Maciej Preczynski

Maciej Pręczyński, notowany także jako: Prączyński, Prencinski, Prenciscki, Prenciski, Prenczyński, Prenzinski, Prędczyński, Princinschi, Pryńczyński, Przeczyński oraz pod imieniem Matteo, Mattia lub Mattio (ur. ok. 1750 w Białymstoku, zm. po 1799 w miejscu nieznanym) – tancerz, baletmistrz, choreograf i pedagog tańca. Pierwszy tancerz demi-caractère teatru warszawskiego w latach 1775–1777. Jeden z pierwszych polskich tancerzy zawodowych i pierwszy polski choreograf. Jedyny polski artysta baletu w XVIII wieku, który występował także na znanych scenach zagranicznych, w Wenecji i Wiedniu. Jego żoną była nie znana bliżej Katarzyna Emers.

W Białymstoku

Urodził się w białostockiej rodzinie mieszczańskiej jako najstarszy syn dworskiego powroźnika oraz miejskiego radnego Stanisława Pręczyńskiego i jego żony Konstancji z Malinowskich. Około 1762 rozpoczął w Białymstoku naukę tańca pod kierunkiem pracującego tam włoskiego baletmistrza Antonio Puttiniego, a potem występował w nieznanych przedstawieniach teatru dworskiego hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego w jego białostockiej rezydencji aż do śmierci swego pracodawcy i rozwiązania jego teatru w 1771.

Za granicą[1]

W sezonie jesiennym i karnawałowym 1773/74 pracował w Wenecji jako pierwszy tancerz serio (primo ballerino serio) zespołu baletmistrza Antoine’a Trancarta w Teatro San Benedetto, gdzie kreował partie solowe w jego kilku baletach. Tam prawdopodobnie poznał słynnego choreografa i reformatora teatru baletowego Gasparo Angioliniego, który wiosną 1774 roku zabrał go do Wiednia, obejmując dyrekcję baletu w Burgtheater. Był w jego wiedeńskim zespole jednym z solistów i występował w takich m.in. baletach Angioliniego, jak: La Partie de chasse de Henri IV, L’Espiegle du village oraz Sidney und Silli, oder Wohltätigkeit und Dankbarkeit, które zrealizował później na scenie warszawskiej.

W Warszawie

W lutym 1775 powrócił do Warszawy i został pierwszym tancerzem demi-caractère w zespole baletowym pod kierownictwem Giovanniego Antonia Sacco, który pracował wtedy w teatrze w Pałacu Radziwiłłowskim. Już w marcu wystąpił tu w roli Peleusza w balecie Sąd Parysa w choreografii Francesco Casellego według Noverre’a. W kwietniu tego roku zadebiutował także jako choreograf, wystawiając w Warszawie balet Angioliniego Sidnei i Silli, czyli Dobroczynność i wdzięczność. We wrześniu zrealizował z kolei Polowanie Henryka IV według Angioliniego. Kolejne jego prace dla sceny warszawskiej to: Diana i Endymion według Noverre’a, Divertisement wiejskie według Angioliniego oraz Zdobycie złotego runa. Działał w teatrze warszawskim do stycznia 1777.

Na kresach wschodnich[1]

W następnych latach był baletmistrzem i nauczycielem tańca w teatrach dworskich na polskich kresach wschodnich. Początkowo pracował na dworze hetmana Michała Kazimierza Ogińskiego w Słonimiu. Później związał się z dworem kanclerza wielkiego litewskiego Aleksandra Michała Sapiehy najpierw w Różanie (wystawił tam m.in. w 1784 balet La Clémence de Titus w obecności goszczącego w Różanie króla Stanisława Augusta), a potem w Dereczynie. W obu tych rezydencjach Sapiechów kierował teatrem i uczył tańca aż do 1793. Po śmierci księcia Sapiehy prowadził krótko zespół komediowo-baletowy w Wilnie. Od 1795 był jeszcze nauczycielem tańca w korpusie kadetów i baletmistrzem w teatrze dworskim rosyjskiego generała Siemiona Zoricza w Szkłowie, aż do śmierci swojego ostatniego pracodawcy w 1799. Dalsze jego losy nie są znane.

W kolejności chronologicznej:

• 1773: Corebo – Ajace e Cassandra, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
• 1773: Signor Turco – Le feste o le gelosie del serraglio, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
• 1773: Turno – Enea e Lavinia, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
• 1773: Dafni – Gli amanti fedili, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
• 1774: rola nieznana – Il ratto di Prosperina, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
• 1774: rola nieznana – Divertimento campestre, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
• 1774: rola nieznana – La partie de chasse de Henri IV, choreografia Gasparo Angiolini (Burgtheater, Wiedeń)
• 1774: rola nieznana – L’Espiegle du village, choreografia Gasparo Angiolini (Burgtheater, Wiedeń)
• 1774: rola nieznana – Sidney und Silli, oder Wohltätigkeit und Dankbarkeit, choreografia Gasparo Angiolini (Burgtheater, Wiedeń)
• 1775: Peleusz – Sąd Parysa, choreografia Francesco Caselli (Teatr w Pałacu Radziwiłłowskim, Warszawa)
• 1775: rola nieznana – Sidnei i Silli, czyli Dobroczynność i wdzięczność, choreografia Maciej Pręczyński według Gasparo Angioliniego (Teatr w Pałacu Radziwiłłowskim, Warszawa)
• 1775: Octav – Skąpiec oszukany, choreografia Giovanni Antonio Sacco (Teatr w Pałacu Radziwiłłowskim, Warszawa)

• Ludwik Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, t. I i II, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1925.
• Stanisław Dąbrowski, Teatr hetmański w Białymstoku w XVIII wieku, Koło Miłośników Historii Literatury i Sztuki, Białystok 1938.
• Francesco Passadore, Franco Rossi, Il Teatro San Benedetto do Venezia. Cronologia degli spettacoli, 1755-1810, Edizione Fondazione Levi, Venezia 2003, s. 83–88.
• Paweł Chynowski, Maciej Pręczyński: http://archiwum.teatrwielki.pl/baza/-/o/maciej-preczynski/1328185/20181
• Bożena Mamontowicz-Łojek, Tancerze króla Stanisława Augusta, 1774-1798, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2005, s. 20–22, ISBN 83-7399-088-7.
• Teatr Narodowy, 1765-1794, pod red. Jana Kotta, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
• Karyna Wierzbicka-Michalska, Maciej Prenczyński (Pręczyński): http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/maciej-prenczynski-preczynski
• Prenczyński Maciej, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973, s. 566.
• Maciej Prenczyński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-08] .
• Музыкальный театр Белоруссии XVIII века. Дооктябрьский период, редактор Г. Г. Купешова, „Навука i тэхнiка”, Минск 1990, ISBN 5-343-00461-X.
• Гурий И. Барышев, Театральная культура Белоруссии XVIII века, „Навука i тэхнiка”, Минск 1992, ISBN 5-343-01044-X.