Józef Walenty Furmanek

Józef Walenty Furmanek (ur. 1 lutego 1894 w Pszczewie, zm. 10 marca 1969) – działacz społeczny, powstaniec wielkopolski i śląski, kapitan Wojska Polskiego.

Józef Walenty Furmanek był synem Wiktora, nauczyciela. W Pszczewie ukończył szkołę i dalej kształcił się w Międzyrzeczu i Głogowie, gdzie w 1914 roku zdał maturę i został wcielony w tym samym roku jako poborowy do armii pruskiej. Walczył w Prusach Wschodnich, Karpatach i Galicji. W 1915 roku w Biedrusku ukończył szkołę oficerską i awansował do stopnia leutnanta, a później przebywał na frontach zachodnim i wschodnim. Pamiętał jednak zawsze, że jest Polakiem i we wrześniu 1918 roku zdezerterował z armii. Przyłączył się do ruchu niepodległościowego w Wielkopolsce. 2 października 1918 roku został skazany zaocznie przez sąd wojenny Rzeszy niemieckiej w Lipsku na karę śmierci za dezercję i zdradę stanu. Uczestniczył od 11 listopada 1918 roku w przygotowaniach do powstania w Kościanie, a po jego wybuchu walczył pod Lesznem, Starym Bojanowem, Górką Duchowną, Żakowem, Murkowem, Lipnem i Osieczną. Podporucznik Furmanek w 1919 roku był dowódcą 2 kompanii I batalionu OW I w Kopanicy. Kiedy po zawieszeniu broni przynależność państwowa jego ojczystych stron została przesądzona na korzyść Niemiec próbował przywrócić je Polsce orężem. W rejonie Zbąszynia dowodzony przez niego oddział powstańczy zaatakował znienacka Grenzschutz, lecz po godzinnej walce został zmuszony do wycofania się na wschodnią stronę linii demarkacyjnej. W roku 1920 brał udział w II powstaniu śląskim i walczył pod Kluczborkiem. Był kilkakrotnie ciężko ranny podczas walk na frontach I wojny światowej i w czasie powstań.

W październiku 1921 roku otrzymał nominację na komisarza Straży Celnej w Rawiczu. Podczas weryfikacji za służbę w Wojsku Polskim i zasługi bojowe został awansowany do stopnia kapitana ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 roku i 1308. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych piechoty. Z uwagi na antyrządowe przekonania polityczne w następnym roku został przymusowo przeniesiony na emeryturę. W latach 1923-1924 był oficerem rezerwowym 73 Pułku Piechoty w Katowicach.

Współzałożyciel Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Rawiczu i jego pierwszy prezes, prezes koła rodzicielskiego przy seminarium nauczycielskim, a później przy gimnazjum państwowym. Działał również w rawickim oddziale Polskiego Związku Zachodniego.

Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku był dowódcą batalionu osłony Sztabu DOW VII Poznań walcząc na szlaku Poznań–Września–Kłodawa–Kutno. Będąc w niewoli niemieckiej uciekł z niej w połowie września 1939 roku i do 1945 roku ukrywał się na Kielecczyźnie, gdzie działał w oddziałach partyzanckich Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich.

Do Rawicza powrócił w styczniu 1945 roku, a 8 maja wraz z całą rodziną przybył do Międzyrzecza. Od 1 lipca 1945 do 1 czerwca 1946 roku był kierownikiem Referatu Wojskowego Starostwa Powiatowego, a przez jakiś czas był również cywilnym komisarzem wysiedleńczym. Zasłużony działacz ZBoWiD, długoletni sekretarz zarządu powiatowego Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich i członek Plenum Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Działał w oddziale powiatowym Stowarzyszenia „Pax”. Zasłużył się w konkursie „Ziemia Lubuska piękna, gospodarna i kulturalna” i dla międzyrzeckiego Klubu Inteligencji jako inicjator oraz realizator jego różnych przedsięwzięć społecznych i kulturalno–oświatowych. Zmarł 10 marca 1969 roku.

• Z zapomnianych kart historii Pszczewa, cz. I i II („Katolik” 1958 nr 40 i 41),
• Powrót, w: Mój dom nad Odrą, LTK, Zielona Góra 1961, s. 28-30 (także w: E. Paukszta, Odzyskane gniazda, Poznań, 1963, s. 282-283),
• Moje wspomnienia z powstania wielkopolskiego na odcinku Kościan - Leszno i spod Zbąszynia (rkps, 1958),
• Z zapomnianych kart historii Szarcza i Pszczewa (rkps z 1959. Praca ta zawiera m.in. ciekawe wiadomości o kontaktach Polaków z Pszczewa, Szarcza i Stołunia z jeńcami wojennymi radzieckimi, francuskimi i angielskimi),
• Początki władzy ludowej w powiecie międzyrzeckim (rkps, 1966)

• Krzyż Virtuti Militari V klasy,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych
• Krzyż Partyzancki
• Wielkopolski Krzyż Powstańczy,
• Śląski Krzyż Powstańczy,
• Medal 3 Maja,
• Medal Zwycięstwa i Wolności,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego,
• Odznaka Pamiątkowa Wojsk Wielkopolskich,
• Odznaka Honorowa „Za zasługi w rozwoju województwa zielonogórskiego”,
• Złota Odznaka Lubuskiego Towarzystwa Kultury

• Hieronim Szczegóła: Lubuski Słownik Biograficzny. Zielona Góra: Lubuski Komitet Upowszechniania Prasy; Lubuskie Towarzystwo Naukowe, 1984, s. 63-66. ISBN 83-00-00585-4.