John Thomas

Gwleidydd, gweinidog annibynnol a hanesydd oedd John Thomas (3 Chwefror 1821 – 14 Gorffennaf 1892). Roedd o'n un o'r pregethwyr blaenaf yng Nghymru ac roedd yn rhan fawr o'r mudiad i ddathlu dau-gamlwyddol merthyron 1662.

Cafodd ei eni yng Nghaergybi i dad, Owen Thomas, o Landdeiniolen, Arfon, a mam, Mary, o Ynys Môn, yn frawd ieuangaf i Dr. Owen Thomas. Ar ôl ysbeidiadu dan addysg wahanol bersonau aeth i ysgol un Hugh Williams. Symudodd i Fangor yn 1827 oherwydd prinder gwaith ac roedd ar gael i'w tad fel lliniwr. Yna, ar ôl treulio amser hefo llawer o athrawon gwahanol, aeth i ysgol Hugh Williams. Yn 1831 bu farw ei dad ac roedd rhaid iddo fynd i weithio, ac aeth i siop groser. Roedd ganddo un plentyn, Josiah Thomas.

• H. B. Thomas and Rees, Cofiant y Parchedig John Thomas, D.D., Liverpool (Llundain 1898)
• Gwaith John Thomas (Llanuwchllyn, 1905)
• Oxford Dictionary of National Biography
• J. Vyrnwy Morgan, Welsh Religious Leaders in the Victorian Era (Llundain 1905)
• Cymru (O.M.E.), v
• Y Geninen, 1892, 1893, 1894, 1895
• Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen ... from the earliest times to the present (1908)