Gurgen Haykuni

Գուրգեն Սարգսի Հայկունի (օգոստոսի 31, 1889(1889-08-31), Ալաշկերտ, Աղրըի նահանգ, Թուրքիա - ապրիլի 13, 1966(1966-04-13), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ, արձակագիր, թարգմանիչ, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1934 թվականից։ ԽՄԿԿ անդամ 1905 թվականից:

Ծնվել է Արևմտյան Հայաստանի Ալաշկերտի Բերդ (Թոփրակկալե) գյուղաքաղաքում։ 1898-1906 թվականներին սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում։ 1908 թվականին ուսուցչություն է արել Սևքար (այժմ՝ Տավուշի մարզ) գյուղում, 1909-1911 թվականներին՝ Աշխաբադի հայկական դպրոցում։ 1912-1915 թվականներին սովորել է Մոսկվայի առևտրի ինստիտուտի տնտեսագիտական բաժնում։ 1916-1917 թվականներին աշխատել է Սարիղամիշում։ 1917 թվականին մասնակցել է Ալեքսանդրապոլի և Կարսի բանվորների և զինվորների սովետների ստեղծմանը։ 1917 թվականին եղել է բոլշևիկյան «Նոր կյանք» թերթի (Ալեքսանդրապոլ) խմբագիրը։ 1918 թվականին նրա ղեկավարությամբ Թիֆլիսում հիմնվել է «Հայաստանի կոմունիստական կուսակցություն» կազմակերպությունը։ 1922-1930 թվականներին ղեկավարել է Մոսկվայի հայ գրողների խմբակը։ 1923-1928 թվականներին խմբագրել է Մոսկվայում լույս տեսնող «Քուրա» հանդեսը։ Այդ տարիներին եղել է Մոսկվայի «Կուլտուր ֆիլմ» կինոֆաբրիկայի տնօրենը, 1932- 1933 թվականներին՝ Տուլայի երրորդ մոսկովյան համալսարանի ռեկտորը, 1934-1935 թվականներին՝ Մոսկինոյի տրեստի կառավարիչը և Ղրիմի «Վոստոկֆիլմի» նախագահը, ապա Յալթայի Նիկիտինի բուսաբանական այգու տնօրենը։ 1949-1950 թվականներին Սվերդլովսկի մարզում աշխատել է որպես ինժեներ-տնտեսագետ։ 1954 թվականից ապրել է Երևանում, որտեղ էլ մահացել է:

• Սամել Հովիկ (պոեմ), Թիֆլիս, տպարան «Կուլտուրա», 1912, 80 էջ։
• Գարնանային հովեր, (պոեմ), Թիֆլիս, տպարան «Մամուլ», 1916, 46 էջ։
• Անպարտ երգեր, Մոսկվա, հրատ. «Հորձանք», 1916, 50 էջ։
• Արշալույսի երգեր, Թիֆլիս, տպարան «Մամուլ», 1917, 15 էջ։
• Ազգությունների ինքնորոշումը և կոմունիստները, Մոսկվա, Հայկական կոմիսարիատի տպարան, 1919, 26 էջ։
• Պրոլետարական հեղափոխությունը և Արմենիայի բոլշևիկները, Մոսկվա, տպարան հայկական կմիսարիատի, 1919, 38 էջ։
• Կօմունիստական ինտէրնացիօնալի մանիֆէստը ամբողջ աշխարհի պրօլետարիատին:Մոսկւա: Տպարան Կենտրոն. հայկական կոմիսարիատի, 1919:
• Բանաստեղծություններ, աոաջին գրքույկ, Մոսկվա, հրատ. Հայաստանի կոմունիստական կուսակցության, 1920, 39 էջ։
• Արծվի խնջույքը (բանվորա-գյուղացիական առակ), Թիֆլս, հրատ. «Կարմիր դրոշակ»-ի, 1921, 16 էջ։
• Գողգոթա (պոեմ), Մոսկվա, 1922, 22 էջ, տպ. 500։
• Տիտան (դյուցազներգություն), Մոսկվա, 1922, 30 էջ, տպ. 200։
• 5 պոեմ, Մոսկվա, 1922, 193 էջ, տպ. 1.000։
• Բանաստեղծություններ, հատոր 1, Մոսկվա, հրատ. «Մուրճ և մանգաղ», 1923, 256 էջ, տպ. 475։
• Գիշերային թիթեռնիկ, Մոսկվա, 1923, 8 էջ։
• Վուլկաները ժայթքում են, Մոսկվա, հրատ. 4-րդ տպարան, 1925, 16 էջ, տպ. 1.000։
• Մասսա, Թիֆլիս, ԺՏԳԽ պոլիգրաֆ բաժնի, 4-րդ տպարան, 1925, 16 էջ, տպ. 1.000։
• Տիտան (պոեմ), Թիֆլիս, պրոլետգրողների ասոցիացիա, 1925, 16 էջ, տպ. 2.000։
• Մասսաների երթը (երկերի ժողովածու), Ե., Հայպետհրատ, 1959, 492 էջ, տպ. 5.000։
• Երթ մաքառման (պոեմներ, արձակ էջեր, հրապարակախոսություն, հուշեր և խոհեր), Ե., «Հայաստան», 1965, 715 էջ, տպ. 2.000։

• Միխայիլ Լերմոնտով, Փախստական (լեռնական լեգենդ), Մոսկվա, հրատարակություն հայկական գործերի կոմիսարիատի, 1919, 8 էջ։
• Ուոլտ Ուիթմեն, Մոսկվա, 1923, 48 էջ։
• Բոդանով Ա., Ինժեներ Մեննի (ֆանտաստիկ վեպ, թարգմանության հեղինակակից Ռ. Քաթանյան), Մոսկվա, հրատ. «Մուրճ–մանգաղ»–ի, 1923, 254 էջ, տպ. 1.000։
• Մաքսիմ Գորկի, Մայրը (վեպ, թարգմանության հեղինակակից Ռ. Քաթանյան), Մոսկվա, հրատ. «Մուրճ–մանգաղ»–ի, 1923, 311 էջ, տպ. 1.000։
• Սեիդ Ա. Շ., Բանաստեղծություններ, Բաքու, Ազերնեշր, 1926, 40 էջ, տպ. 3.000։

• Литературная энциклопедия
• Айкуни Гурген Саркисович
• Политический словарь. Айкуни Гурген Саркисович
• Айкуни Гурген Саркисович 1889-1966 БИОГРАФИЧЕСКИЙ УКАЗАТЕЛЬ
• Словари и энциклопедии на Академике