Helena Więckowska

Helena Więckowska (ur. 4 maja 1897 w Warszawie, zm. 10 kwietnia 1984 w Warszawie) – historyczka, bibliolożka, bibliotekarka, dyrektorka Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi, profesor Uniwersytetu Łódzkiego.

Brała udział w obronie Lwowa, za co została odznaczona medalem Orląt Lwowskich. W latach 1918–1922 studiowała historię na Uniwersytecie Warszawskim, w 1922 uzyskała stopień doktora filozofii na podstawie dysertacji Opozycja liberalna w Królestwie Polskim 1815–1830 (druk: Warszawa, 1925), przygotowanej pod kierunkiem prof. Marcelego Handelsmana. Była sekretarką pierwszego zarządu Polskiego Stowarzyszenia Kobiet z Wyższym Wykształceniem. Od 1927 pracowała w Bibliotece Narodowej w Warszawie i zajmowała się głównie rękopisami rapperswilskimi i batignolskimi i wydawaniem korespondencji Joachima Lelewela.

Podczas II wojny światowej współpracowała z Delegaturą Rządu na Kraj, uczestniczyła w tajnym nauczaniu.

W latach 1948–1969 zajmowała stanowisko dyrektorki Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi. Pełniła funkcję wiceprzewodniczącej Światowej Federacji Związków Bibliotekarskich IFLA.

Byłą członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Polskiej Akademii Umiejętności, Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN, kolegiów i rad redakcyjnych. Prowadziła wykłady z bibliotekoznawstwa i nauki o rękopisach na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Łódzkim, kierowała Katedrą Bibliotekoznawstwa UŁ. Wypromowała 15 doktorów, była opiekunem 4 habilitacji.

Laureatka nagród i odznaczeń, m.in.: Nagroda Ministra Oświaty i Wychowania I i II stopnia, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Honorowa Odznaka Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.

• Joachim Lelewel uczony – polityk – człowiek. Warszawa: Czytelnik, 1980 ​ISBN 8307002354​.
• Joachim Lelewel, Wybór pism historycznych; oprac. Helena Więckowska. Wrocław: Ossolineum, 1950 (wznowienie: Wrocław: Ossolineum, 2005).
• Listy emigracyjne Joachima Lelewela; wyd. i wstępem poprzedziła Helena Więckowska. Tom 1–5. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948-56.
• Katalog rękopisów Biblioteki Narodowej. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1933-38 (opracowała: Zbiory rapperswilskie, Zbiory batignolskie i Towarzystwa Przyjaciół Polski w Londynie; współautor Adam Lewak).
• Akademickie kształcenie bibliotekarzy: zarys historyczny. Warszawa: Wyd. Akcydensowe, 1979.
• Podręczny słownik bibliotekarza. Warszawa: PWN, 1955 (współautor).
• Encyklopedia wiedzy o książce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971 (współautor).
• artykuły na łamach m.in. Przeglądu Historycznego.

Pochodziła z inteligenckiej rodziny żydowskiej Braunsteinów. Poślubiła Aleksandra Więckowskiego, inżyniera architekta, pracownika Departamentu Budownictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej i II wojny światowej.

Była matką żołnierzy Armii Krajowej, łączniczki 2. kompanii Rudy batalionu Zośka, Marii Więckowskiej i szefa bezpieczeństwa tejże kompanii, Jana Więckowskiego.

• Helena Więckowska: 1897–1984; red. tomu J. Andrzejewski. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1988, ​ISBN 837016272X​.
• Słownik pracowników książki polskiej, suplement II. Warszawa 2000, s. 177-179..
• Włodzimierz Trojan: Ci, którzy przeżyli... Biografie żołnierzy batalionu „Zośka”. Warszawa: Środowisko Batalionu „Zośka” Armii Krajowej, 2002, s. 390. ISBN 8391687600.