Gerasimos Steris

Ο Γεράσιμος Σταματελάτος (18 Ιανουαρίου 1898 - 11 Απριλίου 1987) ήταν Έλληνας ζωγράφος.

Γενικά

Γεννήθηκε στις 18 Ιανουαρίου του 1898, στην Κεφαλονιά. Ήταν ο τρίτος γιος του Τζανέτου και της Διονυσίας Σταματελάτου. Τα άλλα δύο μεγαλύτερα αδέλφια του, ήταν ο Διονύσης, γεννημένος το 1893 καιο Σπύρος, γεννημένος το 1895. Ο πατέρας του ήταν αγρότης και η οικογένειά του φτωχή , γι’αυτό και ο μεγαλύτερος αδελφός Διονύσης ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία να ταξιδεύει στα καράβια. Ο τελευταίος, υπήρξε Μεγάλος Ευεργέτης της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Αργοστολίου και παραστάθηκε τόσο στην οικογένειά του, όσο και στα πρώτα τουλάχιστον βήματα του αδελφού του Γεράσιμου.

Σπουδές

Το 1910 ο Γεράσιμος Σταματελάτος, εικάζεται ότι παρακολουθεί μαθήματα στο 'Θεοδωρακοπούλειο' λύκειο Αλεξανδρείας, με την βοήθεια, μάλλον, κάποιων συγγενών. Στα χρόνια που βρισκόταν στην Αλεξάνδρεια πρέπει να πέθανε ο πατέρας του, αφού στην εγγραφή στην Καλών Τεχνών αναφέρεται ως ορφανός.

Το 1915-1917 σπουδάζει στο Σχολείο Καλών Τεχνών Αθηνών στην Τρίτη τάξη του τμήματος ζωγραφικής, με δασκάλους τους , Γερανιώτη , Βικάτο καιΙακωβίδη , όπου διακρίνεται με τρία μεγάλα βραβεία : το Χρυσοβέργειο, το Αβερώφειο και το βραβείο του Πανεπιστημίου. Τα φοιτητικά του χρόνια ήταν πολύ κλειστά και μοναχικά. Ωστόσο συντροφιά του, αποτελούσεο Τζούλιο Καϊμη, με τον οποίο περιπλανιόταν στην Αθήνα ζωγραφίζοντας. Την εποχή εκείνη γνώρισε και τους Πικιώνη, Στρατή Δούκα και Γιόχαν Ρωμανό. Εκείνη την χρονιά, επίσης, κυκλοφόρησε και τον πρώτο από τους μύθους του, αυτόν που αφορούσε την γέννησή του.

Το 1917 διακόπτει τις σπουδές του για να υπηρετήσειστο στρατό . Με μεσολαβητή τον Νότη Μπότσαρη, υπηρετεί στη Χαρτογραφική Υπηρεσία της Αθήνας έως το 1919.

Ταξίδια

Ταξιδεύει στην Ευρώπη, την Ιταλία, το Μόναχο και το Άμστερνταμ. Αξιοσημείωτος σταθμός, στην περιπλάνηση αυτή, ήταν η στάση και παραμονή του, στη Ρώμη και η γνωριμία του με τον Giorgio de Chirico. Παρακολουθεί μαθήματα σε ιδιωτικές ακαδημίες Καλών Τεχνών του Παρισιού, όπως η Académie Julian. Σε αυτή του την παραμονή αποφεύγει τις συναναστροφές με συμπατριώτες του και αποκτά επαφές με γάλλους καλλιτέχνες , όπως ο Πικάσο, ο Ντεραίν, ο Λεζέ, ο Μπράκ κ.ά. Στην Αθήνα η παρέα του παραμένει σταθερή με τους Καϊμη, Πικιώνη και Δούκα και προστίθεται ο Φώτης Κόντογλου. Τέλη του 1927 εγκαθίσταται μόνιμα στο Παρίσι, όπου παραμένει εκεί μέχρι το 1931 που επιστρέφει στην Ελλάδα.

Μαθήματα που παρακολούθησε

Στο Παρίσι, λοιπόν, φέρεται ότι παρακολουθεί μαθήματα στη Σορβόννη, Ιστορίας της Τέχνης και λογοτεχνίας, στη Σχολή Καλών Τεχνών: École des Beaux-Arts. Εκεί σπουδάζει, επίσης, τοιχογραφία και αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων, με καθηγητή τον Μπωντουέν, έναν ακαδημαϊκό με τον οποίο συνεργάστηκε στη διακόσμηση δημοσίων κτιρίων. Ακόμη ένας καθηγητής του Γεράσιμου Σταματελάτου – Στέρη, ήταν και ο Πιέρ Λωράνς, επίσης ακαδημαϊκός.

Συγχρόνως παρακολουθεί και μαθήματα ψυχολογίας και φιλοσοφίας. Στα χρόνια τηςπαραμονής τουστοΠαρίσι,εξαιρετικάσημαντικήήτανηγνωριμίατουμετον Ε. Σεγρεδάκη, έμπορο έργων τέχνης, που θα γίνει πιστός του φίλος, θαυμαστής και κάτοχος του έργου του. Η σχέση τους θα κρατήσει μέχρι το θάνατο του Σεγρεδάκη το 1948, η οποία ήταν καθοριστική για την μετέπειτα πορεία του καλλιτέχνη. Στα τέλη του1930, αρχές 1931 επιστρέφει στην Ελλάδα και οι φίλοι του τον βοηθούν να εγκατασταθεί στην Αθήνα και να οργανώσει το ατελιέ του στην Πλάκα. Εγκαθίσταται σε αυτό και ζωγραφίζει πυρετωδώς.

Εκθέσεις

Στις 14 Απριλίου του 1931, εκθέτει στην Αθήνα έργα του στο ξενοδοχείο Palais de Versailles. Ο πρωτοποριακός χαρακτήρας των έργων αυτών διχάζει φιλότεχνους και κριτικούς με αποτέλεσμα, ο μεν επίσημος κριτικός και διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρίας Παπαντωνίου να του επιτεθεί με άρθρο στην εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα στις 25 Απριλίου, οι δε επιφανείς διανοούμενοι της εποχής να τον υπερασπιστούν, με ειδικό «μανιφέστο» 17 κριτικών άρθρων. Το 1931 αλλάζει επίσημα στα μητρώα του Διγαλέτου το επίθετό του, από Σταματελάτος σε Στέρης.

Το 1935 εκθέτει έργα του στη Ρώμη, το Παρίσι, το Βερολίνο και τη Θεσσαλονίκη στο ξενοδοχείο Mediterranean, που περιλαμβάνει κυρίως νησιώτικα τοπία. Σημαντικότατο επίτευγμα του Γεράσιμου ήταν η ανάθεση, από το Κράτος, της αποκατάστασης των τοιχογραφιών στο Μυστρά.

Στις 7 Φεβρουαρίου 1936 πραγματοποιεί έκθεση στο Βόλο στην αίθουσα Μανώλη. Παρευρίσκεται ο ίδιος στα εγκαίνια και την επόμενη μέρα δίνει διάλεξη με θέμα γύρω από την τέχνη. Επιστρέφει στην Αθήνα και πηγαινοέρχεται και δουλεύει στο Μυστρά. Συγχρόνως προετοιμάζει το οριστικό του ταξίδι για την Αμερική. Πριν την αναχώρησή του αφήνει όλα του τα έργα, τα βιβλία και τα προσωπικά του αντικείμενα στον πιστό του φίλο Γεώργιο Ν. Πολίτη. Φτάνοντας στη Νέα Υόρκη, φεύγει στο Χόλυγουντ για να αναζητήσει δουλειά. Το 1938 επιστρέφει στη Νέα Υόρκη και μέσω διαγωνισμού αναλαμβάνει τη διακόσμηση του Ελληνικού Περιπτέρου στη Διεθνή Έκθεση. Το περίπτερο στήνουν οι αρχιτέκτονες Δημήτρης και Αλεξάνδρα Μωρέτη και διακοσμούν τέσσερις μεγάλες τοιχογραφίες του Στέρη, με θέμα την ιστορία του Ελληνικού Πολιτισμού. Στο τέλος εκείνης της χρονιάς παντρεύεται την Margaret Spawe Williams και το 1946χωρίζουν. Την ίδια χρονιά (1946) σκηνογραφεί τις Φοίνισσες του Ευριπίδη, που ανεβαίνει στο θέατρο της Νέας Υόρκης με πρωταγωνιστή τον Γ. Μπούρλο.

Guelfo Ammon d'Este

Το 1949 μετονομάζεται από το Ανώτατο Δικαστήριο της Νέας Υόρκης σε, Guelfo Ammon d’Este. Το 1950 παραδίδει μαθήματα ζωγραφικής για πορτρέτο και σχέδιο από ζωντανό μοντέλο και παράλληλα ξεκινάει την εικονογράφηση του καθεδρικού ναού της Νέας Υόρκης. Πέντε χρόνια μετά κάνει τον δεύτερο γάμο του με την Anne Vassalo Savino στο Belair. Αποπερατώνει τον καθεδρικό ναό και αναλαμβάνει την εικονογράφηση του καθεδρικού ναού της Αγίας Τριάδας στο Lowell της Μασαχουσέτης. Από το 1965 έως το 1975 γράφει θεωρητικά κείμενα που αφορούν την τέχνη, κριτικές στο έργο μεγάλων ζωγράφων, απόψεις για τον αιώνα μας και πού αυτός οδηγείται, καθώς και ποιήματα.Το 1969 πραγματοποιείται στην Αθήνα στην Γκαλερί Νέες Μορφές έκθεση έργων του Στέρη και το 1978 στη Γκαλερί «Τρίτο Μάτι», η τελευταία επαναλήφθηκε στον ίδιο χώρο το 1980. Το 1970 έγινε έκθεσή του στη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία Τέχνη στη Θεσσαλονίκη.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του

Το 1980 ο Γεράσιμος αποφασίζει να γυρίσει στη Γαλλία , και εγκαθίσταται στη Νίκαια. Την ίδια χρονιά, ενώ ζει στη Νίκαια, πραγματοποιήθηκε έκθεση των έργων της συλλογής Κουτουλάκη στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, η οποία το 1982 μεταφέρθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδος. Ο Στέρης γνώριζε και για τις δύο εκθέσεις, αλλά δεν ήθελε να επισκεφθεί καμία. Στις 11 Απριλίου του 1987, μετά από παραμονή τριών μηνών σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, πεθαίνει σε ηλικία 89 ετών. Μετά το θάνατό του η σύζυγός του ανακαλύπτει ότι ο Στέρης ήταν ελληνικής καταγωγής και το 1988 έρχεται στην Ελλάδα για να σκορπίσει την μισή τέφρα του στην Κεφαλονιά και μάλιστα στο χωριό Διγαλέτο, όπου και γεννήθηκε, και την άλλη μισή στο Σηκουάνα στο Παρίσι. Μετά την εμφάνιση της συζύγου του στην Ελλάδα και μαζί με όλες τις πληροφορίες που αυτή έφερε, ο Στέρης επανήλθε στο προσκήνιο και το 1990 η Γκαλερί «Ιόνη» οργανώνει στην Αθήνα έκθεση με έργα του από την συλλογή της Λίλης Πολίτη, χήρας Γ. Πολίτη. Η ιδέα, όμως, μιας έκθεσης με το τελευταίο έργο του ζωγράφου στην Πινακοθήκη, δεν πραγματοποιήθηκε.

Τιμητικές Εκθέσεις

Το 1991 η Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης οργάνωσε τιμητική έκθεση. Για πρώτη φορά παρουσιάζονται στην Ελλάδα έργα της Αμερικής και δημοσιεύονται στον κατάλογο της έκθεσης οι πρώτες πληροφορίες που αφορούν την άγνωστη ζωή του στην Αμερική.

Ολοκληρώνοντας, την Άνοιξη του 2000 με την αρωγή του Αλέξανδρου Ξύδη και του Γιώργου Ποταμιάνου, το σύνολο των έργων της Αμερικής έχει μεταφερθεί στην Ελλάδα.

• Νομαρχία Κεφαλονιάς και Ιθάκης, Δήμος Αργοστολίου – Δ.Ε.Π.Α.Ψ, Κεφαλλήνες Ζωγράφοι και Γλύπτες: Δέκατου Ένατου Αιώνα και Εικοστού Αιώνα, σελ. 41
• Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Γεράσιμος Στέρης : Guelfo Ammon d’Este 1898-1987, σελ. 13-17

• Στέρης Γεράσιμος Βιογραφικό του ζωγράφου στην ιστοσελίδα της Εθνικής Πινακοθήκης. Ανάκτηση 20/5/2012