنان چه در بعضی ازکتاب های رجال از وی تجلیل شده و آمده است: "وی مجتهدی جلیل، عالم و ادیبی فاضل است که به نجف اشرف هجرت کرده و از اساتید آن استفاده کرد و به  درجه ای  از فضل و کمال رسید و به وطن مراجعت نمود و متصدی امور شرعیه گردید و در سال 1372 ارتحال نمود..."یادآور می شود: مرحوم حاج شیخ "محمد جواد حجتی"، متوفی 1375 شمسی که ازدانشمندان معروف "مازندران" بوده اند، از فرزندان "شیخ محمد حسن(ره)" بودند. شهید ضیاءالدین حجتی نیز از نوادگان شیخ محمد حسن (ره) هستند.

3ـ محمد صادق

وی فرزند سوم مرحوم اشرفی بود که در سال 1267 قمری به دنیا آمد و در محرم 1298 قمری در حیات پدر دار دنیا را وداع گفت و در نجف اشرف به خاک سپرده شد.

داستان دعای ایشان و عزل حاکم بارفروش و همچنین داستان میرزا حسن حکیم باشی درباره نامه نگاری علامه ملا محمد اشرفی با ساحت مقدس امام علی بن موسی الرضا(ع) معروف است که امام رضا در عالم شهود و در جواب عریضه ملا محمد به ایشان پیغامی دادند که آموزنده است.

آیینه شو وصال پری طلعتان طلب - اول بروب خانه دگر میهمان طلب (شعر كامل از صائب)

در داستان دوم چند نكته حائز توجه است. اول اينكه امام شعري از صائب را براي انتقال منظور خود به كار بسته است. ثانيا در پيام امام يك تذكر و بك راهبرد نهفته است. به اين معني كه ، براي ديدن امام بايد ابتدا آيينه شد. و براي آيينه شدن بايد درون را پالايش كرد.

داستانهای جالبی از ایشان در مراجع شیعی و کتب رجال آمده است که مهمترین آنها به شرح ذیل می باشد.

• کتاب «آشنایی با فرزانگان بابل در سه قرن اخیر»؛ گردآورنده: عبدالرحمن باقرزاده
• حبیب آبادی، مکارم الآثار،ج1، ص128 و ج3 ص 223
• دایره المعارف تشیع، ج2، ص196
• الکرام البرره ، شیخ آقابزرگ تهرانی، ، ج2ص672و762
• معجم رجال الفکرو الادب فی النجف، امینی، ج3، ص1141
• روزنامه جهان اسلام24/10/1371، ص10
• فوایدالرضویه ص628
• اعیان الشیعه، ج9، ص407
• مآثروآثارص143
• گنجینه دانشمندان،رازی، محمد، ج3،ص161
• لباب الالقاب، ص108
• نسخه مخلوط نقبای البشر
• ریحانه الادب، ج1، ص128
• اعیان الشیعه، ج9
• قصص العلما، میرزا محمد تنکابنی، ص123
• احسن الودیعه، ج1، ص124
• تاریخ مازندران مهجوری، ج2، ص180 و193
• تاریخ طبرستان، اعتماد السلطنه، محمد حسن خان ، ص308
• الذریعه، ج2. - ج 14
• مرزداران فقاهت، طیار، محمود ، ص181

سرانجام شمع فروزان وجود مقدس اشرفی پس از 95 سال زندگی پربرکت که سراسربه تعلیم و تعلم گذشته و سرشار از پاکی و صداقت و خدمت به اسلام و مسلمانان بود، به خاموشی گرایید و روح ملکوتی او در شب دوشنبه ابتدای ماه مبارک رمضان سال 1315 هجری قمری به دیار قدس پر کشید و در ضیافت الهی بر خوان رحمت حق آرام یافت.

پیکر این اسوه ی تقوا و پاکی، پس از تشییع جنازه ای بی نظیر ـ که همراه با دستجات عزاداری و سوگواری مومنان بود ـ و اقامه ی نماز، در مسجد جامع بابل به خاک سپرده شد.مرقد پاکش زیارتگاه مومنان و محل ترویج معارف دین و برگزاری مراسم سوگواری اهل بیت، علیهم السلام، می باشد.

در اردیبهشت ۱۳۹۰ کنگره بزرگداشت وی و سعیداالعلما توسط سازمان تبلیغات اسلامیبا ارائه ۱۳۰ مقاله برگزار گردید.مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران هدف از برگزاری کنگره وی را سیری در زندگی، احوال و شخصیت، کتاب‌شناسی توصیفی، تحلیل و بررسی نظریات و آراء خاص فقهی، آراء و نظریات ویژه تفسیری، کلامی، عرفانی و اخلاق، سیری در مقالات معنوی و مکاشفات عرفانی (سلوک عرفانی) ايشان دانست.

همزمان با کنگره بزرگداشت وی هشت اثر از او و سعيدالعلماء رونمایی گردیده و تمبر یادبود آندو نیز منتشرشد.

ملا محمد اشرفي در شهر بابل درگذشت و در همان شهر در انتهای بازار مسجد جامع و در كنار استادش، مدفون گردید. مقبره وی با کمک‌های مردمی و دولتی بازسازی و بازگشایی شده‌است.

• سعید العلماء
• عالمی که خداوند نور فقه را در قلب او تابانده بود
• توجه به فتوای مقدس اشرفی
• مقاله : نقش علامه ملا محمد اشرفی در تعمیق و گسترش تشیع در مازندران
• معرفی رساله فقهیه علامه اشرفی - دکتر ایزدی فرد ، علی اکبر (پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی)
• Muhammad Ashrafi
• لیست مراجع تا ١٣٤٠ش
• دانشنامه جهان اسلام - حاجی اشرفی