Maria Zandbang

Maria Zandbang, właśc. Maria Aniela z Wodzińskich Zandbangowa (ur. 2 listopada 1886, zm. 30 października 1972 w Laskach) – polska amazonka, jedna z prekursorek jeździectwa kobiecego w Polsce, rekordzistka Polski skoku na wysokość w damskim siodle.

Jej ojciec Konrad Wodziński był absolwentem europejskich szkól jeździeckich. Prowadził stadninę koni i był właścicielem ujeżdżalni, zwanej tatersalem, zlokalizowanej przy ulicy Litewskiej w Warszawie.

Jej matka Maria z Kostrzewskich Wodzińska (1868-1938) była córką malarza Franciszka Kostrzewskiego (1826-1911). Organizowała zawody jeździeckie, brała udział w konkursach jeździeckich oraz uczyła kobiety i dziewczęta jazdy konnej. Krytycznie odnosiła się do norm społecznych, ograniczających uprawianie przez kobiety sportu. W 1893 roku wydała książkę Amazonka – Podręcznik jazdy konnej dla dam, w której zachęcała kobiety do uprawiania sportu i jazdy konnej. W 1910 roku w czasopiśmie „Wieś Ilustrowana” opublikowała artykuł zachęcający kobiety do jazdy konnej ze wskazówkami dotyczącymi zasad bezpieczeństwa i ubioru. Po I wojnie światowej uczyła francuskiego, angielskiego oraz jazdy konnej.

Wyszła za mąż młodo, za hodowcę koni Henryka Zandbanga, z pochodzenia Holendra. Ich syn porucznik Henryk Zandbang (1905–1936) zginął tragicznie, przypadkowo zastrzelony w koszarach. Mąż Marii został rozstrzelany przez Niemców podczas powstania warszawskiego. Maria trafiła najpierw do obozu przejściowego w Pruszkowie, z którego wywieziono ją do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Po wojnie zamieszkała w Laskach, gdzie pracowała w biurze szkoły dla niewidomych dzieci. Do końca życia przebywała w szkole jako rezydentka. Zmarła 30 października 1972 roku; została pochowana na cmentarzu w Laskach.

Zandbang jeździła konno od czwartego roku życia, z początku w męskim siodle. W 1911 wygrała pierwsze zawody amazonek zorganizowane przez Równieńskie Towarzystwo Wyścigów Konnych.

Występowała na licznych zawodach polskich i zagranicznych, zdobywając nagrody. W 1913 roku wygrała na ogierze Zeppelin międzynarodowy konkurs jeździecki dla pań im. Arcyksiężnej Austriackiej w Wiedniu. W tym samym roku Wilhelm Hohenzollern – następca tronu pruskiego – zorganizował dla niej bieg myśliwski w Sopocie oraz zaproponował własne konie do dyspozycji. W 1926 roku, podczas zawodów zorganizowanych przez 1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego, pobiła rekord Polski skoku na wysokość w damskim siodle, uzyskując wynik 160 centymetrów, który nie został pobity do dziś. Sukcesy Marii spowodowały, że stała się bardzo popularna i rozpoznawana w szerokich kręgach. W 1913 roku Wojciech Kossak namalował obraz Amazonka – portret Marii Zandbang, przedstawiający Marię na jej klaczy o imieniu Alouette, na której wygrała swoje pierwsze zawody. Płótno znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Działała w Klubie Sportowym Rodziny Wojskowej, w którym pełniła funkcję wiceprzewodniczącej dla miasta Warszawy. W 1936 roku jako pierwsza kobieta została przez Polski Związek Jeździecki odznaczona Honorową Odznaką Jeździecką.

• Hanna Polańska: Dama w siodle. Warszawa: Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa Łazienki Królewskie w Warszawie, 2003. ISBN 83-910002-6-5.