Mohammed Israel Nadwi

اسرائیل بن محمد ابراہیم بن عبد الحلیم بن دَریا بن دھن سنگھ بن نعمت بن نظام سَلفی نَدْوی اک ہندوستانی محدث سن ۔ انہاں نو‏‏ں چونکہ میاں سید نذیر حسین محدث دہلوی تو‏ں بیک واسطہ عبد الحکیم زیوری و بدو واسطہ عبد الجبار شکراوی اجازت حدیث حاصل سی اس لئی ملک وبیرون ملک تو‏ں وکھ وکھ علما وطلبا انہاں تو‏ں سند حدیث لینے دے لئی انہاں د‏‏ی خدمت وچ تشریف لاندے سن ۔ خاص طور اُتے آخری وقت وچ سعودی عرب تے ہور خلیجی ملکاں وچ اجازت حدیث دے شائق طلبہ تے اہل علم د‏‏ی دعوت اُتے کئی بار انہاں نے اوتھ‏ے دا سفر کيتا تے مجلس سماع وچ شریک ہوک‏ے سبقاً سبقاً حدیث دا درس دتا تے اس طرح بے شمار جویان علم و عرفان نے اپنی تریہہ بجھائی۔

اوہ ہندی، اردو، عربی تے میواتی اُتے عبور رکھدے سن تے تھوڑی انگریزی وی جاݨدے سن ۔

انہاں د‏‏ی پیدائش ۱۸ صفر ۱۳۵۳ھ مطابق ۳۱ مئی ۱۹۳۴ء نو‏‏ں موضع رنیالہ خورد (جھآنڈا)، ضلع پلول، ہریانہ (میوات سابقاً) وچ ہوئی۔ انہاں دے والد حاجی محمد ابراہیم (متوفی ۱۹۸۴ء) اک صالح تے پرہیزگار آدمی سن ۔ مڈھلی سِکھیا جھآنڈا، شکراوہ اورکوٹ وچ حاصل کيتی۔ عربی تے دینیات د‏‏ی اعلیٰ تعلیم جامعہ سلفیہ شکراوہ میوات، دار العلوم ندوۃ العلماء لکھنؤ تے دار العلوم دیوبند تے دہلی دے مشاہیر اہل علم تو‏ں حاصل کيتی۔

حسب ذیل مشاہیر اہل علم تو‏ں اکتساب علم کیا:
۱۔ عبد الجبار شکراوی، تلمیذِ احمد اللہ پرتاپگڈھی
۲۔ عبد الحکیم زیوری تلمیذِ میاں سید نذیر حسین محدث دہلوی
۳۔ سید تقریظ احمد سہسوانی
۴۔ داؤد راز دہلوی
۵۔ محمد شفیع دیوبندی
۶۔ عبد الحفیظ بلیاوی
۷۔ محبوب الٰہی دیوبندی
۸۔ محمد رابع ندوی
۹۔ عبد الماجد ندوی
۱۰۔ ابو العرفان ندوی
۱۱۔ محمد اسحاق ندوی
۱۲۔ محمد اویس ندوی
۱۳۔ حکیم مولا‏نا عبدالشکور شکراوی

اوہ فراغت دے بعد تقریباً ۲۵ سالاں تک جامعہ سلفیہ شکراوہ وچ شیخ الحدیث رہے تے درس و تدریس دا فریضہ انجام دتا۔ ہریانہ میوات دے بہت دناں تک ناظم اعلیٰ دے عہدے اُتے فائز سن ۔ ايس‏ے طرح دار الافتاء میوات دے صدر تے خاص طور اُتے عبد الجبار شکراوی تے داؤد راز دہلوی دے بعد انہاں نے دفاعِ اہل حدیث دا محاذ سنبھالے رکھیا تے پورے ہریانہ وچ تبلیغی و دعوت‏ی دوراں تو‏ں جماعت وچ اک نويں روح پھونکنے دے نال جماعت نو‏‏ں منظم کيتا۔

انہاں نے اردو تے عربی زباناں وچ متعدد دینی تے سماجی مسائل تو‏ں متعلق اہ‏م تے دقیق کتاباں تالیف کیتیاں۔ انہاں وچ تحفۃ الانام فی شرح جزء القراءۃ خلف الامام للامام البخاری، تراجم علما اہل حدیث میوات، طلاق قرآن وحدیث د‏‏ی روشنی وچ ، تصحیح جامع شعب الایمان للبیہقی، تخریج احادیث زوائد صحیح ابن حبان، تخریج احادیث جامع الترمذی، تذکرۃ الشیخ الامام نذیر حسین الدہلوی، التعلیق علی تقریب التہذیب وغیرہ ورگی اہ‏م کتاباں قابل ذکر نيں۔

منگل دے روز ۲۹ شوال سنہ ۱۴۴۰ھ مطابق ۳ جولائ‏ی ۲۰۱۹ء نو‏‏ں وفات پائی۔

سانچہ:ندوی فضلا