Marceli Neyder

Marceli Neyder (ur. 3 września 1918 roku w Essen, poległ 21 lutego 1943 nad Morzem Śródziemnym) – porucznik pilot Wojska Polskiego, kapitan (ang. Flight Lieutnant) Królewskich Sił Powietrznych.

Urodził się w licznej rodzinie górnika. W 1922 roku rodzina Neyderów powróciła do kraju i osiedliła się koło Bydgoszczy. Marceli w 1925 roku rozpoczął naukę w jednoklasowej szkole powszechnej w Osowej Górze, a następnie uczęszczał w Czyżówku do siedmioklasowej szkoły powszechnej. Po ukończeniu szkoły podstawowej uczęszczał do liceum matematyczno przyrodniczego i w 1937 roku otrzymał dyplom dojrzałości. Był zafascynowany samolotami, więc zgłosił się do służby wojskowej w lotnictwie. Po zdaniu egzaminów został przyjęty na pierwszy rok nauki w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Początkowo szkolił się na RWD-8, a później na samolotach PWS-18 i PZL P-7. W pierwszych dniach września 1939 roku został awansowany na podporucznika pilota. W wojnie obronnej Polski nie brał udziału w lotach bojowych, ale pełnił różne funkcje pomocnicze.

19 września przekroczył granicę rumuńską i znalazł się w obozie internowania. Uciekł w cywilnym ubraniu i po uzyskaniu paszportu i biletu kolejowego w polskim konsulacie w Bukareszcie, przez Jugosławię i Włochy dotarł 10 października do Paryża. Przebywał w obozie przejściowym, z którego został skierowany do polskiej bazy lotniczej w Lyonie. W maju 1940 roku został skierowany do lotniczej szkoły myśliwskiej w Tours, gdzie szkolił się na samolotach typu Morane MS-406.

Po zakończeniu działań wojennych we Francji, 27 czerwca 1940 roku Marceli Neyder ewakuował się na statku do Liverpoolu w Anglii. Został skierowany do polskiej bazy lotniczej w Blackpool. Od końca września do początku października jako ochotnik szkolił się w 5 OTU w Aston Down na samolotach Hurricane Mk-I. Po ukończeniu kursu został skierowany na lotnisko Leconfield w hrabstwie York do polskiego Dywizjonu 303. Przechodził tam trening bojowy i wykonywał loty na osłonę portów i konwojów morskich.

Na własną prośbę został pod koniec listopada przeniesiony do Dywizjonu 302 w West Hampnett i przydzielony do eskadry B. W dywizjonie pełnił dyżury alarmowe oraz latał na przechwycenie nieprzyjacielskich samolotów, osłonę konwojów na kanale La Manche, osłonę wypraw bombowych. 5 lutego 1941 roku wraz z dywizjonem brał udział w operacji „Cirrus 2”, której celem było zbombardowanie lotniska niemieckich myśliwców koło St. Omer. 12 kwietnia Neyder uczestniczył w poszukiwaniu na wodach kanału La Manche dowódcy dywizjonu 303 kpt. pil. Zdzisława Henneberga.

Pod koniec maja 1941 roku ppor. Neyder został na własną prośbę przeniesiony do Dywizjonu 307 na lotnisko w Exter. W dywizjonie dał się poznać jako doskonały pilot dzienny oraz nocny i w niedługim czasie był instruktorem dla przybywających załóg. 1 września awansował na porucznika, a 10 października został zastępcą dowódcy eskadry B i otrzymał przysługujący temu stanowisku brytyjski stopień flight lieutenanta. W czasie służby w dywizjonie odnosił sukcesy: 23 listopada 1941 roku z sierż. nawigatorem Woźnym uszkodził Junkersa Ju-88, 26 kwietnia 1942 roku z tym samym nawigatorem zestrzelił Ju-88, w nocy z 3 na 4 maja zestrzelił nieprzyjacielski samolot. W sierpniu 1942 roku został odkomenderowany z grupą pilotów na przeszkolenie na samolotach Mosquito Mk-IIF.

Z poufnego komunikatu RAF dowiedział się, że bazujący na Malcie 23 dywizjon myśliwski RAF potrzebuje pilotów, więc Neyder zgłosił się na ochotnika. W grudniu 1942 roku drogą powietrzną przez Gibraltar dostał się na Maltę na lotnisko w Luqa. W dywizjonie tworzył załogę z flying officerem Cornesem. 21 lutego o 3.25 z lotniska Luqa Nayder z radionawigatorem wyleciał na lot bojowy i z lotu tego załoga nie powróciła do bazy.

Na podstawie rozkazu Inspektora Polskich Sił Powietrznych nr 10/43 z 29 maja 1943 roku por. pil. Marcelemu Neyderowi w uznaniu czynów męstwa osobistego i wybitnych czynów wojennych w okresie walk Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii nadano Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari, nr Orderu 8376. Neyder był również 9 stycznia 1942 roku oraz 10 i 22 czerwca 1942 roku odznaczony Krzyżem Walecznych. Po zakończeniu wojny został mu przyznany Medal Lotniczy dwukrotnie co zostało ogłoszone w rozkazie Dowódcy Sił Powietrznych w Anglii z dnia 14 kwietnia 1947 roku. Na liście zwycięzców w II wojnie światowej por. pil. Marceli Neyder (P-0306) figuruje na 146 miejscu, a jego konto wynosi 2 samoloty zestrzelone oraz 3 i 1/3 uszkodzonych.

• Wacław Król: Myśliwcy. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1980, s. 210-229. ISBN 83-11-06396-6.

• Wojciech Zmyślony: Marceli Neyder (pol.). polishairforce.pl. [dostęp 2012-05-30].