Jan Staniewicz

Jan Ludwik Sylwester Staniewicz (ur. 27 grudnia 1823 w Lidowianach albo Podubisiach w powiecie rosieńskim na Żmudzi, zm. 21 lutego 1904 w Kamienskoje na Żmudzi).

Najstarszy syn Ezechiela Staniewicza i Kunegundy Billewiczówny, wnuk Józefa Billewicza. Ojciec Jana, Ezechiel, po powstaniu listopadowym wyemigrował do Francji. Kunegunda wywiozła następnie pozostawionych jej opiece nieletnich synów z rodzinnej Żmudzi również do Francji, obawiając się represji ze strony władz rosyjskich (w tym m.in. że zostaną oni przez władze rosyjskie przymusowo wcieleni do szkoły wojskowej, tzw. kantonistów). Zamieszkali w Nancy, tam Jan początkowo chodził do szkoły. Później pobierał też nauki w Brukseli, by wreszcie - zapewne z uwagi na niedostatek - zaciągnąć się w szeregi Legii Cudzoziemskiej. Jako żołnierz 1. pułku tej formacji odbywał służbę (do roku 1848) w Algierii, został tam podoficerem otrzymując stopnie kaprala i później sierżanta. 16 maja 1848 wyjechał z Algierii, dotarł do Poznania i wziął udział - wraz z braćmi Pawłem (ur. 1825) i Ignacym (ur. 1835) - w Powstaniu wielkopolskim.

Pod koniec roku pojechał w strony rodzinne, gdzie został za służbę w obcej armii w 1851 karnie skierowany Korpusu Kaukaskiego. Służąc w Apszerońskim Pułku Piechoty wyróżnił się otrzymując odznaczenie, awans (w 1855) do stopnia chorążego i zwolnienie. Wrócił na Żmudź i zamieszkał w Dyrwianach (Dirvonėnai w okręgu telszańskim), pozostając (jako były przestępca polityczny) jeszcze przez dwa lata pod nadzorem policyjnym.

Mieszkając w Kownatowie, podarowanym mu przez marszałka powiatu szawelskiego Eligiusza Kownackiego, jego krewnego, który nie miał własnych dzieci podniósł wartość tego majątku (m.in. budując tam gorzelnię). Ożenił się z Marią Kontownówną w roku 1861.

Dwa lata później, po wybuchu powstania styczniowego 1863 r. został w marcu mianowany naczelnikiem wojskowym na powiat szawelski. Stacjonując w Bielaniszkach przy pomocy setki konnych ludzi propagował w całym powiecie idee powstania i werbował ochotników. Działania Staniewicza poskutkowały przysłaniem w ten rejon oddziałów rosyjskich celem zneutralizowania jego aktywności. 11 kwietnia 1863 doszło do starcia z wojskiem rosyjskim na drodze z Szawel do Bielaniszek, po którym oddział Staniewicza musiał się wycofać i oddać przeciwnikowi swoją bazę w tym folwarku, który został przez Rosjan spalony i porzucony. Powiększywszy oddział do około dwustu ludzi Staniewicz ponownie zajął Bielaniszki, ufortyfikował i 28 kwietnia skutecznie go obronił.

W kolejnych tygodniach powiększył swój oddział do czterystu osób i rozszerzył obszar działań o sąsiedni powiat rosieński. Walczył pod m.in. 21 maja w okrążeniu pod Tryszkami, skąd skierował swój oddział do lasów pod Użwentą gdzie jego ludzie połączyli się z oddziałami I. Laskowskiego, A. Mackewicza i P. Bohdanowicza. W tym ugrupowaniu walczył do 7 czerwca, po czym wraz ze swoimi ludźmi odłączył się prowadził walki przeciw wojskom rosyjskim w różnych miejscach - na wybrzeżu morskim (gdzie spodziewał się przybycia wsparcia ze Szwecji) i ponownie w powiecie szawelskim. Nie odnosił większych sukcesów w walkach, a pod koniec listopada zdecydował się, wraz z resztką swoich ludzi, opuścić granice Imperium Rosyjskiego i wyemigrować.

Rosjanie skonfiskowali Kownatów, a żonę Staniewicza zesłali do Ciwilska (gubernia kazańska. Później trafiła do Niżnego Nowogrodu, po paru latach pozwolono jej osiedlić się w Warszawie. Jan Staniewicz miał z nią córkę Helenę (ur. 1862), która później wyszła za mąż za Ludwika Gużewskiego. Jan Staniewicz z emigracji we Francji przyjechał do położonego poza Imperium Rosyjskim (w zaborze austriackim) Krakowa i osiedlił się wraz z żoną, która zbiegła tam z Warszawy. Po jej śmierci (1871) jeszcze wiele lat mieszkał w Krakowie, dopiero w 1896 zdecydował się powrócić na Żmudź, do swojej córki i zięcia. Po śmierci 21 lutego 1904 w Kamienskoje został pochowany na cmentarzu w mieście Upina.

Źródło