Kazimierz Lisowski

Kazimierz Lisowski (ur. 26 lutego 1863 w Piotrkowie koło Śremu, zm. 25 września 1935 w Zielonej Górze) – rzemieślnik, działacz narodowy.

Kazimierz Lisowski był synem Rocha, chłopa. W rodzinnych stronach wyuczył się zawodu blacharskiego, a w 1890 roku jako mistrz blacharski został zwerbowany do pracy w fabryce wagonów Beuchelta w Zielonej Górze. Nie ma żadnych wiadomości o jego wcześniejszej działalności w Poznańskiem. W Zielonej Górze w tamtejszych zakładach prowadził ożywioną działalność wśród polskich rzemieślników i, za to został przez właściciela fabryki zwolniony z pracy. Około 1892 roku otworzył własny warsztat blacharski, a 27 sierpnia 1898 roku utworzył Towarzystwo Rzemieślników Polskich w Zielonej Górze, do którego w chwili powstania należało około 60 osób, a Lisowski aż do śmierci był jego prezesem. Lisowski opracował Ustawy Towarzystwa, które w 1898 roku zostały wydane drukiem w Poznaniu. Założone Towarzystwo zgodnie z Ustawą, która przewidywała, że „członkiem Towarzystwa może zostać każdy nieposzlakowany Polak” skupiało nie tylko rzemieślników. Lisowski będąc prezesem osobiście zajmował się kolportażem prasy polskiej, którą sprowadzano z Poznania oraz prowadził polską bibliotekę. Był inicjatorem wystawiania sztuk polskich, organizowania akademii z okazji świąt narodowych, odczytów o tematyce historycznej wygłaszanych przez poznańskich uczonych oraz kursów języka polskiego. Po wybuchu powstania wielkopolskiego w 1918 roku Lisowski wraz z innymi działaczami Towarzystwa wśród zielonogórskich Polaków organizował zbiórki pieniężne, pomagał w przemycie broni do Wielkopolski oraz przerzucie ochotników. Kiedy policja niemiecka wpadła na trop konspiracyjnej działalności politycznej Towarzystwa, Lisowski został zmuszony do ukrywania się aż do chwili amnestii w 1921 roku. Kiedy w Zielonej Górze 2 stycznia 1923 roku powstał oddział Związku Polaków w Niemczech, Lisowski został jego wiceprezesem. Z inicjatywy Kliksa i Lisowskiego oddział zielonogórski utrzymywał kontakty z I Dzielnicą Związku Polaków w Niemczech we Wrocławiu.

W roku 1932 próbowali obydwaj założyć w Zielonej Górze szkołę polską, ale władze niemieckie nie wyraziły na to zgody, mimo sprowadzenia z Wielkopolski polskiego nauczyciela. Kiedy Hitler doszedł do władzy, wobec Lisowskiego rozpoczęły się represje władz policyjnych. Wzmogły się one, kiedy zaczął występować przeciw dekorowaniu domów z okazji świąt nazistowskich.

Z małżeństwa z Bertą z domu Kube miał dwie córki, Helenę i Antoninę oraz syna Edmunda. Zmarł 25 września 1935 roku w siedzibie zielonogórskiego gestapo w czasie przesłuchania, według wersji policyjnej na atak serca.

• Hieronim Szczegóła: Lubuski Słownik Biograficzny. Zielona Góra: Lubuski Komitet Upowszechniania Prasy; Lubuskie Towarzystwo Naukowe, 1984, s. 118-119. ISBN 83-00-00585-4.
• Gazeta Lubuska, Nr 267 z 14-15 listopada 2009, s. 9.

• Kazimierz Lisowski, rzemiślnicy i gestapo [Dostęp 02.03.2020]
• ZIELONA GÓRA (GRÜNBERG) ul. Kazimierza Lisowskiego (Schulstraße) [Dostęp 06.05.2014]