Halina Bretsznajder

Halina Bretsznajder, ps. „Olga” (ur. 7 listopada 1905 w Charkowie, zm. 15 października 1942 w Radomiu) – harcerka, oficer AK.

Urodziła się 7 listopada 1905 roku w Charkowie, w rodzinie kolejarskiej. W 1920 roku, wraz z rodzicami, przyjechała do Radomia, gdzie podjęła naukę w Zakładach Naukowych Żeńskich Marii Gajl. W 1921 roku zaangażowała się w działalność harcerską w ZHP, gdzie w 1929 roku została hufcową, a w 1935 roku – komendantką Obszaru Radomskiego w Chorągwi Kieleckiej ZHP. Po ukończeniu nauki, kontynuując tradycję rodzinną, w latach 1928–1939 pracowała w Radomskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych.

Latem 1939 roku kierowała działalnością Pogotowia Wojennego Harcerek. Organizacja zajmowała się szkoleniem dziewcząt w zakresie służby sanitarnej, łączności, terenoznawstwa i pracy opiekuńczej. Po wybuchu II wojny światowej, w październiku 1939 roku, zorganizowała w swoim mieszkaniu spotkanie zastępu drużynowych, na którym poinformowała o powołaniu konspiracyjnej żeńskiej organizacji harcerskiej pod nazwą „Bądź Gotów”. W początkach 1940 roku trzy harcerki oddelegowano do służby w ZWZ: Halina Bretsznajder została zastępcą komendanta II Oddziału (wywiadowczego) Obwodu Radom ZWZ, Janina Kantorska-Odrzywolska – szefem kancelarii Okręgu Radom-Kielce ZWZ i Irena Hoffman-Marszałkowa – kierownikiem referatu organizacyjnego obwodu.

Aresztowana 25 września 1942 roku przez Gestapo w ramach represji po strzelaninie w Rożkach, która miała miejsce 19 września 1942 roku. Po kilkunastodniowym śledztwie połączonym z torturami została straconaprzez powieszenie 15 października w publicznej egzekucji przy ulicy Warszawskiej w Radomiu. Pochowana w zbiorowej mogile w lesie na Firleju, ma symboliczny nagrobek nacmentarzu rzymskokatolickim przy ulicy Limanowskiego.

Przy ul. Warszawskiej w Radomiu ustawiono pomnik upamiętniający ofiary egzekucji 15 października 1942 roku. Tablica upamiętniająca ppor. Halinę Bretsznajder znajduje się w kościele garnizonowym w Radomiu.

• Sebastian Piątkowski: Radom w latach wojny i okupacji niemieckiej (1939-1945). Lublin-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2018. ISBN 978-83-8098-390-8.
• Jerzy Sekulski: Encyklopedia Radomia. Radom: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji - PIB, 2009. ISBN 978-83-7204-802-8.
• Jan Seredyński, Zacheusz Pawlak: Zastępy cieni. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1986. ISBN 83-211-0657-9.
• Społeczny Komitet Ochrony Zabytkowego Cmentarza Rzymskokatolickiego w Radomiu: Cmentarz rzymskokatolicki w Radomiu przy dawnym Trakcie Starokrakowskim. Radom: Wydawnictwo i Zakład Poligrafii Instytutu Technologii Eksploatacji, 1997. ISBN 83-7204-005-2.