Maria Gutry

Maria Gutry (ur. 2 grudnia 1899 w Warszawie, zm. 3 czerwca 1988 w Warszawie) – polska bibliotekarka, organizatorka bibliotekarstwa dziecięcego, pionierka badań czytelnictwa dzieci oraz popularyzatorka twórczości dla dzieci.

Urodziła się w rodzinie urzędniczej. Była córką Czesława Gutry i Wiktorii Buchwald, jej bratem był znany bibliotekarz i bibliograf Czesław Gutry.

Po zdaniu matury w 1919 roku w warszawskim gimnazjum Marii Tołwińskiej studiowała w latach 1923-1925 polonistykę i historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim.

W latach 1925-1927 kształciła się w Sekcji Bibliotekarskiej Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej. Uczestniczyła w wycieczkach studyjnych do bibliotek europejskich (Berlin, Praga, Wiedeń, Bruksela, Kopenhaga, Szwajcaria). Praktykę odbyła w bibliotece dziecięcej L’Heure Joyeuse w Paryżu. Napisała pracę dyplomową na temat czasopism dla dzieci pt. „Moje Pisemko, Płomyk, W słońcu, Iskry w okresie dziesięciolecia 1918-1928”, uzyskując w 1931 roku dyplom Wydziału Pedagogicznego Studium.

Pracę zawodową rozpoczęła w 1920 roku w Sekcji Bibliotecznej Departamentu Naukowo-Szkolnego Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie zajmowała się przygotowywaniem kompletów książek dla bibliotek ruchomych dla wojska.

W latach 1921-1925 pracowała w biurze rachunkowości Wydziału Gospodarstw Wiejskich Centralnego Towarzystwa Rolniczego.

W latach 1926-1927 zorganizowała biblioteki Związku Spółdzielni Spożywców RP i Towarzystwa Bibliotek dla Dzieci.

Od 1 września 1927 roku rozpoczęła pracę w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy jako kierowniczka i współorganizatorka  Biblioteki Wzorowej dla Dzieci. Biblioteka ta korzystała z egzemplarza obowiązkowego wszystkich książek dla dzieci wydawanych w Polsce. Poza gromadzeniem i udostępnianiem zbiorów zbierała materiały dotyczące metod pracy z książką w kraju i za granicą oraz czytelnictwa dzieci, organizowała szkolenia i praktyki dla bibliotekarzy i nauczycieli.

Od 1 czerwca 1936 roku kierowała samodzielnie Sekcją Bibliotek dla Dzieci w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy. Sekcja obejmowała: Dział Bibliotek dla Dzieci, Dział Informacyjno-Instrukcyjny i Dział Muzealno-Doświadczalny przekształcony w Muzeum Książki, gdzie zapoczątkowano kompletowanie materiałów do bibliografii retrospektywnej polskiej literatury dla dzieci oraz bibliografii wydawnictw o literaturze dla dzieci, czytelnictwie i bibliotekach dziecięcych. Kierując pracą Sekcji stworzyła system funkcjonowania sieci bibliotecznej dla dzieci, opracowała zakres działań ośrodka instrukcyjno-metodycznego i system szkolenia zawodowego bibliotekarzy. Wypracowała do dziś skuteczne formy pracy z dzieckiem i książką. Z początkiem 1939 roku Sekcja kierowała pracą 16 bibliotek dziecięcych w Warszawie.

W latach 1932-1939 uczestniczyła z Barbarą Groniowską i Marią Arnoldową w pracach Komisji Oceny Książek, powołanej przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

W latach 1934-1935 zorganizowała przy Radzie Szkolnej m.st. Warszawy Centralę Bibliotek Ruchomych z 70 kompletami księgozbiorów.

Równolegle prowadziła wykłady z literatury dla dzieci w Wolnej Wszechnicy Polskiej i w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej oraz na kursach bibliotekarskich.

Współpracowała w przygotowaniu podręczników dla szkół podstawowych. Opracowała program przedmiotu „biblioteki dziecięce” dla Rocznej Szkoły Bibliotekarskiej przy Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy. Utworzyła komisję do recenzowania i oceny wszystkich wydawanych książek dla dzieci. Przygotowywała zestawienia książek do zakupu przez biblioteki.

Wygłosiła szereg referatów naukowych m.in. na Kongresie Ligi Nowego Wychowania w Genewie w 1929 roku, na Zjeździe Związku Nauczycielstwa Polskiego w Wilnie w 1932 roku oraz na Kongresie Wychowania Moralnego w Krakowie w 1934 roku, gdzie przygotowała również wystawę książki dziecięcej.

W 1939 roku przystąpiła do pracy konspiracyjnej w Armii Krajowej pod pseudonimem Julia, uzyskując stopień kapitana AK. Uczestniczyła w zabezpieczaniu cennych dokumentów z Biblioteki m.st. Warszawy i Biblioteki Politechniki Warszawskiej, a po zamknięciu bibliotek pracowała w Spółdzielni Księgarskiej „Libraria Nova” Od października 1944 do kwietnia 1945 była więźniarką obozów: Łambinowice, Mühlberg, Altenburg, Molsdorf, Blankenheim, gdzie prowadziła działalność bibliotekarską. Po oswobodzeniu przez wojska kanadyjskie przebywała w obozach w Burgu i Esslingen, zajmując się pocztą obozowa i funkcjonowaniem biblioteki. Po powrocie z Niemiec do Warszawy w listopadzie 1945 roku objęła zajmowane przed wojną stanowisko kierowniczki Sekcji Bibliotek dla Dzieci  Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. Działała także w Robotniczym Towarzystwie Przyjaciół Dzieci organizując przy nim Sekcję Bibliotek Dziecięcych. Zakładała biblioteki, rozwijała czytelnictwo dzieci w zakładach opieki, świetlicach i szkołach, prowadziła kursy zawodowe dla bibliotekarek.

W 1948 roku decyzją Ministerstwa Oświaty uzyskała status pracownika naukowego.

W 1954 roku została powołana na stanowisko wizytatora w Centralnym Zarządzie Bibliotek w Ministerstwie Kultury i Sztuki, które zajmowała do emerytury. Opracowała wówczas „Wskazówki w sprawie organizacji bibliotek dla dzieci i księgozbiorów dla dzieci w publicznych bibliotekach powszechnych” (1957) i Regulaminy Wypożyczalni i Czytelni dla dzieci (1959). Z jej inicjatywy zostały tworzone w każdym województwie biblioteki wzorowe. Była inicjatorką różnorodnych form pracy z dziećmi i młodzieżą, opracowała programy systemu przygotowania zawodowego bibliotekarzy oraz dokumenty legislacyjne i pomoce metodyczne dla działów dziecięcych w bibliotekach publicznych. Pracowała w Komisji Oceny Książek dla bibliotek szkolnych  resortu oświaty. Brała udział w krajowych i zagranicznych konferencjach poświęconych badaniu czytelnictwa i literaturze dla dzieci.

Po przejściu na emeryturę w grudniu 1968 roku uczestniczyła w zjazdach i seminariach wygłaszając liczne odczyty, prowadziła rozległą korespondencje i poradnictwo. Przygotowywała również  Poradnik metodyki pracy z dziećmi dla bibliotek.

Zmarła 3 czerwca 1988 roku i pochowana została na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 201-3-28).

Należała do:

• Sekcji Literatury Dziecięcej Międzynarodowego Biura Wychowania Ligi Narodów
• Towarzystwa Bibliotek dla Dzieci (1925-1939)
• Towarzystwa Przyjaciół Bibliotek dla Dzieci (1925-1939)
• Związku Harcerstwa Polskiego (1914-1923)

• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1944)
• Krzyż Walecznych (1944)
• Krzyż Armii Krajowej
• Złoty Krzyż Zasługi (1956)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1961)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1986)
• Odznaka „Przyjaciel dzieci” (1947)
• Odznaka Zasłużony Działacz Kultury (1953)
• Złota Odznaka Honorowa m. st. Warszawa (1963)
• Honorowa Odznaka Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (1968)
• Order Uśmiechu (1971)

• Nagroda im. Heleny Radlińskiej II stopnia za wybitne osiągnięcia w dziedzinie bibliotekoznawstwa i bibliotekarstwa (1979)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów za upowszechnianie czytelnictwa i literatury dla dzieci (1986)

Napisała ok. 50 prac fachowych dotyczących bibliotek i czytelnictwa dzieci, metodyki pracy bibliotecznej, twórczości dla dzieci oraz opracowała sylwetki pisarzy i bibliotekarzy, a także podręczniki dla słuchaczy kursów i szkół bibliotekarskich.

• Jadwiga Filipkowska-Szemplińska, Marja Gutry; z przedm. H. Radlińskiej: Katalog bibljoteki wzorowej dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Związek Księgarzy Polskich, 1927
• Maria Gutry: Rola i organizacja bibljotek dla dzieci i młodzieży. Warszawa, 1928
• Maria Gutry: Biblioteki dziecięce. Warszawa: Poradnia Biblioteczna Związku Bibliotekarzy Polskich, 1938
• Barbara Groniowska, Maria Gutry: Biblioteki publiczne dla dzieci. Warszawa: Związek Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich, 1952
• Barbara Groniowska, Maria Gutry: Biblioteki dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki. Centralny Zarząd Bibliotek, 1954
• Barbara Groniowska, Maria Gutry: Organizacja i metody pracy bibliotek dziecięcych. Warszawa: Państwowy Ośrodek Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy, 1957, 1962, 1967
• Felicja Neubert, Alina Łasiewicka, Maria Gutry: Bibliografia literatury dla dzieci 1945-1960 : literatura polska. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 1963

• Barbara Białkowska, Krystyna Kuźmińska: Maria Gutry (1899-1988). W: Entuzjastki bibliotekarstwa dziecięcego. Warszawa : Wydawnictwo SBP, 1999 s. 11-24.
• Elżbieta Biegajówna: Maria Gutry. „Poradnik Bibliotekarza” 1989, nr 7/8/9, s. 61-62.
• Halina Skrobiszewska: Pani Maria Gutry – ktoś, komu się udało. „Przegląd Biblioteczny” 1989, z. 4, s. 297-307.
• Krystyna Kuźmińska: Gutry Maria. W: Słownik pracowników książki polskiej. Supl. 2.Warszawa : Wydawnictwo SBP, 2000, s. 59-60.
• Krystyna Kuźmińska: Maria Gutry (1899-1988). „Przegląd Biblioteczny” 1989, nr 4, s. 293-297.
• Wielka ilustrowana encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. 5. Red. Andrzej Krzysztof Kunert. Warszawa : ARS Print Production, 1997, s. 217.
• Z dziejów książki i bibliotek w Warszawie : praca zbiorowa. Red. Stanisław Tazbir. Warszawa : Państ. Instytut Wydawniczy, 1961 s. 582-583, 590, 706-709, 724, 745, 749.