Julian Brun

W 1902 wydalony z progimnazjum za udział w demonstracji pierwszomajowej. W 1903 roku wstąpił do Związku Młodzieży Socjalistycznej, współredagował pismo ZMS „Ruch”. W lutym 1904 r. aresztowany za działalność polityczną, w maju zwolniony go z braku dowodów. Ponownie aresztowany w trakcie demonstracji socjalistów na Placu Grzybowskim w Warszawie 13 listopada 1904 r. Przetrzymywany na Pawiaku i w warszawskiej Cytadeli. od 1905 członek SDKPiL, działał w Warszawie, Lublinie i Zagłębiu Dąbrowskim. Od listopada 1905 członek Zarządu Dzielnicowego SDKPiL na Pradze. W 1906 wyjechał do Paryża, gdzie studiował socjologię na Sorbonie i działał w paryskiej sekcji SDKPiL. W 1908 ożenił się z angielską malarką Mary Houghton, w 1909 uczył się fotograwerstwa w Londynie. Jesienią 1912 udał się do Krakowa, gdzie ożenił się ponownie – z działaczką SDKPiL Stefanią Unszlicht, siostrą Józefa Unszlichta. Od wiosny 1913 do 1919 przebywał w Bułgarii.

Po powrocie do kraju w 1919 wstąpił do KPRP/KPP (w latach 1921–1926 i 1929-1938 członek tzw. Centralnej Redakcji KPP, w latach 1923–1925 członek Komitetu Centralnego KPP). Od III Plenum KC KPZB był członkiem KC KPZB. Od 1935 do 1938 członek Biura Politycznego KC KPZB. W latach 1905–1919 i od 1926 poza Polską, m.in. w ZSRR i Francji. Uczestnik V Zjazdu KPP (w sierpniu 1930 w Peterhofie) jako przedstawiciel Centralnej Redakcji KPP. Delegat na VI Kongres Kominternu latem 1928 w Moskwie i na VII Kongres Kominternu w lipcu-sierpniu 1935 w Moskwie. W 1929 ożenił się z Eugenią Hejman, siostrą Mieczysława Hejmana.

Skazany w 1925 za działalność komunistyczną na osiem lat więzienia. W więzieniu mokotowskim napisał m.in. rozprawę krytyczno-literacką Stefana Żeromskiego tragedia pomyłek. Opublikowana na łamach „Skamandra”, odegrała ważną rolę w kształtowaniu się lewicy społecznej lat dwudziestych i trzydziestych. Zwolniony w 1926 w ramach wymiany więźniów politycznych z ZSRR udał się do Moskwy. Jako korespondent sowieckiej agencji TASS wyjeżdżał m.in. do Paryża i Wiednia.

Latem 1936 został wysłany do Brukseli, gdzie zorganizował ośrodek wydawniczy polskiej KPP. W latach 1936–1938 redagował „Przegląd” i „Biblioteczkę Popularną”, pisał m.in. do „Dziennika Popularnego”, „Nowego Przeglądu”. Internowano go w Belgii w maju 1940 i przewieziono do obozu Saint-Cyprien we Francji. Po udanej ucieczce we wrześniu przebywał w Martizay, potem w Grenoble. W czerwcu 1941 wraz z ewakuowanymi pracownikami ambasady radzieckiej w Vichy wyjechał do ZSRR. Pracował w polskiej redakcji wydawnictw międzynarodowych w Moskwie, potem w polskiej redakcji radia w Saratowie. Pozostawał aktywny publicystycznie, wydał broszurę Ziemie polskie pod jarzmem niemieckim. Zmarł w Saratowie 28 kwietnia 1942.

Jako jeden z pierwszych w KPP podchwycił propagowane przez Komintern od 1928 hasło traktowania ZSRR jako „jedynej ojczyzny robotników i chłopów całego świata” i pozostawał mu wierny nawet po oficjalnej zmianie linii ideologicznej. Stosunek do kwestii narodowej Bruna był jednak złożony. Był krytykiem stanowisk minimalizujących problem narodowy.

Publicysta i redaktor szeregu czasopism i wydawnictw. Żonaty ze Stefanią Unszlicht, siostrą Józefa i Juliana Unszlichtów. Jego siostrą była pisarka Helena Bobińska.

W czasach PRL imieniem Juliana Bruna został nazwany warszawski Dom Dziennikarza (pałac Wołowskiego przy ul. Foksal 3/5) i był on patronem jednej z głównych nagród dziennikarskich dla młodych publicystów przyznawanych przez SDP. W 1962 imieniem Juliana Bruna nazwano ulicę na warszawskim Mokotowie.

• Stefana Żeromskiego tragedia pomyłek (1926)
• Kwestia narodowa w rewolucji i kontrrewolucji (1936),
• Przyczynki do kwestii narodowej
• La naissance de l’armee nationale (1789–1794) pod pseudonimem Jules Leverrie (1939).
• Pisma wybrane (1956).
• Zjednoczenie narodowe i wojna domowa, BUS, Kraków 1992, ​ISBN 83-85658-05-X​.

• Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 1, Warszawa 1985.
• Helena Bobińska, Wspomnienia o Julianie Brunie, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, syng. 186/3-V
• Julian Brun, Życiorys, maszynopis w jęz. rosyjskim w Archiwum Akt Nowych w Warszawie, sygn. 186/I-1
• Felicja Kalicka, Julian Brun-Bronowicz. Życie, działalność, twórczość., Książka i Wiedza, Warszawa, 1973
• Marian Orzechowski, Naród – ojczyzna – państwo w myśli politycznej Juliana Bruna-Bronowicza, Książka i Wiedza, 1986
• Jarosław Tomasiewicz: Prorok narodowej rewolucji. nowyobywatel.pl, Lato 2013. [dostęp 2014-03-06].
• Notka biograficzna Juliana Bruna na stronie IPN