Krzysztof

Krzysztof, imię świeckie Chryzant Sakowicz (ur. 1833 w Swiatcu na Wołyniu, zm. 15 lutego 1897) – rosyjski mnich prawosławny, autor poezji religijnej i paraliturgicznych pieśni popularnych w Rosyjskim Kościele Prawosławnym oraz w Polskim Autokefalicznym Kościele Prawosławnym.

Był synem kapłana prawosławnego Jana Sakowicza, proboszcza parafii w Swiatcu (powiat krzemieniecki guberni wołyńskiej) i jego żony Darii zd. Sawłuczyńskiej. W wieku sześciu lat stracił matkę. Podobnie jak większość męskich potomków kapłanów, w wieku dziewięciu lat został oddany do niższej szkoły duchownej. Po ukończeniu takiej placówki w Krzemieńcu w 1849 kontynuował naukę teologii w seminarium duchownym w tym samym mieście. Na trzecim roku nauki porzucił szkołę i wyjechał do Kijowa, po czym został posłusznikiem w Ławrze Peczerskiej. Zwierzchnik monasteru, metropolita kijowski Filaret, nie zgodził się jednak na złożenie przez niego wieczystych ślubów mniszych i polecił mu powrócić do seminarium i ukończyć szkołę. Po uzyskaniu dyplomu w 1855 Chryzant Sakowicz ponownie udał się do Ławry Peczerskiej. Ponownie został posłusznikiem, jednak i tym razem przełożony monasteru nie zgodził się na jego pozostanie we wspólnocie. Wstąpił wówczas do monasteru św. Onufrego w Jabłecznej. Zniechęcony brakiem duchowego przewodnictwa w tymże klasztorze, wyjechał do ławry Świętogórskiej, dowiedziawszy się, że przebywał w niej mnich-zatwornik. Duchowny ten po dwóch miesiącach polecił mu odejść z klasztoru.

Rozpoczął samotną pielgrzymkę do świętych miejsc Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego – był w Woroneżu, Zadońsku, monasterze Zaśnięcia Matki Bożej w Sarowie oraz w Ławrze Troicko-Siergijewskiej. Ostatecznie nie wstąpił jednak do żadnego z odwiedzonych klasztorów, lecz wrócił na rodzinny Wołyń. Od 1864 do 1868 był nauczycielem w szkole przy monasterze w Horodyszczu, przez kolejne cztery lata – w szkole ludowej w Żukowsku, zaś od 1872 do 1873 – sekretarzem bractwa Świętych Cyryla i Metodego w Ostrogu.

Planował przyjęcie święceń kapłańskich jako mężczyzna żonaty, jednak na krótko przed przyjęciem sakramentu kapłaństwa jego narzeczona zmarła. Hrabina Antonina Błudowa namówiła go, by mimo to został kapłanem-celibatariuszem i objął parafię w Brykowce, gdzie wcześniej był nauczycielem. Święcenia kapłańskie przyjął 17 września 1879.

Zachęcony przez biskupa wołyńskiego, ks. Sakowicz postanowił zostać mnichem w ławrze Poczajowskiej i 19 grudnia 1886 złożył w niej wieczyste śluby mnisze z imieniem Krzysztof. W roku następnym został skierowany do pracy w seminarium duchownym w Chełmie jako spowiednik seminarzystów i uczniów szkoły duchownej w Chełmie, gdzie był również nauczycielem. W 1891 został zaliczony w poczet mnichów zamieszkujących przy soborze Narodzenia Matki Bożej w Chełmie, przy biskupie chełmskim. We wrześniu tego samego roku mianowano go przełożonym monasteru św. Antoniego w Radecznicy.

Hieromnich Krzysztof zainicjował remont zapuszczonego klasztoru, jak również zadbał o jego wyposażenie w utensylia i szaty liturgiczne. Działał na rzecz popularyzowania wśród wiernych muzyki cerkiewnej, prowadził szkołę parafialną. W kaplicy św. Mikołaja na terenie monasteru osobiście wykonał ikonostas. W monasterze w Radecznicy przebywał do śmierci i tam też został pochowany, przy wejściu do głównej świątyni klasztornej. Jego grób pozostał na terenie klasztoru także po tym, gdy po odzyskaniu niepodległości przez Polskę odzyskali go pierwotni właściciele – zakon bernardynów.

Jeszcze w młodości przyszły hieromnich miał możliwość poznania popularnych wśród wiernych na Wołyniu (jak również na Wileńszczyźnie, Podlasiu i Polesiu) pieśni paraliturgicznych. Utwory te powstały jeszcze w okresie, gdy na Wołyniu dominowało wyznanie unickie, w monasterze bazyliańskim w Poczajowie, i były rozpowszechniane wśród wiernych w zbiorkach o nazwie Bogogłasnik. Pieśni te, mimo swojej wymowy nie zawsze zgodne z prawosławną tradycją, nie były zwalczane przez duchowieństwo po tym, gdy w II poł. XVIII w. i I poł. XIX w. ludność wymienionych regionów przymusowo nawrócono z unii na prawosławie; rozpowszechnianie Bogogłasników było nadal legalne. Chryzant Sakowicz jeszcze jako biały duchowny rozpoczął tworzenie własnych pieśni paraliturgicznych, kontynuował tworzenie już jako mnich. Przed 1896 wydał w drukarni Ławry Poczajowskiej tom Duchownych piesnopienij (pieśni religijnych). Drugi tom jego prac, napisanych już w Radecznicy, został opublikowany pośmiertnie przez Bractwo Przenajświętszej Bogurodzicy w Chełmie w 1913 z inicjatywy mnicha Pimena (Gorbunowa) i z błogosławieństwa biskupa chełmskiego Eulogiusza. Zawierał obszerny zbiór wierszy, z czego do jedenastu autor opracował muzykę. Pieśni hieromnicha Krzysztofa poruszały tematykę związaną ze świętami prawosławnymi, sakramentami, wychwalały Chełmską Ikonę Matki Bożej, Maryję i Chrystusa, św. Antoniego Pieczerskiego i Onufrego Wielkiego, przedstawiały zasady życia chrześcijańskiego.

Najważniejszym dziełem hieromnicha Krzysztofa była obszerna Kriestnaja piesn' – wierszowane rozważania nad Męką Pańską i postawą ludzi wobec śmierci Chrystusa. Tekst ten nosi wyraźne znamiona pasyjnej duchowości katolickiej. Duchowny rozpoczął tworzenie tego utworu jeszcze jako proboszcz parafii w Brykowce. Pierwotnie zamierzał propagować go jedynie wśród parafian, jako pieśń wielkopostną, jednak dzieło zyskało znacznie szerszą popularność i w 1905 zostało wydane w Ławrze Poczajowskiej. Świątobliwy Synod Rządzący odznaczył autora pieśni jednym z najwyższych odznaczeń cerkiewnych – złotym krzyżem.

W nieznanych szerzej okolicznościach Kriestnaja Piesn' stała się podstawą odrębnego nabożeństwa wielkopostnego, które w szczególny sposób wpisało się w duchowość prawosławnych Podlasia i nadal jest sprawowane w różnych parafiach Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.