Juan Mendiaratz

Juan Mendiaratz (Urretxu, 1585eko ekainaren 26a - Birgaragoien, 1648ko otsailaren 16a) gipuzkoar eskultorea izan zen.

Domingo Mendiaratz eta Maria Iturmendi senar-emazteen artean. Anaia bat izan zuen, Vicente, Rubensen eskolaren eragina zuen margolaria, eta Maria izeneko arreba bat.

Mendiaraztarren tailerrean (Urretxu) bizi eta hazi zen, Domingo, bere aita, lan egiten zuen lekuan bertan bizi zen irudizko eskultorea, duela hamarkada batzuk arte tailer mekaniko bat zegoen lekuan. Domingo, ziuraski, Joan Antxietaren orbitan hezi zen.

Txiki-txikitatik ezagutu eta parte hartu zuen lanbidean, aitari laguntzen. Urte horietan, erromanikoa, Gipuzkoan, gogor sartzen den gotiko baten aurrean erortzen da. 25 urte zituela badakigu Areiztiko Magdalenarekin ezkondu zela, leku berean bizi eta lan eginez. Joan etorrien lekuko dira Ezkiogan soineko batzuk erosi izana (1615) eta bide estuetan ibiltzeko behar duen zoko bat erosi izana (1616).

33 urterekin (1618), akordio batera iritsi zen Asensio de Gurrutxaga jaunarekin, Zumarragako Parrokiako Bikario jaunarekin eta Kortaberria batxilergo onuradunarekin. Bi irudi dira: berpizkundea eta zutabeko Kristoa, baita Kristo gurutziltzatua ere. Irudi hauek mendeetan zehar asko gurtu dituzte bai Zumarraga herriak eta baita Urretxuk ere.

Juan Mendiaratzen kalitate artistikoa ez da oharkabean pasatzen, eta enkarguak gero eta handiagoak dira. 1.621ean, bi dokumentu egin zituen: bata, emazteari ahalorde osoa ematen ziona, hura ez zegoenean, eta bestea, Sevillan kobratzekoa. Gainera, Juan Bautista de Narria margolariarekin akordio batera iritsi zen Oraako San Kristobalen erretaula eta Zumarragako parrokiako La Resurrección eta Ecce-Homo irudiak margotzeko.

1623an Urretxun erroldatu zenetik, badakigu Magdalena izeneko alaba bat izan zuela, Juan Gartzia de Berastegirekin ezkondu zena, dokumentazioak 'Valladolideko mihiztatzailea' deitzen duena 1631n. Datu horrek Gregorio Fernándezen lantegiarekin lotzen du, eta hori berretsi egiten da 1627an Valladolidekoak kontratatutako Arantzazuko erretauletan eta harlanduan lan egitera Gipuzkoara iritsi zenean, gero bere kabuz bere gain hartu baitzuen harlanduaren obra. Juan Mendiaratz herriko eskultorearekin elkartzen da, bere alabarekin ezkontzean, eta, mihiztatzaile edo arkitekto gisa, erretaula txiki batzuk egiten ditu Legazpin (1631), Lazkaon (1640) eta Seguran (1651), Gasteizko Santo Domingo komentuko koru-harlanduz gain (1654). Bere lanik onena Zegamako erretaula nagusia da (1638).

Legazpin, Prudencio Duranarekin batera, konpromiso-eskritura bat egin zuen 1625ean Motxorroko San Migel ermitarekin, eta bost urte geroago, urte batzuk lehenago Plazaolako errotaren gainean zor zuen errolda berankor bat ebatzi behar izan zuen. 1631n, Joan Mendiaratzek eta haren suhi Joan Berastegik Legazpiko parrokiako maiordomoari ordain-gutun bat bidali zioten, Joanek San Inazioren eta bere suhi erretaularen irudia egin zuela baieztatzeko.

Lazkaon eta Ataunen egin zuen ibilaldiak lan batzuk ekarri zizkion, hala nola lehenengoaren parrokiako sagrarioa (1633), baina estropezu handiak ere egin zituen, 1.639an almoneda bat galdu zuenean bezala, Ataungo San Martin Elizako Aldare Nagusia eraikitzeko, Mayorari esleitua izan zena.

Bere laguna, Ganuza margolaria, 1640an hil zen Zumarragako Santa Anaren erretaula amaitu gabe, eta, haren fidatzailea zenez, amaitu gabeko lanarekin konprometitu zen. 55 urte kontatuta, Arabako lurretara joaten da lanera. Pista desagertzen ari dela dirudi, baina 1646an Onraitan datatutako estilo barrokoko 'Evangelio' aldarea egin izanaren lekukotasuna dago.

60 urterekin, gaixotasunen batek jota, Urretxura joan zen presaka, 1645eko martxoaren 13an testamentua eginez. Testamentu horretatik badakigu Zumarragako Unibertsitateko Antioko elizangandik jaso beharreko ordainketak geratzen zirela, aldare nagusirako erretaula bat baitzen. Gainera, badakigu Kristo Gotikoa eta bere oinetan oso originala den Pietatea bere lanak zirela.

Hiru urte eta hiru egun geroago Birgaragoienen hil zen, Andia mendilerroan, gurutzefika musukatu eta Ruiz de Gebara apaizaren bedeinkapena jasoz. Ruiz de Gebarak heriotzaren berri eman zuen Urretxun, eta egun batzuk geroago, otsailaren 21ean, hileta bat egin zen San Martin parrokian.

Hil zenean, erretaula bat San Andresen irudi bat egiten ari zela, elurretako otsail gordin batek eraman zuen, eta Arabako herri txiki hartako elizan lurperatu zuten.