Maria Kelles-Krauz

Maria Helena Kelles-Krauz, z domu Nynkowska (ur. 11 czerwca 1882 w Radomiu, zm. 4 września 1969 w Warszawie) – polska polityk socjalistyczna, radna i przewodnicząca Rady Miasta Radomia, działaczka społeczna, niepodległościowa i oświatowa, tłumaczka.

Córka Antoniego i Eleonory Nynkowskich. Rodzinny dom jego żony znajdował się przy ul. Szerokiej (ob. ulica Józefa Piłsudskiego) w Radomiu. Posiadała tytuł baronowej. Uczyła się w Prywatnych Wyższych Kursach Handlowych dla Kobiet Józefy Siemiradzkiej w Warszawie. Od 1898 należała do Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcja Rewolucyjna. Od 1900 pracowała w Towarzystwie Rolniczym Radomskim. Studiowała przyrodę na Uniwersytecie Jagiellońskim.

1 października 1904 jej mężem został Stanisław Kelles-Krauz (1883-1965). W związku ze studiami i pracą męża, od 1904 przebywali w Wiedniu, od 1905 zamieszkiwali w Krakowie, od 1909 w Kosowie, gdzie Maria prowadziła bibliotekę i księgowość w Zakładzie Przyrodolecznictwa Apolinarego Tarnawskiego, od 1910 do 1911 w Paryżu, po czym powrócili do Radomia. Podczas I wojny światowej pod nieobecność męża, pracowała w Komitecie Obywatelskim. Od 1915 do 1919 była przewodniczącą Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego w Radomiu.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w marcu 1919 roku Maria i Stanisław uzyskali mandat radnych Rady Miasta Radomia. W późniejszych latach istnienia II Rzeczypospolitej uzyskiwali reelekcję. Maria pełniła funkcję ławnika odpowiedzialnego za oświatę. Jako pierwsza kobieta w Polsce została przewodniczącą rady miejskiej, po tym jak kobiety uzyskały prawa wyborcze (dwukrotnie, w 1919 i w 1923, pełniła urząd do 1926). Z jej inicjatywy została utworzona Miejska Biblioteka Publiczna w Radomiu. Działała w ramach Polskiej Partii Socjalistycznej.

Po wybuchu II wojny światowej i aresztowaniu jej męża, trudniła się wyrobem mydła w domowych warunkach. W ich mieszkaniu odbywały się tajne komplety. Po zakończeniu wojny ponownie pracowała jako ławnik w radomskim wydziale oświatowym. Od 1946 wyjechała do Danii, gdzie jej mąż objął funkcje dyplomatyczne. Tam nauczyła się języka duńskiego i tłumaczyła tamtejszą literaturę. Ponadto była tłumaczką j. rosyjskiego. W 1954 wraz z mężem powrócili do Polski i osiedli w Warszawie.

W 1927 otrzymała Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Maria i Stanisław Kelles-Krauzowie mieli dwie córki: Zofia (1905-1962), Hanna (1914-1968). Jej szwagrem był Kazimierz Kelles-Krauz.

Maria Kelles-Krauz przyjaźniła się z Marią Dąbrowską.

Maria Kelles-Krauz została opisana w książce pt. Ich ślady. Kobiety w historii Radomia z 2011.

• Daria Kurys: Kobieca historia Radomia. Maria Kelles-Krauz. eradomianki.pl, 21 lipca 2012. [dostęp 24 marca 2015].
• Fotoplastykon Magiczny Radom. Kelles-Krauzowie. radom.gazeta.pl, 12 kwietnia 2013. [dostęp 24 marca 2015].
• Danuta Waniek: Kobiety PPS. [dostęp 2015-03-24].