Georg Hofmeyr

Ds. Georg Wilhelm Stegmann Hofmeyr (Somerset-Oos, 11 November 1882 – Somerset-Oos, 26 Mei 1969) was ’n predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk.

Georg Hofmeyr is gebore in die pastorie (nou die dorpsmuseum) van die NG gemeente Somerset-Oos, waar sy vader, ds. Jan Hendrik Hofmeyr 40 jaar lank predikant was. Hy was die jongste seun van ds. Hofmeyr en sy vrou, Isabella Murray, suster van ds. Andrew Murray. Vyf van ds. Hofmeyr se sewe seuns het predikant geword, terwyl die jongste na sy oom ds. Georg Wilhelm Stegmann genoem is. Ds. Stegmann was van 1859 tot 1890 predikant van die buurgemeente Glen Lynden. Ds. Hofmeyr het grootgeword in 'n vrome en gelukkige gesinsatmosfeer op die natuurskone dorp Somerset-Oos aan die Boschberg. Hy ontvang sy onderrig aan die Gill-kollege op Somerset-Oos en verwerf die B.A.-graad voor hy aan die Teologiese Kweekskool op Stellenbosch sy studie voortgesit het. Hy is einde 1908 gelegitimeer, en op 10 Januarie 1909 as hulpleraar op Worcester bevestig, terwyl sy oom ds. Andrew Murray van Wellington die rede gehou het. Ná ses maande vertrek hy na Port Elizabeth se moedergemeente, maar aanvaar sy emeritaat in 1914weens swak gesondheid. Nadat sy gesondheid genoegsaam herstel het, neem hy in 1916 ’n beroep aan na die NG gemeente Rossville op die Oos-Kaapse dorpie Rhodes.Daar bly hy tot sy vertrek na die NG gemeente Glen Lynden in 1920.

In 1925 neem hy 'n beroep aan na die NG gemeente Greytown in Natal, waar hy 'n belangrike rol in die bestuur van die Greytown-kinderhuis speel. Ook lê hy op 4 Februarie 1927 die hoeksteen van die nuwe kerkgebou, maar dis eers ingewy op 17 Augustus 1929, nadat hy reeds na Transvaal vertrek het. Tydens sy bediening in Natal dien hy as aktuarius, skriba en moderator van die Sinode. Op 18 Mei 1929 is hy in die gemeente Middelburg, Transvaal, bevestig, waar hy 19 en ’n half jaar met vrug arbei, tot met die aanvaarding van sy emeritaat op 7 November 1948.

Ds. Hofmeyr is op 24 Mei 1910 getroud met Francina (Lassie, 17 September 1889 – Oos-Londen, 27 Januarie 1979), die dogter van senator en mev. (Oumatjie) T.C.B. Stoffberg. Die volgende kinders is uit die huwelik gebore: Francina Gardiol (gebore in 1911 in Port Elizabeth), Jan Hendrik (1914, Port Elizabeth), in ’n stadium chirurg in Oos-Londen, Theunis Christoffel Stoffberg (1922, Bedford), in ’n stadium munisipale tesourier in Pretoria, en Isabella Murray (1928, Greytown), later professor in verpleegkunde aan die Universiteit van Stellenbosch. Lassie Hofmeyr was die skrywer van Brandhout uit die vuur (1950) wat die verhaal van die Kinderhawe in Johannesburg vertel.

Ná die aanvaarding van sy emeritaat help hy tydelik in talle gemeentes, waarvan die laaste op Kookhuis was. Hy vestig hom op sy plasie in die distrik Bedford, maar gaan woon later by Kollegeweg 2 op Somerset-Oos, waar hy op 26 Mei 1969 oorlede is.

Ná sy bevestiging in die jong en armoedige NG gemeente Port Elizabeth het ds. Hofmeyr hom dadelik diep in lidmate se hart gevestig. Ongelukkig was daar nog nie vir hom ’n pastorie nie. Slegs drie of vier gesinne het hulle eie huis bewoon en dikwels moes die predikant inspring om nuwe intrekkers te help om 'n huis of 'n paar kamera te huur te kry. Verder moes hy hulle ook help werk soek. Dit was boonop 'n ontsaglike taak om “ons mense op te soek — en ‘uit-te-soek’ onder die ander kerke en sektes – dikwels in ongewenste agterbuurtes . . ." het hy later verklaar. Hierin is hy deur Louisa Meyburgh getrou bygestaan. Enkele pogings om 'n dankofferbasaar te hou, is aangewend. Ongelukkig het dit nie die gewenste ondersteuning gekry nie. Daarom het die Kerkraad die stelsel van sistematiese maandelikse bydraes ingevoer, met die gevolg dat die inkomste van die gemeente heelwat vermeerder het. Daardeur is die finansiële moeilikhede en probleme van die gemeente vir 'n baie groot deel verminder.

Met die aanlê van 'n lidmateregister van die gemeente moes ds. Hofmeyr by 42 verskillende kerkrade om die lidmaatsertifikate aansoek doen. Dit bewys dit hoe mense uit verskillende oorde na Port Elizabeth gekom het om werk te soek. Gedurende die bearbeiding van ds. Hofmeyr was die Strewersvereniging 'n bron van krag vir leraar, kerkraad en gemeente. Die Afrikaanse Christelike Vrouevereniging en Vrouesendingbond het ook geseënde werk gedoen. In hierdie verenigings het mej. Meyburgh hoofsaaklik die leiding geneem. Sy was ook die leidster van die Kinderkrans. Verder is die kinders van die gemeente in die Sondagskool saamgetrek en deur 'n toegewyde personeel, wat grotendeels uit Strewerslede bestaan het, op 'n besondere geseënde wyse bearbei.

As hulpbehoewende gemeente, was die moedergemeente baie jare lank afhanklik van die vriendelike en milde bydraes wat deur di. Daniël Jozua Pienaar van Uitenhage en ds. Hofmeyr in ander gemeentes gekollekteer is. In die gemeente self het daar ook groot offervaardigheid en innige dankbare vreugde geheers, sodat hulle die balans van die kerkboufonds – ongeveer £400 of £500 – self kon betaal.

Die salaris van ds. Hofmeyr was destyds £200 per jaar, tesame met sowat £60 vir huishuur. Ná sy huwelik is sy salaris met £50 per jaar verhoog. Die eerste tien maande van sy bediening het hy loseer. Op 24 Mei 1910 tree hy egter met mej. Stoffberg in die huwelik. Uit dié huwelik is vier kinders gebore, die oudste twee juis in Port Elizabeth. Ná hulle huwelik het ds. en mev. Hofmeyr drie verskillende huurhuise bewoon. Ten spyte van die ontberinge wat hulle moes deurmaak, het die leraar egter die troue ondersteuning van sy eggenote geniet. Met al die werksaamhede en belange van die gemeente het mev. Hofmeyr onvermoeid en ywerig meegehelp. Ds. en mev. Hofmeyr het die gemeente innig liefgekry, veral daar dit hulle “eerste liefde" was. Die gemeente was arm en het behoefte aan die hulp van die Here gehad; daarom het hulle eredienste en ander byeenkomste so getrou bygewoon.

Ná die inwyding van die eie kerkgebou, het die gemeente steeds gegroei en dit het meegebring dat die kerk Sondagaande stampvol was. Van die gemeente kon ds. en mev. Hofineyr hulle nie losmaak nie, aangesien die gemeente hulle ook innig liefgekry het. Daarom het hy ook vir die beroepe na Strydenburg, Herold (waarheen hy twee keer beroep is), Christiana en Jagersfontein bedank.

Maar ná 'n vrugbare arbeid van vyf jaar in die gemeente, moes ds. Hofmeyr gedurende November 1914 weens verswakking van die senugestel tydelik sy bediening neerlê. Vir leraar en gemeente was dit bitter swaar. Die noodgedwonge aftrede van ds. Hofmeyr het dus algemene teleurstelling gewek. Dit word dalk die beste weerspieël uit die skrywe van diaken J. Fourie in De Kerkbode van Donderdag 10 September 1914. Daarin verklaar hy dat ds. Hofmeyr hierdie besluit op Sondag 30 Augustus 1914 bekendgemaak het, aangesien dit op aandrang van sy geneeshere geskied het. Met weemoed verklaar hy: “Dubbel zwaar is het ongetwijfeld dat de scheiding juist in dezen tijd en op deze wijse moet komen; nu dat alles zoo belovend in de gemeente en uitziet." Dan noem hy die kerkgebou wat so pas voltooi en ingewy is. Daarna skryf hy: “Wij onderwerpen ons aan de leiding des Heeren; doch wij zullen Ds. en Mev. Hofmeyr missen, en kunnen aan de scheiding liever niet denken." In 'n voetnoot aan hierdie artikel, verklaar die Redakteur van De Kerkbode dat hierdie berig algemene teleurstelling sal wek. Hy sê onder meer dat die klein, swak en arm gemeente deur die troue arbeid van ds. Hofmeyr so opgebou is “en werkte so hartelijk en eendrachtig samen dat hulle kort gelede die vriendelike hulp van die ACVV vir swak gemeentes kon afstaan. Hy sluit af deur te verklaar: “Waarlijk 'Gods weg is in groote wateren en Zijne voetstappen worden niet bekend', doch die weg is immer 'in het heiligdom' en 'volmaakt'." Nadat ds. Hofmeyr gedurende 1914 afgetree het, het sy gesondheid sodanig verbeter dat hy gedurende 1916 die beroep na Rossville kon aanneem.

Ds. Hofmeyr was 'n harde werker en liefdadigheid was 'n kenmerk van sy bediening op Bedford. Met sy koms na sy nuwe gemeente was dit geweldig droog en het hy die boere in hulle nood getrou bygestaan. Daar is besluit om 'n jaarlikse donasie aan die plaaslike hospitaal in die vorm van 'n kollekte te skenk. Dit was veral op die gebied van die onderwys dat hy die kerkraad aangespoor het om meer as hulle deel by te dra sodat behoeftige leerlinge skoolgeld, boeke en klere kon ontvang.

Ds. Hofmeyr was 'n sterk voorstander daarvan dat die kerkraad die plaaslike koshuis oorneem. Op 'n spesiale kerkraadsvergadering waarop ds. J.H. van Wyk van Adelaide ook teenwoordig was, is gevra dat die kerkraad die koshuis van die skoolraad oorneem. Ná 'n lang bespreking besluit die kerkraad om tot hierdie stap oor te gaan as hulle van die huurgeld vrygestel word. Nadat 'n kompromis aangegaan is, word die versoek aanvaar en 'n koshuiskommissie gekies wat bestaan het uit ds. Hofmeyr (voorsitter), oudl. P. Maré, namens die kerkraad, mevv. F. Hofmeyr, L. Vosloo en mnr. G.R. van Niekerk. Mnr. en mev. H.S. Farrel is as koshuisouers aangestel onder wie se leiding die koshuis nuwe hoogtes bereik het. Ds. en mev. Hofmeyr het geen moeite ontsien om vir die behoeftige leerlinge 'n ware tuiste te help skep nie. Daar is ook besluit om 'n kerksaal vir gemeentelike gebruik in Cradockstraat te bou en 'n klavier en 150 stoele word aangekoop. Dit word die Saamtreksaal genoem en is op 13 Mei 1922 ingewy. Die kerkraad besluit om drie jaar lank die gemeente Alice, geldelik te help, terwyl £10 vir die kerkgebou van die NG gemeente Namakwaland op Springbok gestuur sou word.

'n Voorstel is ingedien waarop die leraar versoek is om in Afrikaans te preek, en hy ontvang volmag van die kerkraad om dit te doen. Gedurende die tyd spreek die kerkraad hom uit ten gunste van die vereniging van die afsonderlike NG Kerke in een sinodale verband. Die kerkraad besluit eenparig dat die Gewetensklousule vir Hoër Onderwys behoue moet bly.

Begin 1924 word besluit om die salaris van die leraar tot £400 te verhoog plus reiskoste van £75 per jaar. Die kerkraad het by wyse van bonusse sy dankbaarheid betoon vir die goeie dienste wat die leraar gelewer het. 'n Nuwe Ford-motor word teen £164 vir sy gebruik aangekoop, maar £30 word gedurende die eerste jaar aan herstelwerk bestee. Daar is besluit om die kerkgebou, saal en pastorie op Bedford te elektrifiseer, terwyl ds. Hofmeyr die kerkraad verteenwoordig op die landswye Sondagskoolkonferensie wat op Bloemfontein gehou is. Nadat die leraar vir 'n beroep na Robertson bedank het, bied die kerkraad hom 'n bonus van £25 aan en bedank die pastoriepaar vir die goeie werk wat hulle in belang van die Here in die gemeente doen.

Die kerkplaas, Glen Lynden, het gedurig aandag geverg, terwyl die leraar op 'n taktvolle manier die probleme help oplos het. Die kerkraad is vir die doel in verskillende kommissies verdeel, naamlik 'n huur-, 'n turksvy- en 'n waterkommissie. Die turksvyplaag het soms so 'n bedreiging geword dat die hele kerkraad moes inspring om probleme te voorkom. Ds. Hofmeyr ontvang op 25 Julie sy demissie, nadat hy 'n beroep na Greytown in Natal aangeneem het.

Met Middelburg, Transvaal, se eeufeesviering in 1967 het ds. Hofmeyr die volgende oorsig van sy dienstyd in dié gemeente gegee: “Met my bevestiging in Mei 1929 het die gemeente ongeveer 1 800 lidmate getel. Daarna het jare van swaarkry gevolg, veral die depressie van 1930-'31. Dit het veroorsaak dat groot getalle lidmate – veral jongmense – na die stede verhuis het om 'n beter heenkome te soek. Dit het meegebring dat die ledetal mettertyd skerp gedaal het, later tot tussen 1 500 en 1 600.

“In daardie tyd het die Departement van Onderwys begin met sy sentralisasieskema om al die plattelandse skoolkinders na die dorpskole oor te plaas. Omdat net 'n klein persentasie van die plaaskinders in die skoolkoshuise gehuisves kon word, is van skoolbusse gebruik gemaak om die kinders te vervoer. Sommige van die soms in die snerpende koue en dan weer in snikhete hitte. Sentralisasie het toe meegebring die sluiting van elf of twaalf van ons buiteskole wat binne die grense van die gemeente geval het. Daardie buiteskole was in baie opsigte ligpunte in die gemeente wat toe uitgedoof is. In die buiteskole het die wyksmense vergader vir skoolkonserte, wyks- en Pinksterbidure en buitedienste, sodat die verdwyning van die skole 'n werklike verlies vir die kulturele en godsdienstige lewe van die gemeente was.

“Oorspronklik het die gemeente baie swak bygedra vir die Kerkfondse. Gemiddeld was die dankoffer-opbrengs ongeveer £700 per jaar. Gelukkig het met verloop van tyd 'n groot verbetering ingetree, in so 'n mate dat met die aanslag vir die Sinodale Fondse Middelburg later geplaas is in klas A – saam met die ryk gemeentes, soos bv. Ermelo en Pretoria. Hierdie verbetering was daaraan te danke dat die lidmate geleer het om te gee en te werk vir hulle Kerk. Wat ook veel bygedra het, is die feit dat die susters van die gemeente op die dorp die stelsel van sistematiese bydraes ingevoer het, waardeur tot £1 000 per jaar byeengebring is.

“Pinksterbidure was in die buitewyke geheel onbekend. Dus is programmas van dienste in al die buitewyke opgetrek, en Pinksteronderwerpboekies aan elke huisgesin in die buitewyke uitgedeel. Die gevolg was dat die opkomste baie bemoedigend was, sodat die laaste jare die gesamentlike afsluiting op Pinkster-Sondag in 'n goed gevulde kerk gehou is. Pinkster val gewoonlik in die oestyd; en so het baie vriende by die buitedienste hul beloftes gemaak van mielies, bone, aartappels ens. en is daar tot 100 mud ingesamel wat dan versprei is onder weeshuise en inrigtinge van die Kerk en die SAVF. Dat die gemeente geleer het om te gee, word ook bewys deur ruime bydreas vir Sending en Armsorg, vir die jaarlikse Transvaler-Kersfeesfonds, en ook vir die Mediese Fakulteit in Pretoria."

• (af) (en) Hofmeyr, W. Lou(w); Hofmeyr, Nico J.; Hofmeyr, S.M.; Hofmeyr, George S.; Hofmeyr, Johannes W. (samestellers). 1987. Die Hofmeyrs: 'n Familiegeskiedenis. Lynnwoodrif en Bloemfontein: Die Samestellers.
• Dreyer, eerw. A. 1935.Gedenkboek van die Nederduits-Gereformeerde Kerk Somerset Oos. Kaapstad: Cape Times Beperk.
• Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
• (af) Krüger, prof. D.W. en Beyers, C.J. (hoofred.) Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel III. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, 1977.
• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• (af) Dreyer, J.A. (samesteller). 1957. Halfeeufees-Gedenkboek. Moedergemeente Port Elizabeth, 1907–1957. Port Elizabeth: NG Kerkraad.
• (af) Du Toit, ds. F.G.M. 1967. Ned. Geref. Gemeente Middelburg, Transvaal. Gedenkboek by die Eeufees op 11-19 Maart 1967. Middelburg, Transvaal: NG Kerkraad.

• (af) 'n Foto van die Greytownse NG kerk waarvan ds. Hofmeyr die hoeksteen gelê het.