Ludwik Gardowski

Ludwik Gardowski (ur. 23 sierpnia 1890 w Warszawie, zm. 29 października 1965 w Krakowie) – polski grafik i pedagog. Jeden z twórców kierunku narodowego w typografii, w okresie międzywojennym był współzałożycielem awangardowej grupy artystycznej grafików „Ryt”. Wykładowca warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, a następnie profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Urodził się 23 sierpnia 1890 w Warszawie, w rodzinie Wacława i Julii ze Szramów. Studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych u Edwarda Trojanowskiego w latach 1908–1911, potem wyjechał do Francji, gdzie w latach 1911–1914 zetknął się ze światem paryskiej awangardy plastycznej i kontynuował naukę malarstwa i grafiki. Po powrocie do Warszawy w roku 1914 rozpoczął działalność wystawienniczą, w latach 1916–1917 należał do założycieli Polskiego Klubu Artystycznego. W 1920 ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego.

Mimo że debiutował jako malarz, jego głównym polem twórczości stała się wkrótce grafika warsztatowa i użytkowa, a zwłaszcza liternictwo. Został kierownikiem artystycznym pisma „Grafika Polska” (1921–1923), wyznaczając kierunek poszukiwań w zakresie modernistycznej typografii traktującej pismo w kategorii kompozycji znaków. Wspólnie z Adamem Półtawskim rozpoczął pracę nad wzorcem polskiej czcionki, którą Półtawski dokończył samodzielnie, zaś Gardowski skupił się na ornamentyce typograficznej (1923, tzw. ornament Gardowskiego).

Na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu w roku 1925 otrzymał na wystawie sekcji polskiej dyplom honorowy za plakat i złoty medal za projekt książki.

Zajął się również pracą pedagogiczną prowadząc wykłady z zakresu grafiki książkowej w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie (1924–1929), traktujące książkę jako dzieło nierozerwalnie związane z grafiką warsztatową.

Wraz z Władysławem Skoczylasem był założycielem Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików „Ryt” (od 1935 został jego prezesem), awangardowej grupy artystycznej grafików, działającej w latach 1925–1939, której cel stanowiło podniesienie poziomu sztuki drzeworytu. Obok Gardowskiego i Skoczylasa do stowarzyszenia należeli m.in. Edmund Bartłomiejczyk, Tadeusz Kulisiewicz, Konrad Srzednicki, Mieczysław Jurgielewicz oraz Bogna Krasnodębska-Gardowska. Projektował szatę graficzną takich pism jak: „Grafika Polska”, „Polska Gospodarcza”, „The Polish Economist”, „Ster”, przygotowywał plakaty wystawowe, m.in. razem z M. Jurgielewiczem Targi Polskiej Sztuki Ludowej w Rydze (1934), nadając narodowy wyraz używanej stylistyce art déco. Projektował także znaczki pocztowe. Działał w założonym w 1933 r. Kole Artystów Grafików Reklamowych (KAGR), organizującym wystawy i konkursy.

W latach 1929–1939 w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie wykładał liternictwo. Odnosił również sukcesy w grafice warsztatowej, krytyka doceniła m.in. jego Głowę dziewczyny i Ananke, otrzymał srebrny medal za drzeworyty Głowa z fajką (1933) i Okno z doniczką (1933) na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki (Wystawie Światowej) w Paryżu w roku 1937. Wygrał także konkurs na projekt buławy Marszałka Senatu (1929), był współautorem Sali Kawalerii na Wawelu (1938), również jego autorstwa jest kształt liter napisu na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie (1925).

Podczas II wojny światowej przebywał w Warszawie, w Powstaniu Warszawskim należał do grupy plastyków w Wydziale Propagandy BIP Komendy Głównej AK i był kierownikiem artystycznym pisma „Barykada Powiśla”.

Po wojnie przeniósł się na stałe do Krakowa i podjął wykłady w Akademii Sztuk Pięknych (1945–1962). Po połączeniu ASP i PWSSP w roku 1950 objął utworzoną od nowa Katedrę Grafiki Książkowej, a od 1952 Katedrę Drzeworytu, którą prowadził do odejścia na emeryturę (1962), z jego pracowni wyszło wielu znanych grafików. Także w roku 1952 został mianowany profesorem krakowskiej ASP, w latach 1952–1956 pełnił funkcję dziekana Wydziału Grafiki, a po reorganizacji był kierownikiem Studium Grafiki w latach 1956–1961. Skupił się przede wszystkim na pracy pedagogicznej, uprawiał jednak nadal grafikę użytkową jako kierownik artystyczny „Przeglądu Artystycznego” i „Twórczości”, zaprojektował znak Instytutu Fryderyka Chopina i opracował graficznie Dzieła wszystkie Chopina (1949–1961).

22 lipca 1952 został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.

Zmarł 29 października 1965 w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera LXX-18-10).

• K. Piwocki, Historia Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1964, ASP Warszawa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965, s. 148. ISBN 83-02-09364-5.
• F. Bunsch, Prof. Ludwik Gardowski, „Życie literackie” 1966, nr 8, s. 12.
• M. Grońska, Nowoczesny drzeworyt polski, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971, s. 92, 94–95, 101, 117–118, 133–134, 149, 171, 201, 410, 425.
• J. Pollakówna, Formiści. Seria: Studia z Historii Sztuki Tom XIV, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972, s. 167, 172.
• F. Bunsch, Dzieje nauczania grafiki w ASP w Krakowie 1939–1969, „Zeszyty Naukowe ASP w Krakowie” 1972, nr 8, s. 16, 19–20, 23–26.
• A. Ryszkiewicz, Grafika Polska. M. Łącka, Koło Artystów Grafików Reklamowych, [w:] red. A. Wojciechowski, Polskie życie artystyczne w latach 1915–1939, Ossolineum, Wrocław 1974.
• F. Bunsch, Kształcenie grafików w Krakowskiej ASP, [w:] Grafika z krakowskiej ASP (Katalog wystawy), Międzynarodowe Biennale Grafiki w Krakowie, Kraków 1986.
• J. Więckowska-Lazar, Grafika ASP w Krakowie, [w:] 175 lat nauczania malarstwa, rzeźby i grafiki w Krakowskiej ASP, Oficyna Artystów „Sztuka”. Kraków 1994, s. 143, 150, 155–156, 395. ISBN 83-901350-0-0.
• J. Chrzanowska-Pieńkos, A. Pieńkos, Leksykon sztuki polskiej XX wieku, Wyd. Kurpisz, Poznań 2001, s. 178–179. ISBN 83-86600-48-9.
• F. Bunsch, O pożytku nauki liternictwa, „Wiadomości ASP” 2002, nr 21.
• F. Bunsch, Prof. Ludwik Gardowski – Wspomnienie w 40 rocznicę śmierci, „Wiadomości ASP” 2005, nr 33.
• M. Frankowska, A. Frankowski, W poszukiwaniu narodowego stylu w typografii – Ludwik Gardowski 1890–1965, „2+3D” nr 24 (III/2007), s. 18–23.
• red. B. Chojnacka, M. F. Woźniak, Wielość w jedności – Drzeworyt polski po 1900 roku. Materiały z sesji naukowej, Wyd. Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2009, s. 51, 90, katalog s. 72. ISBN 83-86580-69-0.
• PiotrP. Rypson PiotrP., Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949, Kraków: Wyd. „Karakter”, 2011, s. 12, 18, 315, ISBN 978-83-62376-09-4, OCLC 803633426 .
• A. Szewczyk, Bibliofile vs. groszowcy. Projektanci książek z kręgu warszawskiej Akademii, [w:] Sztuka wszędzie. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1964, red. M. Sitkowska, ASP w Warszawie, Warszawa 2012, s. 267–298. ISBN 978-83-61558-91-0.
• Sztuka wszędzie. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1964, red. M. Sitkowska, ASP w Warszawie, Warszawa 2012, s. 267, 272, 282, 293, 295, 297–298, 434, 454, 461, 466. ISBN 978-83-61558-91-0.
• A. Toborowicz, Grafika ASP Kraków, Wyd. ASP, Kraków 2013, s. 44. ISBN 978-83-64448-19-5.