Manouchehr Ashtiani
Quick Facts
Biography
منوچهر آشتیانی (زاده ۱۹ مهر ۱۳۰۹ در سنگلج- درگذشت ۸ مهر ۱۳۹۹) جامعهشناس ایرانی نئومارکسیست، عضو سابق حزب توده ایران، و پژوهشگر فلسفه بود. او خواهرزاده نیما یوشیج و از نوادگان میرزاحسن آشتیانی بود. آشتیانی در سال ۱۹۷۱ از دوره دکتری دانشگاه هایدلبرگ فارغالتحصیل شد. وی سرانجام پس از یک دورهٔ طولانی بیماری، در ۸ مهرماه ۹۹ درگذشت.
کتاب خاطرات
کتاب پرسیدن و جنگیدن گفتگوی بلند رضا نساجی با منوچهر آشتیانی دربارهٔ تاریخ معاصر و علوم انسانی در ایران است. این کتاب که به «سه دانشجوی شهید دانشکده فنی دانشگاه تهران در اعتراض خونین ۱۶ آذر ۱۳۳۲ و سه دانشجوی شهید دوره دکتری دانشگاه تربیت مدرس که مرگ در راه میهن و مکتب را بر مدرسه و مدرک ترجیح دادند» تقدیم شده و نخستین کتاب از «پروژه تاریخ شفاهی دانشگاه در ایران» است.
آشتیانی که خواهرزادهٔ نیما یوشیج و نوادهٔ آیتالله میرزای آشتیانی است، علاوه بر پیشینهٔ تاریخی خانوادههای پدری و مادری، خاطرات سیاسی فعالیت خود در حزب توده، انشعاب خلیل ملکی، نهضت نفت و کودتای ۲۸ مرداد، کنفدراسیون اروپایی دانشجویان ایرانی و جنبش دانشجویی آلمان را بازگو کرده که با خاطرات علمی تحصیل در دانشسرای عالی تهران، انستیتو جامعهشناسی پاریس و دانشگاه هایدلبرگ آلمان، تدریس در دانشگاههای ایران و همچنین روایتی از مواجهه با فیلسوفانی چون ژرژ گورویچ، مارتین هایدگر و گئورگ لوکاچ در هم آمیختهاست.
آشتیانی بر این کتاب، پیشدرآمدی نوشتهاست که اینگونه آغاز میشود: «تنها خاطره است که میماند. نگاشتن یادداشتی بر تکنگاری خاطرهشناسانه دوست محترم آقای نساجی بر خاطرات اینجانب، ناچار به استقبال ابهامات آن رفتن است: خاطرات از طریق تنظیم و گزارش یادها، گذشته و فواصل و عمق زمان را به احساس و آگاهی ما میرسانند، و چون از تقابل بین گذشته و آینده حاصل میشوند، همواره سمتی به سوی آینده دارند؛ بنابراین چون واقعیات نهفته پشت خاطرات، من حیث وجود تاریخی آنها، زمان دارند، پس باید از بار اسارت خاطرهها بگریزیم و از سایهافکنی گذشته بر حال و معاصرت خاطرات جلوگیری کنیم تا از هجوم مرض آلود گذشتهها رهایی یابیم و در امان بمانیم. اما از سوی دیگر چون خاطرات دارای هستیمندی (دازاین) مستقل نیستند، بل بیش و پیش از هر چیز چونان تاریخ تجارباند، پس ما را از گذشته به سوی آینده میکشانند و در حقیقت اساس این خاطرات از تقابل فضای این تجارب با افق انتظارات و توقعات ما حاصل میگردد.»
این گفتگوها اگرچه حول محور خاطرات سیاسی و علمی آشتیانی تنظیم شده و هر فصل آن به یکی از مقاطع و مراحل فعالیت او در احزاب و تشکلهای سیاسی و نیز تحصیل در دانشگاههای ایران و خارج اختصاص دارد، اما به تأملات نظری و تجربیات اجتماعی او از ایران و آلمان نیز میپردازد و به همراه خاطرات پیروزی انقلاب، دادهها و تحلیلهای جالبی از دوران پیش از انقلاب ارائه میدهد. ماجرای زندان و اخراج از دانشگاه در دوران پس از انقلاب و باقی ماندن او در ایران هم که موضوع دو فصل از کتاب است، برای مخاطبان کتاب تازگی دارد. مهمترین تفاوت این کتاب با دیگر کتب تاریخ شفاهی ایران پیش و پس از انقلاب را میتوان توجه عمده به مسئله اندیشه و بهویژه نهاد دانشگاه دانست که از همان فصل نخست با مرور تحلیلی تحصیلات آشتیانی در دانشسرای عالی تهران – بهعنوان دانشجوی رتبه اول و حائز بورسیه ادامه تحصیل در خارج این دانشگاه که در آن زمان دانشکده ادبیات دانشگاه تهران هم به حساب میآمد – محل توجه قرار میگیرد و با بررسی خاطرات و تأملات دربارهٔ ساختار دانشگاهی فرانسه و آلمان و نیز تلاشهای او برای تعامل با صاحبنظران دانشجویی و حزبی چپ آلمان و نیز مسافرت غیرقانونی او به مجارستان برای دیدار با گئورگ لوکاچ، فیلسوف برجسته مارکسیست، ادامه مییابد. در بازگشت به ایران هم تجربه تدریس در دانشگاههای مختلف پیش و پس از انقلاب و نیز وضعیت فلسفه و علوم اجتماعی موضوع پرسش است؛ بهویژه جامعهشناسی تاریخی و جامعهشناسی شناخت که آشتیانی را میتوان مؤسس و مهمترین چهره این شاخهٔ مهم نظری در ایران دانست. همچنین، تأمل دربارهٔ علل رخداد انقلاب و نیز فصل پایانی دربارهٔ بررسی وضعیت کنونی اندیشه و جامعه ایران که با پرسشی دربارهٔ آرزوها و آرمانهای این متفکر ۸۸ ساله برای آیندهٔ ایران به پایان میرسد. کتاب پرسیدن و جنگیدن که اولین جلد از «پروژهٔ تاریخ شفاهی دانشگاه در ایران» با ایده و اجرای رضا نساجی است، با پیشدرآمدی از منوچهر آشتیانی و درآمدی از نویسنده، در دوازده فصل تدوین شده و بههمراه یک مقاله از دوران تحصیل در آلمان و فعالیت در کنفدراسیون و نیز عکسها و اسناد در ۵۲۴ صفحه به چاپ رسیدهاست.
کتابشناسی
- کارل مارکس و جامعهشناسی شناخت، منوچهر آشتیانی، ناشر: قطره
- جامعهشناسی شناخت کارل مانهایم، منوچهر آشتیانی، ناشر: قطره
- ماکس وبر و جامعهشناسی شناخت، منوچهر آشتیانی، ناشر: قطره - ۱۳۸۳
- جامعهشناسی شناخت (مقدمات و کلیات)، منوچهر آشتیانی، ناشر: قطره، ۱۳۸۴
- جامعهشناسی شناخت ماکس شئلر، منوچهر آشتیانی، ناشر: قطره - ۱۳۸۳
- گفتارهایی پیرامون شناخت مناسبات اجتماعی، منوچهر آشتیانی، ناشر: قطره - ۱۳۸۱ - آشتیانی بعدها در مصاحبه ای که با مجری برنامه شوکران داشت، اظهار کرد که به نوشتههای این کتاب اعتقاد ندارد و بنا به مصلحت زمان، آنها را نوشتهاست.
- درآمدی به بحران جامعهشناسی جهانی معاصر، منوچهر آشتیانی، ناشر: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ۱۳۸۸
- فلسفه کانت در آئینهٔ آثار او، منوچهر آشتیانی، ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- جایگاه دیالکتیک هگل در دیالکتیک جدید، منوچهر آشتیانی، ناشر: قطره
- زمانهای اجتماعی و تاریخی در جامعهشناسی و تاریخ، منوچهر آشتیانی، ناشر: علمی و فرهنگی
- جامعهشناسی تاریخی، منوچهر آشتیانی، ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- پرسیدن و جنگیدن، منوچهر آشتیانی، ناشر: نی
منابع
- ↑ پیشدرآمدی بر کانتشناسی در ایران
- ↑ درباره روشنفکران ایران
- ↑ خانواده پهلوی در گفتگو با منوچهر آشتیانی
- ↑ «منوچهر آشتیانی: فلسفه آلمان با هایدگر وارد راه انحرافی میشود». ایران. دریافتشده در ۲۳ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «ماجرای اخراج منوچهر آشتیانی از دانشگاه علامه و تدریس در دانشگاه امام صادق (ع)/ تاریخ به مسیر کسانی میرود که میدانند چه میخواهند». رجا نیوز. دریافتشده در ۲۳ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «گفتگوی با منوچهر آشتیانی:تحت تأثیر هدایت، فردید و نیما بودم». مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی ایران. دریافتشده در ۲۳ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «گفتگوهای منوچهر آشتیانی دربارهٔ تاریخ معاصر و علوم انسانی کتاب شد». خبرگزاری مهر. دریافتشده در ۲۳ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ «جلسات مخفی تودهایها در کوههای ونک/ قبل از انقلاب ارتش در دانشگاه اتاق داشت». فارس نیوز. دریافتشده در ۲۳ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ گفتگو با منوچهر آشتیانی
- ↑ از جامعهشناسی تاریخی تا کانتشناسی
- ↑ «منوچهر آشتیانی درگذشت». ایسنا. ۲۰۲۰-۰۹-۲۹. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۹.
- ↑ Aschtiani, Manutschehr (1971). Der Dialektische Vorgang in der mystischen 'Unio-Lehre' Eckharts und Maulans und seine Vermittlung durch ihre Sprache. Heidelberg: Dissertation an der Uni.
- ↑ «منوچهر آشتیانی درگذشت». سایت خبری انتخاب. ۱۳۹۹-۰۷-۰۸.
- ↑ «نگرش فلسفی به علوم اجتماعی را مدیون آشتیانی هستیم». خبرگزاری کتاب. ۲۷ فروردین ۱۳۹۷.
- ↑ «پرسیدن و جنگیدن». نشر نی.
- ↑ نساجی، رضا (چاپ دوم، 1397). پرسیدن و جنگیدن: گفتگو با دکتر منوچهر آشتیانی دربارهٔ تاریخ معاصر و علوم انسانی در ایران. تهران: نشر نی. صص. ۹. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۱۸۵-۵۵۴-۵.
- ↑ ««پرسیدن و جنگیدن» به چاپ دوم رسید». خبرگزاری مهر. ۹ دی ۱۳۹۷.
- ↑ «قسمت پنجم برنامه شوکران». شوکران - وابسته به حوزه هنری وزارت ارشاد. دریافتشده در ۲۳ اوت ۲۰۱۸.