Hendrik Johannes Venter

Ds. Hendrik Johannes Venter (4 Desember 1889, Wolweleegte, distrik Fauresmith, Oranje-Vrystaat – Kameelfontein, Koedoesrand, distrik Potgietersrus, 18 Mei 1964) was ’n predikant in die Gereformeerde Kerk wat in sy 37 jaar lange loopbaan net een gemeente bedien het, te wete Waterberg.

Hendrik Johannes Venter is uit 'n eg Afrikaanse Boerefamilie gebore as die tweede oudste kind van Jacobus Stephanus Venter en sy vrou, Elizabeth Margaretha (gebore Venter), wat in 1888 uit Colesberg na die huidige Petrusburgse distrik verhuis het. As 'n 10- tot 13-jarige seun het hy die hele Tweede Vryheidsoorlog in die veld deurgemaak sonder om ooit in een van die berugte konsentrasiekampe te lande te kom.

Sy gesin het alle besittings tydens die oorlog verloor en moes hy eers op die plaas help voordat hy op 19-jarige leeftyd in st. 4 kon begin skoolgaan op die woonplaas. Daarna gaan hy na die staatskool op Petrusburg en matrikuleer in 1914 aan die Hoër Gimnasium op Potchefstroom. Vervolgens studeer hy aan die Literariese Afdeling van die Teologiese Skool, waarna hy 'n verdere vierjarige kursus gevolg het met die oog op sy teologiese studie en hy hom in die teologie bekwaam nadat hy in die voorbereidende eksamen geslaag het.

Vroeg in 1923 is hy beroep tot herder en leraar van die Gereformeerde kerk Waterberg, alwaar hy op 28 September 1923 as vierde vaste predikant vir Waterberg op Nylstroom bevestig is. Van sy bevestiging af het onafgebroke die kerk Waterberg bearbei wat die latere landdrosdistrikte Waterberg en Potgietersrus beslaan het plus gedeeltes van distrikte aan die suide, ooste en weste van die gebied. Hy bly woon op Nylstroom terwyl gedurende sy bediening die Gereformeerde kerke van Potgietersrus (afgestig op 4 Maart 1928), Koedoesrand (20 Mei 1939), Magol (Ellisras) (28 November 1942), Warmbad (6 Februarie 1954), Naboomspruit (16 November 1957) en Vaalwater (6 Desember 1958) afgestig is.

Daarby was hy byna onafgebroke konsulent van die gemeentes in die Zoutpansberge, te wete Pietersburg, Louis Trichardt, Laeveld, Magalakwin en Messina. Ook was hy gedurende die jare 1926–1938 die algemene korrespondent en konsulent van Suid- en Noord-Rhodesië waarheen hy verskeie kere per trein en later per motor moes gaan en meesal sy gemeente en gesin drie maande lank agter moes laat. Eenkeer het sy gade hom vergesel, maar anders moes hy vir lange maande op diensreise gaan en sy moes met hulle kroos agterbly: Hy in die geloof op sy sending; sy in die geloof met haar roeping as vrou en moeder, ook pastoriemoeder. En dit alles terwyl daar geruime tyd geen tweede predikant benoorde Pretoria en Rustenburg was nie.

Geseënd met 'n gesonde, bereidwillige, hardwerkende en roepingsbewuste wederhelf, wat hom steeds getrou bygestaan het, ook gedurende daardie lang tussentye van afwesigheid op ampswerk, het die egpaar enduit gelukkig en vrugbaar gewerk. Geen doodsengel het die pastorie in al die jare besoek nie. Hy het sy emeritaat op 10 April 1961 aanvaar ná lewenslange bediening op Nylstroom. Gedurende dieselfde jaar lê hy die hoeksteen van die Waterbergse Tehuis vir Bejaardes, vir die oprigting waarvan hy en sy vrou hulle baie beywer het. Hy verhuis later na Pretoria maar sterf terwyl hy die jubileumfees-vierings van die gemeente Koedoesrand bywoon en word begrawe in die ou kerkhof op Nylstroom.

Benewens sy spesifieke arbeid en taak as predikant kon hy ook nog sy deel bydra tot die onderwys en opvoeding van die kinders, sowel kerklike as maatskaplike. Hy het met oorgawe gedien in beheerrade en skoolkomitees en as lid van die skoolraad het hy in 1937 'n sterk protes gelei na die administrateur van Transvaal teen die skoolplaasskema van Simon Bekker. In sy protes by die administrateur op21 Januarie 1937 het Venter dié skoolstelsel op histories-godsdienstige en maatskaplik-politieke gronde verwerp en beweer dat die plaaskinders daardeur 'n minderwaardiger onderwysopleiding sou ontvang. Hy het gepleit dat beurse beskikbaargestel word waardeur dit vir plaaskinders moontlik gemaak sou word om in dorpskole onderwys te ontvang.

Dr. Bouke Spoelstra skryf in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek: "Venter was in murg en been 'n konserwatiewe Afrikaner wat sy lewe gegee het in diens aan die Waterbergse mense. Hy het uit beginsel nooit vakansie geneem nie. Op kerklike gebied het hy hom op Sinodes onderskei as 'n kampvegter vir die selfstandigheid van gemeentes en die behoud van tradisionele beginsels, sodat daar soms goedig na hom verwys is as 'Hendrik Dopper'. Soms was sy stryd om behoud van tradisionele beginsels nie suiwer Skriftuurlik gefundeer nie. 'n Sprekende voorbeeld hiervan was sy stryd teen die gebruik van die Skrifberyminge van prof. J.D. du Toit (Totius) in die Geref. Kerk. Sy optrede (is) altyd gekenmerk deur oortuiging, vriendelikheid en robuuste doelgerigtheid."

Op 29 Augustus 1923 is hy in die huwelik bevestig met Liberta Henning, jongste dogter van oom Andries en tante Cecilia Johanna (Hannie) Henning, ’nwelbekende gesin vroeër van Burgersdorp, en later van Fauresmith. Net soos haar man, het sy dikwels in die openbare lewe leiding geneem en in allerlei besture gedien soos dié van die kultuurvereniging, die Voortrekkerbeweging, die hospitaalraad en die afdelings- en dagbestuur van die Nasionale Party van Waterberg. Sy was ook voorsitster van die damesafdeling van die Waterbergse Skou, die Suid-Afrikaanse Vrouefederasie en van die liefdadigheidsvereniging en moederspensioenekomitee. Uit hul huwelik is drie dogters en 'n seun gebore.

• (af) Venter, H.J. 1959. Eeufeesgedenkalbum van die Gereformeerde kerke in die Klassis Waterberg 1859–1959. Potgietersrus: Deputaatskap vir die Gedenkalbum.
• (af) Spoelstra, dr. Bouke in Beyers, C.J. (hoofred.). 1981. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel IV. Durban: Butterworth & Kie (Edms) Bpk.