Jan Brasser

Brasser werd op 2 maart 1908 geboren in een gezin van 6 kinderen. Hij werkte eerst bij zijn vader in een bollenbedrijf, later onder meer in een betonfabriek, een bloemist en bij de aanleg van de spoorwegen. Hij werd in 1932 lid van de CPH. Van 1935 tot 1937 zat hij voor de CPN in de gemeenteraad van Uitgeest. Begin 1939 trad Brasser in dienst bij de Hoogovens in IJmuiden, waar hij 4 jaar lang zou werken, tot zijn verzetswerk hem in de oorlog deed stoppen.

Bij de Hoogovens werd Brasser betrokken bij het verzetswerk. Hij speelde een rol bij de organisatie van de Februaristaking in de staalfabriek. Samen met verzetsmensen als Hannie Schaft, Gerrit van der Veen en Jan Bonekamp organiseerde hij ook gewapende verzetsacties, die vaak plaatsvonden onder zijn leiding, eerst bij de Raad van Verzet, vanaf eind 1944 als commandant bij de Gewestelijke Sabotage Afdeling van de Binnenlandse Strijdkrachten. Hoewel de nazi’s er veel aan hebben gedaan om hem op te pakken is dat nooit gelukt.

Een bekende actie van Brasser was de overval op het Wormerveerse gemeentehuis om te voorkomen dat werd ontdekt dat veel persoonsbewijzen waren verdonkeremaand. De burgemeester werd in een mat opgerold, het oude register werd verbrand en het actuele register werd meegenomen.

Brasser gaf ook opdracht aan Hannie Schaft en Jan Bonekamp om Ragut van de Duitse Sicherheitsdienst uit te schakelen. Ragut had al veel Nederlanders verraden. Schaft en Bonekamp voerden hun taak uit door Ragut in de Westzijde tegemoet te fietsen. Schaft loste het eerste schot, waardoor Ragut van de fiets viel, Bonekamp gaf hem het genadeschot maar pas nadat Ragut op hem geschoten had. Bonekamp werd gearresteerd en overleed diezelfde avond aan zijn verwondingen.

Aan de bevrijdingsfeesten in mei 1945 onttrok Brasser zich. Hij vertelde later: "Ik heb het feest van de bevrijding niet meegemaakt. Ik was af, af, af ... helemaal kapot, geestelijk kapot. Ik wilde de straat niet op tussen al die hossende en feestvierende mensen. Ik kon 't niet verdragen. Het is een tijd geweest met enorm veel spanning en emoties. Je had nooit rust, echt rust bedoel ik. Altijd onderweg zijn, altijd op je hoede ... De emoties die je te verwerken had als kameraden gepakt waren ... Je kon er niet lang bij stil blijven staan. Daar was gewoon geen tijd voor."

Jan Brasser was na de oorlog 27 jaar lang lid van de gemeenteraad van Krommenie voor de CPN. Verder was Brasser lid van Verenigd Verzet 1940-1945, een vereniging van oud-verzetsstrijders, waarvan de meeste uit het communistische verzet afkomstig. In 1982 verscheen het boek 'Witte Ko. Herinneringen uit het gewapend verzet', opgetekend door Otto Kraan.

Onderscheiding

Na de oorlog werd Brasser door toenmalig Koningin Wilhelmina op 15 juni 1946 met de Bronzen Leeuw onderscheidden, wegens 'het bedrijven van bijzonder moedig en beleidvolle daden'.

Eerbetoon

Jan Brasser maakte voor zijn verzetswerk lange fietstochten in de Zaanstreek en de IJmond. Daarom zegde burgemeester Vreeman in 2004 toe dat er mettertijd een kunstwerk zou komen, dat de fiets van de bekendste Zaanse verzetsheld voorstelt. Corus (voorheen Hoogovens), die na de oorlog weigerde de communistische verzetsstrijder weer als staalgieter in dienst te nemen, had inmiddels steun toegezegd voor een 'eerbetoon aan Brasser'.
Begin 2007 werd de naar hem genoemde Jan Brassertunnel geopend, een auto- en fietstunnel tussen Krommenie & Assendelft. Er werd ook een door Krijn de Koning gemaakt monument onthuld.