İsmail Hakkı Eldem

Alişanzade İsmail Hakkı Eldem (d. Şubat 1871 - ö. 13 Mart 1944) Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemininin tanınmış biyografi yazarı ve çevirmeni.

Şubat 1871'de İstanbul'da doğdu. Babası Tophane-i Amire'de kalemde çalışan Cavid Bey, annesi Fatma Hanım'dır. Fevziye Rüşdiyesi'nin ardından girdiği Mülkiye Mektebi'ni 1889'da bitirdi.1891 yılında Hariciye Nezareti Şehbenderlik (konsolosluk) İşleri Kaleminde üçüncü katip olarak çalışmaya başladı. Çalışmasıyla dikkat çekti, 1895'te ikinci mümeyyiz 1897'de serhalife, 1899'da müdür muavini ve 1908'de müdür oldu.

II. Meşrutiyet'ten sonra dış görev aldı. 1908'de Marsilya'ya, 1918'de Münih'e başkonsolos olarak atandı. 1919'da Damat Ferit Paşa'nın ikinci hükümeti döneminde başkonsolosluktan azledildi ve yurda döndü. 1925 yılında kendi isteğiyle Hariciyeden emekli oldu. Bir süre Üsküdar ve Kadıköy Su Şirketi'nde yetkili temsilci olarak çalıştı. 1938'de şirketin İstanbul Belediyesi'ne devri ile ilgili çalışmaları yürüttü. İsmail Hakkı Eldem, 13 Mart 1944'te İstanbul'da öldü ve Zincirlikuyu Mezarlığı'na gömüldü.

"Deli Corci" lakaplı İbrahim Edhem Paşa'nın torunu ve ünlü ressam Osman Hamdi Bey'in yeğeni Azize hanımla evlenen İsmail Hakkı eldem'in bu evlilikten dört çocuğu oldu: Sadi, Sedad (Hakkı Eldem), Vedad ve Galibe. Sadi Eldem babası gibi hariciyeci olurken, Sedad Hakkı Eldem Cumhuriyet döeminin en önemli mimarlarından biri olmuştur. Kızı Galibe ise yakın tarihimizin önemli isimlerinden Fethi Okyar'la evlenmiştir.

İsmail Hakkı, ilk edebiyat denemelerine 1886'da henüz Mülkiye'de öğrenciyken başladı. Nahl-i Emel (Ülkü Fidanı)dergisinde yazıları, Mektep dergisinde şiirleri, edebiyat incelemeleri, çeviriler ve değişik konularda yazıları yayınlandı. 1891-1894 yılları arasında derginin başmuharrirliğini (Başyazar) yaptı. Dergi onun yönetiminde Servet-i Fünuncular'ın çatısı haline geldi. Dergiye Halid Ziya, Mehmet Rauf, Necip Asım, Cenap Şahabettin, Hüseyin Siret, Velet Çelebi gibi isimlerin desteğini aldı.İsmail Hakkı Eldem, 1891'de şiir, biyografi ve inceleme kiiapları yayınladı, 1895'ten itibaren de çeviriye ağırlık verdi. Batı edebiyatının önemli isimlerini çevirdi.

• Müntehabât-ı Terâcim-i Meşâhir, 1891'de İbrahim Fehim ile birlikte yazdıkları kitapta daha önce Fransızca'dan Osmanlıca'ya yapılan çevirilerin asıllarıyla karşılaştırması yapılmakta ve çeviriler değerlendirilmektedir.
• On Dördüncü Asrın Türk Muharrirleri,1892-1895 yılları arasında basılan ve 4 kitaptan oluşan seri, hicri takvime göre isimlendirilmiştir; aslında 19. yüzyıl Türk yazarları kastedilmektedir. Ahmed Midhat Efendi, Recâizâde Mahmud Ekrem, Cevdet Paşa ve Şemseddin Sâmi'nin byografilerinden oluşmaktadır. Birinci cildin başında roman, dördüncü ciltin başında tiyatro üzerine birer inceleme bulunmaktadır.
• Muasır şairlerimiz Nâbizâde Nâzım, Ali Ruhi, Emin Hümâyi ve Muallim Cûdî, gibi çağdaşı şairlerin tanıtıldığı ve şiirleri üzerine inceleme yapılan bir kitap.
• Osmanlı Meşâhîr-i Üdebâsı 1895'te kaleme alınan ve bir dizi olarak düşünülen kitabın il cildi Muallim Naci'nin monogrfisidir, serinin devamı gelmemiştir.
• Sevdâ-yı Hazân yahud Teessür 1892'de yayınlanan bir kısmı çeviri şiirlerden ve daha önce Mektep Dergisi'nde yayınladığı şiirlerinden derlenmiş olan kitap ilk ve son şiir kitabıdır.

İsmail Hakkı'nın 1895'ten sonra yayınladığı çeviri eserleri ise şunlardır: Elem Çiçekleri (1927), İki Hakikat (1894), Müntabahât-ı Terâcim-i Meşâhir (1890), Rafael (Raphael) (1896), Talihsiz (1894)

• Okay, M. Orhan. "Eldem, İsmail Hakkı". İslâm Ansiklopedisi. 11. Türkiye Diyanet Vakfı. 
• Çankaya, Ali (1968-69). Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler. Ankara: Cilt: III. s. 1200. 
• Uşaklıgil, Halit Ziya (2008). Kırk Yıl. İstanbul: Özgür Yayınları. s. 968. ISBN 9754472394. 
• Yavuz, Hilmi (1993). "Âlişanzâde ve Eldem". Okuma Notları. İstanbul: Boyut Yayın Grubu. s. 306. ISBN 9789755210490. 
• "İsmail Hakkı Alişan'ın Dilimize Kazandırdığı Eserler" (PDF). Kitap ve Kitapçılık, 1. İstanbul. 1936. 
• Ayvazoğlu, Beşir. "Deli Corci'nin oğulları ve torunları". Zaman Gazetesi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2014.