Harmanus Hondius

Harmanus Hondius (Amsterdam, 9 juni 1903 – aldaar, 12 april 1996) was Nederlands bestuurder die in de Tweede Wereldoorlog voor de NSB wethouder en locoburgemeester van Nijmegen was en daarna tot waarnemend burgemeester in Tilburg en commissaris voor Gelderland benoemd werd.

Vóór de Tweede Wereldoorlog voer hij als stuurman ter koopvaardij, en werkte als hoofdingenieur/directeur bij de machinefabriek HK Jonker en Zonen in Amsterdam en als algemeen bedrijfsleider bij Fokker in Amsterdam. Toen hij koopvaardijofficier was, verbleef hij ook enige tijd in Nederlands-Indië. Hij was een nationalist en werd in 1934 donateur van de NSB en in 1939 lid.

Van april 1943 tot 19 september 1944 was hij wethouder openbare werken en locoburgemeester van Nijmegen. In deze periode kwam hij meermalen in conflict met zijn partij, de NSB, en met partijleider Anton Mussert. In deze Gelderse gemeente voorkwam hij dat burgemeester Marius van Lokhorst de begrafenis van de slachtoffers van het geallieerde bombardement op Nijmegen tot propaganda maakte. Hij coördineerde ook voortvarend de hulpverlening. Na enkele conflicten met Van Lokhorst werd hij 'weggepromoveerd' naar Tilburg, hij behield echter zijn ambt als wethouder in Nijmegen. Van 17 juli 1944 tot 17 september 1944 was hij aangesteld als waarnemend burgemeester van Tilburg. In deze Noord-Brabantse gemeente voorkwam zijn optreden de executie van gijzelaars als represaille na de moord op een Duitser bij het 'incident op het Lijnsheike'. Hij moest vluchten voor de geallieerden en in het nog niet bevrijde Arnhem werd hij op 19 september 1944 benoemd tot waarnemend Commissaris der Provincie voor Gelderland namens het Duits gezag in het nog bezette gedeelte van Gelderland. Hondius zetelde als Commissaris der Provincie in Lochem. Dit bleef hij tot de bevrijding van Gelderland in de lente van 1945.

Hij werd na de bevrijding in de nacht van 6 op 7 mei 1945 in Zaltbommel gearresteerd en in 1947 wegens zijn NSB-lidmaatschap tot een gevangenisstraf van één jaar minus voorarrest veroordeeld. Hij werd daarom direct in vrijheid gesteld.

• Waarnemend burgemeester Hondius, een paradoxale voorbijganger
• Regionaal Archief Tilburg