Kitsos Maltezos

Ο Κίτσος Μαλτέζος (14 Αυγούστου 1921 - 1η Φεβρουαρίου 1944) ήταν Έλληνας φοιτητής, ο οποίος δολοφονήθηκε από μέλη του ΕΛΑΣ Σπουδάζουσας κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Γεννήθηκε στην Αθήνα και ήταν γιος του Γιάννη Μαλτέζου-Μακρυγιάννη και της Φούλας Κωνσταντινίδου. Από την πλευρά του πατέρα του ήταν εγγονός του καθηγητή του Πολυτεχνείου Γεώργιου Μαλτέζου, τρισέγγονος του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάνη, καθώς και απόγονος της παλαιάς οικογένειας Σκουζέ. Ως μαθητής εντάχθηκε στην Ε.Ο.Ν. ως βαθμοφόρος. Αποπεράτωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στα εκπαιδευτήρια Μακρή. Το 1942, ως φοιτητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εντάχθηκε στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ), όπου ανήλθε στην ιεραρχία. Σύντομα όμως αποχώρησε, για να διαγραφεί τελικώς στις αρχές του 1943 από την ίδια την οργάνωση. Λίγο μετά εντάχθηκε στην ένοπλη εθνικιστική αντιστασιακή οργάνωση Ρωµυλία - Αυλών - Νήσοι (Ρ.Α.Ν) η οποία είχε σκοπό την ανασύσταση της Μεγάλης Ελλάδας.

Η ΡΑΝ συμμετείχε στη δημιουργία του μετωπικού Εθνικού Σύνδεσμου Ανωτάτων Σχολών (ΕΣΑΣ), οργάνωση στην οποία συμμετείχαν άτομα τα οποία οπλοφορούσαν με άδεια από την κατοχική κυβέρνηση (π.χ τα μέλη της Οργάνωσης Χ). Ο Κίτσος Μαλτέζος όμως είχε συγκρουστεί μαζί τους. Εντούτοις, με την ολοένα και μεγαλύτερη καταστολή που εφάρμοζαν οι κατοχικές δυνάμεις εναντίον των μελών της ΕΠΟΝ, καταστολή που γινόταν με τη συνεργασία και μελών της ΕΣΑΣ, η κατάσταση δυναμιτίστηκε, κάτι το οποίο αργότερα θα είχε ως αποτέλεσμα και τη δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου. Πιο συγκεκριμένα, μέλη της Χ συνέλαβαν και παρέδωσαν στην Ασφάλεια, μετά από βασανιστήρια, τα μέλη της ΕΠΟΝ που έλεγχαν το Ταμείο Απόρων Φοιτητών, τα οποία μεταφέρθηκαν τελικά στις φυλακές Χαϊδαρίου. Την επόμενη μέρα ο ΕΣΑΣ διαβεβαίωνε την κυβέρνηση ότι το πλείστον των φοιτητών επιθυμεί την ησυχία εν τω πανεπιστημίω.

Οι κινήσεις του Μαλτέζου ενόχλησαν κάποια στελέχη της αριστερής παράταξης, τα οποία και σχεδίασαν την εκτέλεσή του, αναθέτοντάς την σε τέσσερα άτομα: στα αδέλφια Μικέ (υπεύθυνο Οικονομικού ΕΠΟΝ Πειραιά) και Νιόνιο (Διονύσιο) Κουρουνιώτη, στον Γιώργο Αντωνόπουλο και στον Δήμο Χλιόβα, στελέχη του ΕΛΑΣ Σπουδάζουσας. Η ενέδρα πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 1944, ακριβώς την επόμενη μέρα μετά τη πρώτη ένοπλη δημόσια αντιεαμική εμφάνισή του. Δολοφονήθηκε απέναντι από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, όπου βρισκόταν και το σπίτι του. Μετά την εκτέλεση, το χάσμα μεταξύ των μετριοπαθών του ΕΣΑΣ και της ΕΠΟΝ έγινε ακόμη μεγαλύτερο . Πολύ αργότερα ο Λεωνίδας Κύρκος ανάφερε, στην τηλεοπτική εκπομπή Πρωταγωνιστές τουΣταύρου Θεοδωράκη, ότι ήταν παρών στη δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου.

Από τους δράστες, οι Αντωνόπουλος και Χλιόβας βρήκαν μαρτυρικό θάνατο στην Ειδική Ασφάλεια Αθηνών, ενώ ο Μικές Κουρουνιώτης εκτελέστηκε στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.

Η εκτέλεση του Μαλτέζουν έχει εξηγηθεί ως παραδειγματισμός και εκδίκηση για την αποχώρησή του από την ΕΠΟΝ, ως οφειλόμενη σε προσωπικά κίνητρα, καθώς οι εκτελεστές ήταν προσωπικοί του φίλοι, ή σε συνδυασμό αυτών των δύο ή ερμηνεύεται ως «πλήρως δικαιολογημένη κίνηση αυτοάμυνας της Αντίστασης» ενώπιον του ενδεχομένου κατάδοσης από το Μαλτέζο πρώην συντρόφων του σπουδαστών στη δοσιλογική Ειδική Ασφάλεια, με την οποία συνεργαζόταν από τον Ιανουάριο του 1944 ο ΕΣΑΣ.

Στην κηδεία του παρευρέθηκε ο κατοχικός πρωθυπουργός όπου μίλησε εναντίον του ΕΑΜ. Η δολοφονία του συγκλόνισε αρκετούς συμφοιτητές και συντρόφους του, ενώ υπήρξαν αντίποινα εναντίον ΕΑΜιτών που συνελήφθησαν και παραδόθηκαν στους Γερμανούς, καθώς και απόπειρα δολοφονίας του Άδωνι Κύρου ο οποίος τραυματίστηκε και διασώθηκε από προσωπική παρέμβαση του Ιωάννη Ράλλη. Λόγω της εκτέλεσης, εντός της ΕΠΟΝ συνέβησαν αποχωρήσεις μελών.

Κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, αρκετά μέλη του ΕΣΑΣ στελέχωσαν την ομάδα πληροφοριών "ΚΙΤΣΟΣ", η οποία ονομάστηκε έτσι ως φόρος τιμής στον Κίτσο Μαλτέζο.

Υστεροφημία

Ο συγγραφέας Ρόδης Ρούφος εξέδωσε την δεκαετία του 1950 το ιστορικό μυθιστόρημα Το Χρονικό μιας σταυροφορίας (τριλογία), ενώ ο Θεόφιλος Φραγκόπουλος την Τειχομαχία. Και τα δύο μυθιστορήματα είναι αφιερωμένα στη μνήμη του Μαλτέζου, από τον οποίο εμπνεύστηκαν οι συγγραφείς. Ο ποιητής Νίκος Πολίτης του αφιέρωσε το ποίημα Μοιρολόγι της Λεωφόρου Αμαλίας. Το 1999 ο Πέτρος Μακρής-Στάικος κυκλοφόρησε τη βιογραφία του Μαλτέζου υπό τον τίτλο ο αγαπημένος των θεών.