Konstanty Tołwiński

Konstanty Tołwiński (ur. 7 stycznia 1877 w Krepkowie koło Witebska, zm. 16 maja 1961 w Krakowie) – polski geolog, specjalista geologii Karpat, a zwłaszcza geologii złóż ropy naftowej i gazu ziemnego.

W 1894 ukończył dwuletnią szkołę rzemieślniczą im. Kühna w Warszawie. Odbył też roczną praktykę w kopalni węgla kamiennego Mortimer w Zagłębiu Dąbrowskim. Średnie wykształcenie otrzymał w szkole sztygarów w Dąbrowie Górniczej w latach 1895-1899.

Po zakończeniu szkoły został aresztowany przez ochranę carską za udział w robotniczych ruchach rewolucyjnych. Trzy lata przebywał w więzieniach w Piotrkowie, Warszawie i Kaliszu, a następnie trzy lata na wygnaniu w Archangielsku.

W 1904 wstąpił na Uniwersytet w Zürichu, w Szwajcarii, gdzie studiował geologię pod kierunkiem prof. Alberta Heima. W 1910 uzyskał doktorat filozofii na podstawie pracy Die Grauen Hömer. W latach 1911-1912 prowadził badania geologiczne na Sumatrze jako pracownik holenderskiego przedsiębiorstwa naftowego. Ze względów zdrowotnych przerwał te prace w 1912, wrócił do Europy i uzupełniał swoją wiedzę geologiczną podczas podróży po Skandynawii, Anglii i Francji, a następnie podjął pracę w szwajcarskiej służbie geologicznej.

W 1914, po wybuchu wojny światowej, zgłosił się do Legionów Polskich w Krakowie. Początkowo zamieszkał w Zakopanem, następnie w Wiedniu. W 1916 przeniósł się do Borysławia. Rozpoczął wówczas badania geologiczne Karpat i ich przedgórza, głównie pod względem występowania ropy naftowej i gazu ziemnego. Z jego inicjatywy reaktywowano Stację Geologiczną w Borysławiu. W 1919 objął stanowisko kierownictwo tej Stacji, przemianowanej następnie na Karpacki Instytut Geologiczno-Naftowy w Borysławiu. Kierował nim do 1939. W latach 1930-1939 był również kierownikiem Wydziału Naftowo-Solnego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie.

Swoje zainteresowania geologiczne skierował wówczas głównie na geologię Karpat wschodnich. Jako doradca geologiczny państwowej firmy Polmin odkrył złoża gazu ziemnego w Oparach na przedgórzu Karpat oraz w Roztokach, w Karpatach. W Borysławiu założył koło Polskiego Towarzystwa Geologicznego. W 1938 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności.

Od września 1939 do czerwca 1941 pełnił funkcję zastępcy dyrektora w przejętym przez władze radzieckie Instytucie w Borysławiu. W latach okupacji niemieckiej nie zajmował się pracą naukową, przenosząc się w 1943 do Zakopanego.

W 1945 wrócił do geologii naftowej jako stały doradca geologiczny Centralnego Zarządu Przemysłu Naftowego oraz Zarządu Przedsiębiorstw Geologicznych i Przedsiębiorstwa Poszukiwania Naftowe w Krakowie, gdzie pracował do śmierci. W 1957 został powołany na członka honorowego Polskiego Towarzystwa Geologicznego. W 1958 otrzymał od Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla pracowników nauki tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1958-1960 był przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Naftowego. Był też członkiem Państwowej Rady Geologicznej.

Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Kawalerskim Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1960). W 1952 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia za wybitne osiągnięcia w zakresie odkryć złóż ropy naftowej i gazu ziemnego.

• Kopalnie nafty i gazów ziemnych w Polsce
• Zagadnienia naftowe w Polsce na geologicznym tle niektórych naftonośnych rejonów Europy

• Pawłowski W., 1990, Karpacki Instytut Geologiczno-Naftowy w Borysławiu 1912-1939, Technika Poszukiwań Geologicznych, Geosynoptyka i Geotermia, zeszyt 2, s. 57-62, Warszawa.

• Konstanty Tołwiński