Jan Szkoc

Jan Józef Szkoc (ur. 2 stycznia 1932 w Czeladzi Piaskach , zm. 9 lutego 2024 w Będzinie) – polski duchowny rzymskokatolicki, prałat, duszpasterz młodych, animator kultury, administrator i proboszcz Parafii Św. Jana Chrzciciela w Złotym Potoku (1973–1986) oraz Parafii św. Tomasza Apostoła w Sosnowcu (1986–2008), gdzie założył Katolickie Liceum im. św. Jana Bosko oraz hospicjum, budowniczy dwóch wież w kościele parafialnym.

Szkołę powszechną rozpoczął w Czeladzi Piaskach, kontynuował edukację korzystając z tajnego nauczania w latach 1942–1945. W 1945 r. rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum i Liceum Przyrodniczo-Matematycznym im. J. Śniadeckiego w Siemianowicach Śląskich gdzie 10 czerwca 1949 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. W tym samym roku, po złożeniu egzaminu z języka łacińskiego i greckiego, został przyjęty na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego i do Częstochowskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Podczas studiów uczęszczał na wykłady z etyki społecznej ks. prof. Karola Wojtyły oraz wykłady bpa Herberta Bednorza i abp Bolesława Kominka z Teologii Pastoralnej. Święcenia diakonatu otrzymał 20 VI 1953 w Częstochowie, a święcenia kapłańskie 27 VI 1954 z rąk bpa Zdzisława Golińskiego.

Kolejno był wikarym w Czarnożyłach (1954–1956), Chruszczobrodzie (1956 –1957), gdzie zaprzyjaźnił się z ks. Ireneuszem Skubisiem, który tam mieszkał. Następnie ks. Szkoc był wikarym w Olsztynie (woj. Śląskie) (1957–1958), Łazach (1958–1959), Wojkowicach Komornych (1959–1961), w parafii św. Barbary w Sosnowcu (1961–1964). Od 1964 r. do VIII 1973 r. w parafii katedralnej św. Rodziny w Częstochowie.

W 1973 r. biskup Bareła mianował ks. J. Szkoca administratorem, a następnie biskup Stanisław Nowak mianował proboszczem parafii św. Jana Chrzciciela w Złotym Potoku. Już wtedy uwidoczniła się u ks. Szkoca sprawność do zarządzania – przeprowadził fundamentalny remont kościoła: zainstalował nowe witraże, wymienił pokrycie dachu na miedzianą blachę, odwodniono drenami mury kościoła, dobudowano przedsionek przy zakrystii, przystosowano dom parafialny do funkcji oazowych i dla pielgrzymów. Ks. Szkoc rozpoczął budowę nowych kościołów (uzyskał odpowiednie pozwolenia, wynajął architektów) w Pabianicach, Sielcu Janowskim oraz Gorzkowie. Ks. Szkoc jako proboszcz wspierał swojego wikarego ks. Stanisława Garncarka w założeniu i organizacji w Złotym Potoku „Wspólnoty Przymierza Rodzin Mamre”.

W 1986 r., jako sprawny organizator, został mianowany przez bp. Stanisława Nowaka proboszczem Parafii św. Tomasza Apostoła w Sosnowcu.

W tym okresie ks. Szkoc pełnił następujące funkcje kościelne: był Diecezjalnym Duszpasterzem ds. Trzeźwości; Diecezjalnym Duszpasterzem ds. Ekumenizmu – angażował się w przygotowania nabożeństw ekumenicznych, Dnia Biblii czy Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan. Był również Diecezjalnym Duszpasterzem ds. Kobiet – w ramach tej działalności wraz z sosnowieckim kołem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, na skwerze obok kościoła, w 1995 r. został umieszczony pomnik upamiętniający działalność kobiet w AK w latach 1939–1954. Organizował również pielgrzymki kobiet na Jasną Górę. Ks. Jan Szkoc był również kapelanem KIK od kwietnia 1986 r. do 2008 r.

Za kadencji ks. Szkoca parafia stała się swoistym centrum kultury. Dzięki współpracy z wikarym ks. Pawłem Sobierajskim, dyrygentem Grzegorzem Mierzwińskim organizowane były na przestrzeni lat cykliczne koncerty. Występowała regularnie Orkiestra Symfoniczna KWK „Staszic” z Katowic, znani tenorzy jak Wiesław Ochman, Kaludi Kaludov i inni zagraniczni muzycy, chóry i soliści m.in. z Bułgarii, Ukrainy, Japonii, Słowenii, USA czy Rosji. Niektóre wydarzenia – msze połączone z koncertem były transmitowane przez telewizję Trwam i Radio Maryja. W kościele były organizowane liczne koncerty i wydarzenia m.in.:

• „Tenorzy polscy Janowi Kiepurze w 102. rocznicę urodzin” w 2004 r.
• Prapremiera oratorium muzyczno-wokalnego „Śląska Baśń Górnicza”. Wystąpili soliści operowi, Chór „Resonans con tuti” z Zabrza, Chór Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Bytomiu, Chór Dziecięcy i Orkiestra Symfoniczna Kopalni „Staszic” z Katowic pod dyrekcją Grzegorza Mierzwińskiego. W przedsięwzięciu artystycznym ogółem wzięło udział ponad 170 artystów – 31.10.2004.

Oraz dziesiątki innych koncertów, konferencji i spotkań.

Dzięki zaangażowaniu ks. Szkoca odrestaurowano w świątyni monochromię, nastawę ołtarzową i ołtarz soborowy. Dach został pokryty, nową czerwoną dachówką ceramiczną firmy „Hugenot” i blachą cynkową na nawach bocznych i kaplicach kościoła. Wymieniono przestarzałą instalację elektryczną oraz odrestaurowano stare ogrzewanie. Założono nowe oświetlenie – 16 kryształowych żyrandoli z 14 kinkietami. Na cmentarzu parafialnym pw. Karola Boromeusza w kaplicy wyposażono prezbiterium w marmurowy ołtarz i marmurowe pulpity oraz nad kaplicą założono 150-kilogramowy dzwon. Od wschodniej strony cmentarza zbudowano nowe ogrodzenie z dolomitu. Na słupach ogrodzeniowych pojawiły się rzeźby aniołów i w 2003 r. figura Chrystusa Zmartwychwstałego o wysokości 4 m 30 cm, z pracowni artystycznej z Łowców.

W 17.08.2008 r. ks. Szkoc przeszedł na emeryturę. Mieszka w Domu księży emerytów św. Józefa w Będzinie. Na emeryturze zainteresował się wspólnotą Mszy Trydenckiej w diecezji sosnowieckiej, gdzie odprawił mszę.

Założyciel Katolickiego Liceum im. św. Jana Bosko i Katolickiego Niepublicznego Gimnazjum Nr 5 w Sosnowcu

Biskup sugerował już w połowie lat 80. budowę nowego punktu katechetycznego w parafii, gdyż dotychczas uczniowie pobierali nauki w piwnicach plebanii. Zadanie to powierzono nowemu proboszczowi – ks. Szkocowi, który przygotował teren wokół parafii, sam pozyskał fundusze (głównie z datków parafian, od „Kościoła w potrzebie”, z funduszy wspomagający biedniejsze parafie), wynajął architekta Tomasza Taczewskiego i rozpoczął budowę w 1989 r. pierwszego budynku o powierzchni 600m2. W związku z przemianami ustrojowymi i możliwością prowadzenia katechezy w szkołach, ks. Szkoc zmienił przeznaczenie nowej budowli na szkołę katolicką. Na prośbę ks. Szkoca biskup Nowak przydzielił do parafii jako wikarego ks. Stanisława Garncarka, który zaczął organizować kadrę nauczycielską oraz dynamizował działania rodziców i uczniów. W 1991 r. powstało Katolickie Liceum im. św. Jana Bosko w Sosnowcu, dyrektorem szkoły został Marek Konieczniak, potem Janusz Majzner, w dalszej kolejności Grażyna Podraza. Następnie staraniem ks. Szkoca powstało drugie skrzydło szkoły o powierzchni 900m², w którym w 1999 r. rozpoczęło pracę Katolickie Niepubliczne Gimnazjum nr 5, tworząc Zespół Szkół Katolickich.

Budowniczy wież w kościele pw. Św Tomasza Apostoła w Sosnowcu Pogoni

Dokończenie budowy kościoła chodziło ks. Szkocowi po głowie od objęcia funkcji proboszcza, a więc już od roku 1986. Ale cały czas pojawiały się inne pilniejsze sprawy. W 2004 r., po 100 latach istnienia świątyni, rozpoczęto z inicjatywy ks. Szkoca nadbudowę 2 brakujących 70 metrowych wież Kościoła św. Tomasza Apostoła w Sosnowcu Pogoni. Autorami innowacyjnego projektu było studio architektoniczne Ewy i Tomasza Taczewskich. Budowa wież została sfinansowana ze środków parafii, darowizn od parafian oraz środków finansowych z Unii Europejskiej. Budowa została ukończona w 2007 r. Następnie na prośbę ks. Szkoca Urząd Miejski w Sosnowcu sfinansował, zaprojektował, wykonał i zapewnił konserwację oświetlenia wież i całego kościoła. Projekt zrealizowanej nadbudowy wież i konserwacji części kościoła otrzymał Nagrodę SARP w 2008 r. – wyróżnienie, którego uzasadnienie brzmiało:

Założyciel Hospicjum im. Św. Tomasza Apostoła w Sosnowcu

W połowie lat 90. ks. Szkoc rozpoczął prace nad założeniem hospicjum w Sosnowcu. Do parafii zaprosił ks. Marka Kujawskiego – krajowego duszpasterza ds. hospicjów, który głosił kazania o tej idei. Parafianie zaangażowali się w projekt. W 1997 r. rozpoczęło pracę Hospicjum Domowe św. Tomasza Apostoła dla chorych na nowotwory w stanie terminalnym, które przyjęło nazwę od parafii, w której powstało. Na początku biuro mieściło się w jednej z salek parafialnych. Dyrektorem została Małgorzata Czapla, a ordynatorem medycznym dr Andrzej Kopeć.

Będąc wikariuszem ksiądz Szkoc pełnił funkcje katechety. Podczas duszpasterstwa w parafii w Olsztynie (województwo śląskie) w latach 1957–1958 katechizował w szkołach w Kusiętach i Turowie. W parafii katedralnej św. Rodziny w Częstochowie ks. Szkoc był też prefektem katechetycznym – odpowiedzialnym za katechezę dzieci i młodzieży, a od 1966 r. do 1970 r. pełnił funkcję duszpasterza akademickiego.

Jako proboszcz parafii Złoty Potok w latach 70. założył ośrodek pobytowy dla młodzieży oazowej ruchu „Światło Życie“ z diecezji częstochowskiej. Dla młodzieży ze Śląska pielgrzymującej na Jasną Górę utworzył noclegownie dla grup 50-80 osobowych. W latach 80. prowadzenie katechezy w szkole było nielegalne więc uczniowie z Technikum Rolniczego w pałacu Raczyńskich w Złotym Potoku, samodzielnie w czasie godzinnej przerwy przychodzili do ks. Szkoca do kościoła na katechezę. Dyrektor Kozak w 1983 roku podczas inspekcji z kuratorium oświaty skarżył się na księdza, jednak jedna z wizytatorek była znajomą ks. Szkoca z liceum wobec czego nie zostały wyciągnięte konsekwencje i ksiądz mógł kontynuować prowadzenie lekcji religii. W Złotym Potoku młodzież pielgrzymująca modliła się w plenerze, stawiała w tym celu krzyże, ks. Szkoc wręczył im żelazny krzyż, który został zabetonowany na placu przed kościołem pw. Św. Jana Chrzciciela. Służba Bezpieczeństwa usunęła krzyż tej samej nocy, a do proboszcza dotarła informacja, że został przekazany do Huty Częstochowa na przepalenie w roku 1984.

W 1981 r. brał udział w pielgrzymce diecezjalnej z młodymi z ruchu „Światło Życie“ do Rzymu gdzie był świadkiem zamachu Ali Agcy na papieża Jana Pawła II.

Kiedy w 1984 r. rozpoczął się Strajk szkolny we Włoszczowie w obronie krzyża ks. Szkoc jako jeden z nielicznych duchownych pojechał tam wspierać uczniów. Został pokazany w „Dzienniku Telewizyjnym”, w relacji z tych wydarzeń, gdzie propaganda komunistyczna opisała go jako: „buntownika i wywrotowy element polskiego kleru”.

W parafii św. Tomasza wpierw prowadził katechezę w salce parafialnej, a później zajęcia w Technikum Odzieżowym w Zespole Szkół Włókienniczo-Odzieżowych w Sosnowcu.

Otaczał stałą opieką Chór Duszpasterstwa Akademickiego Diecezji Sosnowieckiej „Gloria Dei” prowadzony przez ks. Pawła Sobierajskiego.

Ks. Szkoc żywo uczestniczy w ruchu pielgrzymkowym – 35 razy szedł z Młodzieżową Pielgrzymką Zagłębiowską na Jasną Górę. 32 razy chodził z pielgrzymką męską do Piekar Śląskich. 8 razy brał udział w Światowych Dniach Młodzieży, m.in. w Denver, Toronto, Santiago de Compostella, Wiedniu, Kolonii. Ks. prałat uczestniczył też w Pielgrzymkach Duszpasterstwa Akademickiego Diecezji Sosnowieckiej. Uczestniczył również w europejskich spotkaniach młodych Taize, m.in. w Rotterdamie i Berlinie.

Ksiądz Szkoc inspirował wiele młodych osób. Ks. Paweł Paliga wspomina go jako osobę, która wpłynęła na jego powołanie kapłańskie – mówił o nim „Janosik w Sutannie”. Maria Przybysz (siostra Faustyna) – uczennica KLO została siostrą norbertanką w Ibramowicach, gdzie jako przeorysza zbudowała wieżę, ogrzała budynek geotermalnie oraz zbudowała ośrodek rekolekcyjny. Dr Wojciech Golonka napisał książkę pod inspiracją ks. Szkoca na temat protestantów i osoby Marcina Lutra.

Ks. Jan Szkoc w 1986 r. został odznaczony przez abp. Nowaka tytułem „kanonika honorowego Kapituły Katedralnej w Sosnowcu”, Stolica Apostolska 14 II 1992 r. przyznała mu tytuł „kapelana honorowego Jego Świętobliwości” – Prałata, a w 1996 r. bp A. Śmigielski odznaczył go „kanonią gremialną Kapituły Katedralnej w Sosnowcu”.

Wydział Kultury i Sztuki Urzędu miejskiego w Sosnowcu 16 maja 2009 r. przyznał ks. Szkocowi odznakę i tytuł „Zasłużony dla Miasta Sosnowca”. W 2010 r. Rektor i Senat Uniwersytetu Śląskiego przyznał mu „Złotą odznakę za zasługi dla Uniwersytetu Śląskiego”.

Ojcem ks. Jana Szkoca był czeladzki nauczyciel, żołnierz, wychowawca i społecznik Stanisław Szkoc, a matką Helena de domo Trojak. Ks. Jan Szkoc miał 5 rodzeństwa: Marię (ur. 1938), Gabrielę (ur. 1933), Aurelię (ur. 1923, zm. 2015), Zygmunta (ur. 1920, zm. 2007), Ryszarda (ur. 1926, zm. 1953). Jego siostrzenicą jest Barbara Gruszka-Zych – poetka, pisarka i dziennikarka, a szwagrem od strony siostry Marii Wit Gruszka.

• Czeladzkie rody. Portret miasta, opracowanie: Danuta Walczak, Jan Walczak, recenzja naukowa: prof AJD dr hab. Jerzy Mizgalski, Prof. UŚL dr hab. Kamilla Termińska Korzon, Czeladź 2012.
• Ks. Jan Kowalski: Ciekawe, choć trudne czasy życia i kapłańskiej duchowości księży Diecezji Częstochowskiej i administracji w Lubaczowie święconych 6.01 i 27.06.1954 r. (Brylantowy Jubileusz). Częstochowa, 2014 r. Częstochowskie wydawnictwo Archidiecezjalne Regina Poloniae.
• Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Św. Jana Bosko w Sosnowcu 1991-2001, red. E. Cioch, M. Gerke, L. Jasińska, ks. M. Karaś, G. Podraza, Sosnowiec 2001.
• Katalog duchowieństwa i instytucji Diecezji Sosnowieckiej, wyd. Kuria djecezjalna Sosnowiec.
• Informator jubileuszowy Diecezji Sosnowieckiej w 25. Rocznicę powstania 1992-2017, Wyd. Kuria diecezjalna w Sosnowcu.
• Barbara Gruszka-Zych: Zapisz jako…, Księgarnia św. Jacka, Katowice, 2004 r.
• Barbara Gruszka-Zych: Sosnowiecki Katolik w: Gość Niedzielny, nr 36/2009. Dostęp: https://www.gosc.pl/doc/788650.Sosnowiecki-Katolik (07.02.2022 r.).
• Barbara Gruszka-Zych: Mój wujek ksiądz w: Gość Niedzielny (nr 34/2017 r, s. 32–33). Dostęp: www.gosc.pl/doc/4133694.Moj-wujek-ksiadz (03.03.2021).
• Kobietom z AK w: Dziennik Zachodni, nr 172, 6 września 1995 r.
• Piotr Dudała: Tytuł „Zasłużony dla Miasta Sosnowca” dla prof. Romańskiej – Gabryś i ks. Szkoca w: Gazeta Wyborcza Sosnowiec, 16 kwietnia 2009. Dostęp: https://sosnowiec.wyborcza.pl/sosnowiec/1,93867,6504041,Tytul__Zasluzony_dla_Miasta_Sosnowca__dla_prof__Romanskiej.html
• 100 lat budowano kościół w Sosnowcu w: Katolicka Agencja Informacyjna, 18 lipca 2005. Dostęp: https://www.ekai.pl/lat-budowano-kosciol-w-sosnowcu/ (15.06.2022 r.)
• Piotr Lorenc: Oddany Bogu i ludziom w: Niedziela Sosnowiecka, nr 26, 2004 r. Dostęp: https://m.niedziela.pl/artykul/29668/nd/Oddany-Bogu-i-ludziom
• Piotr Grzybowski: Śląska Baśń Górnicza w: Niedziela sosnowiecka 44/2004, dostęp: https://m.niedziela.pl/artykul/33970/nd/Slaska-Basn-Gornicza (26.07.2021).
• Ogólnopolska nagroda dla sosnowieckich wież w: Niedziela Ogólnopolska 24/2010, s. 44, Dostęp: https://kielce.niedziela.pl/artykul/92065/nd/Ogolnopolska-nagroda-dla-sosnowieckich (28.07.2021).
• Krzysztof Lampa: Historia Parafii w Złotym Potoku. Dostęp: https://www.parafia-zlotypotok.ns48.pl/index.php/brand/173-oulet
• Wywiad z księdzem Pawłem Paligą, Portal internetowy Parafii Objawienia Pańskiego w Bliznem. Dostęp: http://www.objawieniepanskie.waw.pl/index.php/wywiady (09.07.2022)
• Biogram księdza Szkoca na stronie domu księży emerytów w Będzinie, dostęp: http://domswjozefa.wikidot.com/ks-szkoc-jan (29.06.2021).
• Rozpoczął się V Festiwal Ave Maria w: Portal informacyjny Onet, dostęp: https://wiadomosci.onet.pl/rozpoczal-sie-v-festiwal-ave-maria/clyqn (25.04.2021).
• Nagroda Roku SARP wręczona! w: Portal Architektura – Murator, dostęp: https://architektura.muratorplus.pl/realizacje/nagroda-roku-sarp-wreczona_892.html (26.07.2021).
• Stowarzyszenie Architektów RP: Nagroda Roku SARP wręczona!, dostęp: ttp://www.sarp.org.pl/pokaz/nagroda_roku_sarp_wreczona!,1339/ (20.07.2021)
• Piotr Dudała: Uniwersytet Śląski nagradza prałata Szkoca! Dostęp: http://www.sosnowiecfakty.pl/news.php?readmore=6656 (10.05.2021)