Giovanni Battista Serpieri

Ο Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης (ιταλικά: Giovanni Battista Serpieri, Ρίμινι, 1832 – Αθήνα, 1897) ήταν Ιταλός επιχειρηματίας, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στο Λαύριο, αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, με μεταλλευτικές εργασίες. Ήταν ένας από τους πρώτους επιχειρηματίες που ασχολήθηκαν με τη μεταλλευτική στη νεώτερη Ελλάδα.

Πατέρας του ήταν ο Ενρίκο Σερπιέρι (Ρίμινι, 1809 - Κάλιαρι, 1872), Ιταλός πατριώτης, βιομήχανος και πολιτικός. Ο Ενρίκο έκανε τρία παιδιά, τον Ιωάννη Βαπτιστή (Giambattista , δηλαδή Giovanni Battista), τον Αττίλιο (Attilio) και τον Σίμπρο (Cimbro). Λόγω της πολιτικής του δραστηριότητας στο επαναστατικό κίνημα του Γκαριμπάλντι, ο Ενρίκο φυλακίστηκε ισόβια το 1845 και ελευθερώθηκε το 1846 μετά από γενική αμνηστία, ενώ αργότερα έγινε βουλευτής στην βουλή (Costituente romana) της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και το 1866 βουλευτής του Βασιλείου της Ιταλίας. Το 1850 ο Ενρίκο πήγε με τα παιδιά του στη Σαρδηνία όπου ασχολήθηκε με μεταλλευτικές επιχειρήσεις, έτσι ώστε το 1862 παρήγαγε το 56% από το σύνολο του μολύβδου που έβγαινε από τη Σαρδηνία.

Επειδή ο Ιωάννης Βαπτιστής (Τζιανμπατίστα) ακολούθησε το παράδειγμα του πατέρα του στην πολιτική, αναγκάστηκε σε εκούσια εξορία και βρέθηκε στη Μασσαλία, όπου παντρεύτηκε την Clemence Leboyl, και αργότερα στην Ελλάδα.

Στην Ελλάδα ίδρυσε το 1864 την εταιρεία Roux - Serpieri - Fressynet C.E., με συνέταιρο το γαλλικό τραπεζικό οίκο I.Roux - Fressynet με έδρα τη Μασσαλία, για να εκμεταλλευθεί μεταλλεύματα αργυρούχου μολύβδου (αλλά και τα υπολείμματα από τις αρχαίες εκμεταλλεύσεις) στο Λαύριο, ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα του στη Σαρδηνία, αναβιώνοντας τα Μεταλλεία Λαυρίου τα οποία είχαν μείνει ανενεργά από την αρχαιότητα. Η εταιρεία λειτούργησε έως το 1873, οπότε μετά το Λαυρεωτικό ζήτημα, εξαγοράσθηκε από την Τράπεζα Κωνσταντινουπόλεως με κύριο μέτοχο τον Ανδρέα Συγγρό και δημιουργήθηκε η Ε.Ε.Μ.Λ. Ελληνική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου με έργο την εκμετάλλευση των σκωριών και των εκβολάδων από τις αρχαίες εκμεταλλεύσεις στην οποία συμμετείχε και ο Σερπιέρης. Δυο χρόνια αργότερα, ο Σερπιέρης ίδρυσε το 1875 την Compagnie Française des Mines du Laurium (ή αλλιώς Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου) με έργο την εκμετάλλευση των μεταλλείων του Λαυρίου. Η μεν Ελληνική Εταιρεία λειτούργησε μέχρι το 1917, μέχρι δηλαδή την εξάντληση των υλικών που εκμεταλλευόταν, των σκωριών και των εκβολάδων (το 1930 πούλησε τις εγκαταστάσεις της), ενώ η Γαλλική μέχρι το 1982 (όταν αυτή ενοικίασε τις εγκαταστάσεις της στην κρατική ΕΜΜΕΛ Ελληνική Μεταλλευτική Μεταλλουργική Εταιρία Λαυρίου η οποία έκλεισε το 1989) Για τις συνθήκες εργασίας που επικρατούσαν στα ορυχεία, αποτέλεσμα των οποίων ήταν συχνά εργατικά ατυχήματα και παρουσίαση ασθενειών στους εργάτες, έχει κατακριθεί από πολιτικούς και παρατηρητές της εποχής καθώς από ιστορικούς.

Το 1880 ο Σερπιέρης δραστηριοποιήθηκε και στα μεταλλεία της Σερίφου, ως ένας από τους μετόχους της εταιρείας Σέριφος-Σπηλιαζέζα (με πλήρες όνομα «Société Anonyme des Mines de Seriphos et de Spiliazeza au Laurium»). Η εταιρεία αυτή πήρε τα μεταλλεία της Σερίφου μετά την παύση των εργασιών της Ελληνικής Μεταλλευτικής Εταιρείας η οποία ανήκε στην Εθνική Τράπεζα και λειτούργησε από το 1861 (ουσιαστικά το 1869) μέχρι το 1875 στη Σέριφο οπότε σταμάτησε τη δραστηριότητά της εκεί. Μέτοχοι της εταιρείας Σέριφος-Σπηλιαζέζα ήταν «ομογενείς τραπεζίτες από την Κωνσταντινούπολη, Γάλλοι κεφαλαιούχοι και η Οθωμανική Τράπεζα» ενώ αναφέρεται η Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου, ο Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης αλλά και ο Συγγρός. Προϊόντα της Σέριφος-Σπηλιαζέζα ήταν σιδηρομεταλλεύματα, τα οποία εξόρυσσε και πωλούσε η εταιρεία τουλάχιστο μέχρι το 1910.

Ο Σερπιέρης, μέσω της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου δραστηριοποιήθηκε και στη Σίφνο, με τη μεταλλευτική εταιρεία «Σίφνος-Εύβοια» (με πλήρες όνομα «Compagnie Française Mines de Siphnos & Eubée») η οποία ιδρύθηκε το 1882.

Με το όνομα «Σίφνος-Εύβοια», ο Σερπιέρης (και συγκεκριμένα η εταιρεία Mines de Siphnos & Eubée) είχε και ένα ατμόπλοιο, το οποίο καθελκύστηκε στις 03.12.1883 από την εταιρεία Scott John & Co., Cartsdyke, Greenock και παρέμεινε στην ιδιοκτησία της εταιρείας Σίφνος-Εύβοια μέχρι το 1906.

Το 1894, η Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου του Σεπριέρη εξορύσσει μεταλλεύματα ψευδαργύρου στην Αντίπαρο.

Άλλη δραστηριότητα του Σερπιέρη ήταν επίσης η λειτουργία μεταλλείου μαγγανίου στη Μήλο, κοντά στο ακρωτήριο Βάνι (βόρεια - δυτική πλευρά της Μήλου).

Αρχεία των θυγατρικών της Γαλλικής Εταιρείας Λαυρίου στη Σίφνο, τη Μήλο και την Αντίπαρο έχουν διασωθεί στο Τεχνολογικό - Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου.

Μεταλλευτική δραστηριότητα ανέπτυξε επίσης ο Σερπιέρης στην Κύθνο, στην ανατολική πλευρά της.

Ο Σερπιέρης δραστηριοποιήθηκε επίσης στο φωταέριο. Το 1887 ο Henri Foulon de Vaulx (Ανρί Φουλόν ντε Βω) ως εκπρόσωπος της εταιρείας Société Gaz et Eaux (Paris) και ο Ι.Β. Σερπιέρης, εξαγοράζουν την εταιρεία Φωταερίου την οποία είχε ιδρύσει το 1857 ο γάλλος Francois Theophile Feraldi (Φραγκίσκος Φεράλδι) με παραχώρηση εκμετάλλευσης για 50 χρόνια από το δήμο Αθηναίων, η οποία είχε τόσα οικονομικά προβλήματα το 1873, που ο τότε πιστωτής Γ. Δημητρίου, είχε κατάσχει το δίκτυο διανομής της. Το δίκτυο επαναγοράσθηκε τον ίδιο χρόνο με νόμο αλλά η κακή εκμετάλλευση της επιχείρησης οδήγησε το Δήμο Αθηναίων εκπροσωπούμενο από τον Δήμαρχο Δ. Σούτσο) να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τον Henri Foulon de Vaulx και τον Ι.Β. Σερπιέρη, οι οποίες κατέληξαν σε σύμβαση που υπογράφτηκε στις 27 Ιουνίου 1887 για επέκταση του δικαιώματος λειτουργίας του εργοστασίου σε 30 χρόνια. Οι νέοι αδειούχοι ανέλαβαν και ολοκλήρωσαν μέχρι το 1889 επέκταση και σημαντικές εργασίες στο εργοστάσιο της «Société hellénique du gaz d'Athènes» («Ελληνική Εταιρία Αεριόφωτος Αθηνών») όπως ονομαζόταν την εποχή εκείνη. Στη συνέχεια μεταβίβασαν τα δικαιώματά τους στην νέα ελληνική εταιρεία Φωταερίου, η οποία είχε διάρκεια ζωής όσο και το δικαίωμα λειτουργίας της μονάδας και μπήκαν στη διοίκηση τους εργοστασίου ως εκπρόσωποι της γαλλικής εταιρείας οι Henri Foulon de Vaulx, Eugène Breittmayer, Φερνάνδος Σερπιέρης (ο γιος του Ιωάννη), Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης, Jean Alavoine και ο Alphonse Salanson, με γενικό διευθυντή τον Louis Robillot.

Ο Σερπιέρης, ως ιδιοκτήτης μιας εκ των δύο εταιριών που δραστηριοποιούντο στην περιοχή του Λαυρίου, ασκούσε καταλυτικό έλεγχο στην καθημερινότητα των κατοίκων που ως επί το πλείστον επρόκειτο περί εσωτερικών μεταναστών που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή για να εργαστούν στα ορυχεία. Οι δήμαρχοι της περιοχής ήταν διευθυντικά στελέχη της περιοχής ενώ οι κάτοικοι εξαρτώντο αποκλειστικά από τις εταιρείες που εκμεταλλεύονταν τα ορυχεία. Περιηγητές και παρατηρητές της εποχής κάνουν αναφορά στην οικολογική μόλυνση που προκαλούσαν τα μεταλλεία στην ευρύτερη περιοχή καθώς και για τις αντίξοες και σκληρές συνθήκες εργασίας που επικρατούσαν σε αυτά.

Παιδί του Ιωάννη Βαπτιστή και της Κλημεντίας (Clemence Leboyl) και κληρονόμος του ήταν ο Φερνάνδος Σερπιέρης. Δισέγγονος του είναι ο πρωταθλητής ιππασίας Φρέντυ Σερπιέρης.

Ο Ιωάννης Βαπτιστής πέθανε το 1897 και κηδεύθηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών, όπου και σήμερα βρίσκεται το ταφικό μνημείο της οικογένειάς του.

• Αρχοντικό Σερπιέρη, το αρχοντικό του Σερπιέρη στο κέντρο της Αθήνας, αργότερα έδρα του κεντρικού καταστήματος της Αγροτικής Τράπεζας
• Σερπιερίτης, ορυκτό του Λαυρίου, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Σερπιέρη.