Kasimali Dzjantosjev

Касымалы Жантөшев (орусча Джантошев; 1904-1968) –20-кылымдагы кыргыз элинин чыгаан романчысы, жазуучу, драматург, театррежиссеру жана артист, эл жазуучусу. Ал кыргыз фолклордук мурасын "Каныбек" романы сыяктуу чыгармаларында мыкты чагылдырган.

Касымалы Жантөшев 1904-жылы Ак-Суу районундагы азыркы Тепке айылында туулган.
1918-1924-жж. айылдык мектепте окуган.
1926-жылы А.Куттубаев, А.Боталиев ж.б. менен кыргыз музыкалуу-драма студиясында окуган.
1930-жылы Фрунзедеги педтехникумду бүтүргөн.
Эмгек жолун адегенде кыргыз музыкалуу-драма студиясынын артисти, андан соң кыргыз мамлекеттик педтехникумунда окутуучу болуп иштөөдөн баштаган.
1931-1933-жж. Кыргыз АССРинин Эл агартуу комитетинде усулчу, райОНОнун башчысы.
1934-1948-жж. Кыргыз мамлекеттик драма театрында актер, режиссер, режиссер-коюучу.
1948-1949-жж. Кыргызмамбаста редактор.
1949-1951-жж. Кыргыз ССРинин Наркоматында начальник.
1964-1968-жж. Кыргыз ССРинин маданият министрлигинде репертуардык-редакциялык коллегиянын башкы редактору болгон.
К.Жантөшевдин чыгармачылык жолу мектепти аяктагандан кийин эле башталган. Ал ийримдер үчүн "Койчулар" сыяктуу бир катар бир актылуу пьесаларды жазган.
Кыргыз музыкалуу-драма студиясында окуп жүргөн учурда "Карачач", "Алым менен Мария", "Анчар менен Ак бугу" пьесаларын жараткан.
1938-жылы «Эки жаш» повестин басып чыгарат.
1939-1941-жж. «Каныбек» романынын биринчи эки тому, 1942-жылы элдик эпостун негизинде «Курманбек» баатырдык драмасы, советтик партизандардын баатырдыгын чагылдырган «Өч» драмасы жаралган.
Согуш жылдарынан кийин Токтогул Сатылгановго арнап «Элдик ырчы» пьесасын жазган.
«Каныбек» романы жана «Курманбек» драмасы кыргыз улуттук маданиятынын алтын фондусуна кирген.
Жазуучунун калемине ошондой эле «Хан-Теңирлик чабан» (1963-ж.) романы, «Тилек» (1949-ж.), «Жалындуу жаштар» повесттери (1951-ж.) жана көптөгөн аңгемелери, балдар үчүн жазылган жомоктору таандык.
1957-жылы элдик оозеки чыгармачылыктын мотиви боюнча жазылган «Мендирман» поэмасы өзүнчө басылып чыккан.
К.Жантөшевдин чыгармалары орус тилине да которулган.
А.Н.Островскийдин «Бесприданница» пьесасын («Сепсиз кыз»), Н.Островскийдин «Как закалялась сталь» («Болот кантип курчуду») романын ж.б. чыгармаларды кыргыз тилине которгон.
Кинодраматургия жаатында ал «Девушка из Тянь-Шаня» ("Тянь-Шандык кыз") фильминин сценарийин жазган.
Анын «Каныбек» романы «Кыргызфильм» киностудиясында экрандаштырылган.
1946-жылдан Кыргыз ССРинин искусствосуна эмгек сиңирген ишмер.
1968-жылдан Кыргыз Эл жазуучусу.
1934-жылдан СССР Жазуучулар союзунун мүчөсү.
«Ардак белгиси» ордени менен эки жолу, «1941-1945-жылдардагы Улуу Ата-Мекендик согуштагы каарман эмгеги үчүн», «Эмгектеги артыкчылыгы үчүн» медалдары, Кыргыз ССРинин Жогорку Советинин Президиумунун Ардак грамоталары менен сыйланган.
К.Жантөшевдин ысмы Ысык-Көл облустук драма театрына, билим берүүчү мектептерге жана китепканаларга, республиканын шаарларынын көчөлөрүнө жана айылдарына берилген.

Жазуучунун үзүрлүү чыгармачыл эмгеги жогору бааланып, ага Кыргыз ССРинин көркөм өнөрүнө (искусствосуна) эмгек сиңирген ишмер, эл жазуучусу деген жогорку наамдар берилген.

Эки жолу Ардак белгиси ордени менен сыйланган.

Кыргыз тилинде

• Эки жаш: Повесть. - Ф.: Кыргызмамбас, 1938. - 103 б.
• Каныбек: Роман: 1-китеп. - Ф.: Кыргызмамбас, 1939. - 275 б.
• Каныбек: Роман: 2-китеп. - Ф.: Кыргызмамбас, 1941. - 153 б.
• Адыл мерген: Поэма. - Ф. - Казань: - Кыргызмамбас, 1941. - 96 б.
• Чолпонбай: Аңгеме. - Ф.: Кыргызмамбас, 1943. - 44 б.
• Каныбек: Роман: 3-китеп. - Ф.: Кыргызмамбас, 1948. - 239 б.
• Тилек: Повесть. - Ф.: Кыргызмамбас, 1949. - 136 б.
• Жалындуу жаштар: Повесть. - Ф.: Кыргызмамбас, 1951. - 350 б.
• Ашуу ашкан суу. - Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1955. - 300 б.
• Эки жаш: Повесть, аңгеме жана очерктер. - Ф.: Кыргызмамбас, 1955. - 211 б.
• Каныбек: Роман: 1-китеп. - Ф.: Кыргызмамбас, 1957. - 651 б.
• Мендирман: Эл жомокторунун негизинде жазылган поэма: 1938-1955. - Ф.: Кыргызмамбас, 1957. - 139 б.
• Биздин жомоктор. - Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1958. - 171 б.
• Каныбек: Роман. 2-китеп. - Ф.: Кыргызмамбас, 1958. - 755 б.
• Каныбек: Роман. - Ф.: Кыргызстан, 1960. - 280 б.
• Хан-Теңирлик чабан: Роман. - Ф.: Кыргызмамбас, 1963. - 340 б.
• Биздин секретарь: Повесть. - Ф.: Мектеп, 1964. - 306 б.
• Пьесалар. - Ф.: Кыргызстан, 1964. - 284 б.
• Менин тагдырым: Повесттер. - Ф.: Кыргызстан, 1967. - 208 б.
• Чолпонбай: Аңгеме. - Ф.: Мектеп, 1970. - 51 б..
• Тандалган чыгармалар. - Ф.: Кыргызстан, 1972.
• 1-т. - 612 б.
• 2-т. - 728 б.
• 3-т. - 644 б.
• Чолпонбай: Аңгеме. - Ф.: Кыргызстан, 1974. - 32 б.
• Эки жаш: Прозалар. - Ф.: Мектеп, 1974. - 326 б.
• Курманбек: Пьесалар, повесттер. - Ф.: Мектеп, 1979. - 224 б.
• Адыл мерген менен Эдил мерген: Жомок. - Ф.: Мектеп, 1982. - 25 б.
• Акылман бала: Жомоктор жана легенда. - Ф.: Мектеп, 1983. - 47 б.
• Жалындуу жаштар: Повесть. - Ф.: Кыргызстан, 1983. - 298 б.
• Каныбек: Эки китептен турган роман: 1-китеп. - Ф.: Кыргызстан, 1985. - 588 б.
• Каныбек: Роман: I китеп. - Б.: Адабият, 1991. - 529 б.
• Каныбек: Роман: II китеп. - Б.: Адабият, 1991. - 704 б.
• Акылман бала: Жомок, легенда. Б.: Кыргызстан, 1995. - 56 б.

Орус тилинде

• Герой Курманбек. - М. - Л.: Искусство, 1944. - 136 с.
• Кар жукпас: Роман. - Ф.: Киргизгосиздат, 1956. - 280 с.
• Каныбек: Роман: кн. 1. - Ф.: Киргизгосиздат, 1958. - 401 с.
• Каныбек: Роман. - М.: Мол. гвардия, 1958. - 319 с.
• Каныбек: Роман: кн. 1 - 2. - Ф.: Киргизгосиздат, 1961. - 948 с.
• Каныбек: Роман: кн. 1 - 2. - Ф.: Киргизгосиздат, 1962. - 952 с.
• Каныбек: Роман в 2-х т. - Ф.: Кыргызстан, 1980.
• кн. 1. - 412 с.
• кн. 2. - 504 с.
• Охотники Адыл и Эдил: Сказка. - Ф.: Мектеп, 1983. - 24 с.

• Лермонтов М. Ырчы Кериб: Түрк элинин жомогу. - Ф. - Казань: Кыргызмамбас, 1938. - 16 б.
• Андерсен Г.X. Кебетесиз балапан: Жомок. - Ф. - Казань: Кыргызмамбас, 1938. - 28 б.
• Будогорская И. Фонарь жөнүндө повесть. - Ф. - Казань: Кыргызмамбас, 1938. - 92 б.
• Андерсен Г. X. Дюймовочка. - Ф.: Кыргызмамбас, 1939. - 24 б.
• Будогорская И. Фонарь жөнүндө повесть. - Ф.: Кыргызмамбас, 1939. - 93 б.
• Островский Н. А. Болот кантип курчуду. - Ф. - Казань: Кыргызмамбас, 1940.-551 б.
• Смирнов Е. Даңктуу пионер Гена Шукин. - Ф. - Казань: Кыргызмамбас, 1940. - 62 б.

• https://sputnik.kg/culture/20160221/1022584917.html
• http://tyup.net/page/zhantoacutecopyshev-kasymaly-1904-1968
• https://www.turmush.kg/news:228083
• https://www.super.kg/kabar/news/93909/

1. ↑ http://tyup.net/page/zhantoacutecopyshev-kasymaly-1904-1968