Józef Herzog

Józef Herzog (ur. 16 marca 1901 w Osieku, zm. 21 stycznia 1983 w Krakowie) – major piechoty Wojska Polskiego, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej, piłsudczyk, działacz patriotyczny, więzień polityczny okresu stalinowskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Józef Herzog był piątym z sześciorga dzieci i najmłodszym z czterech synów Franciszka i Heleny z Jędrzejowskich. W młodości należał do drużyny skautowej przy c. i k. Gimnazjum Wyższym w Wadowicach.

Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się wraz z bratem Stefanem (śladem starszych Franciszka i Stanisława) do Legionów Polskich, fałszując metrykę. Został wcielony w maju 1915 roku. W składzie 1 pułku piechoty wziął udział w kampanii wołyńskiej, był dwukrotnie ranny. Został wyróżniony odznaką „Za Wierną Służbę”. Po kryzysie przysięgowym został wysłany na front włoski. W listopadzie 1917 roku zgłosił przełożonym swą niepełnoletniość i został zwolniony do domu.

W porozumieniu z bratem Franciszkiem przystąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, brał udział w wyzwalaniu Andrychowa. Następnie, w składzie 4 pułku piechoty Legionów, uczestniczył w odsieczy Lwowa. Jednocześnie, w trakcie urlopów, zaliczał eksternistycznie program nauki w gimnazjum. W tym czasie nawiązał przyjaźń z Leopoldem Okulickim. Podczas wojny polsko-bolszewickiej wyróżnił się w walkach z armią Budionnego.

Razem z braćmi Franciszkiem i Stefanem (Stanisław poległ jeszcze w 1914 roku w Karpatach) pozostał w czynnej służbie wojskowej. W 1924, po zdaniu matury w Wilnie, został przeniesiony do wywiadu Korpusu Ochrony Pogranicza. W 1931 przeniesiono go do 20 pułku piechoty, a w 1934 do 27 pułku, jako dowódcę batalionu. Pracował społecznie, między innymi w Lidze Morskiej i Kolonialnej. Ożenił się z Marią Sworzeniówną, mieli jedną córkę.

W czasie kampanii wrześniowej był, w stopniu majora, oficerem sztabowym Grupy Operacyjnej „Piotrków”, dowodzonej przez generała Wiktora Thommée, w składzie Armii „Łódź”. Uczestniczył w obronie Modlina. Został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

Po kapitulacji trafił do niewoli niemieckiej i został osadzony w oflagu II C Woldenberg, gdzie działał w konspiracji obozowej i zaangażował się w pomoc jeńcom radzieckim. Uwolniony w styczniu 1945, powrócił do Krakowa.

W marcu 1945 roku zgłosił się do ludowego Wojska Polskiego, ale nie został przyjęty ze względu na legionową przeszłość. Podjął pracę w sklepie chemiczno-farbiarskim przy ulicy Długiej, będącym własnością byłego oficera Armii Krajowej, Franciszka Ponickiego. Jednocześnie zaangażował się w działalność w organizacji Wolność i Niezawisłość. 20 października 1946 roku został aresztowany i poddany brutalnemu śledztwu. Skazany na 10 lat pozbawienia wolności, przebywał w więzieniu we Wronkach. Został zwolniony w 1951 roku, na mocy amnestii. Odtąd był stale inwigilowany przez organy bezpieczeństwa. Działał na rzecz zachowania pamiątek po Józefie Piłsudskim, odnowienia krypty na Wawelu i wyremontowania kopca Piłsudskiego. Uczestniczył w organizacji Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej w 1981 roku i wszedł w skład kapituły odznaki. Na grobie rodzinnym na cmentarzu Rakowickim umieścił epitafia braci: Franciszka i Stefana, zamordowanych przez NKWD w Charkowie i Katyniu, podając miejsca ich śmierci.

Zmarł w Krakowie 21 stycznia 1983 roku i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim. Jego pogrzeb przemienił się w wielką manifestację patriotyczną.

W 1994 roku nakładem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce ukazała się jego książka wspomnieniowa Krzyż Niepodległości. Wspomnienia ze służby w Legionach.

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1939),
• Krzyż Niepodległości (9 listopada 1931),
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie,po raz pierwszy i drugi w 1921),
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Srebrny Krzyż Zasługi,
• Odznaka „Za wierną służbę”.

• Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991, s. 385. ISBN 83-11-07836-X.
• Ewa Skarżyńska: Poszli, bo tak chcieli : opowieść o czterech braciach Herzogach, dzielnych polskich legionistach.Dziekanów Leśny : Wydawnictwo LTW, 2018. ​ISBN 978-83-7565-567-4​
• Małopolscy Bohaterowie Niepodległości. Józef Herzog (1901-1983) – niezłomny żołnierz niepodległości