Fryderyk Jakub Teichmann

Fryderyk Jakub Teichmann (ur. 1789, Szczepanowice, zm. 1839, Warszawa) – działacz oświatowy, pastor ewangelicko-reformowany, pierwszy od 1591 roku pastor ewangelicki w Krakowie, w latach 1831–1839 superintendent diecezji warszawskiej Generalnego Konsystorza Wyznań Ewangelickich w Królestwie Kongresowym, skupiającego luteranów i kalwinistów.

Urodził się w Szczepanowicach pod Tarnowem, gdzie jego ojciec Jakub Fryderyk (1704–1805) był pastorem kalwińskim w tamtejszym zborze i seniorem Jednoty Małopolskiej. Jego matką była Karolina z Ernstów, a wśród jedenaściorga rodzeństwa był m.in. lekarz Jakub Władysław Teichmann (zm. 1825) ojciec słynnego profesora medycyny Ludwika Karola Teichmanna oraz Antoni Teichmann (1798–1877) utalentowany muzyk, przyjaciel Fryderyka Chopina. Rodzina Teichmannów miała być rzekomo pochodzenia holenderskiego i w XVIII wieku przeniosła się do Małopolski, gdzie wydała kilku pastorów kalwińskich.

Wzorem ojca i stryja Fryderyk Jakub Teichmann poświęcił się karierze duchownej i w tym celu studiował teologię ewangelicką na Uniwersytecie w Berlinie, a potem na wydziale teologii ewangelickiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Podobno podczas studiów w Berlinie miał być nauczycielem jednego z synów króla holenderskiego, choć daty wydają się temu przeczyć. Być może był sekretarzem Wilhelma II Holenderskiego.

W 1815 roku powrócił do Polski i został ordynowany na pastora ewangelicko-reformowanego, jako adiunkt superintendenta Karola Diehla. W 1816 roku parafia ewangelicka św. Marcina w Krakowie, skupiająca kalwinistów i luteranów, wybrała go na swojego pierwszego pastora. Jako pierwszy jej pastor i pierwszy duchowny ewangelicki w Krakowie od 1591 roku, doprowadził do uregulowania spraw majątkowych i organizacyjnych młodej parafii, a także do utworzenia własnego, niezależnego konsystorza ewangelickiego, dla Rzeczypospolitej Krakowskiej. Jednocześnie objął katedrę języka i piśmiennictwa niemieckiego na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W 1828 roku został wybrany drugim proboszczem parafii ewangelicko-reformowanej w Warszawie, gdzie objął posługę od stycznia 1829 roku. Ze stanowiskiem tym wiązało się także bycie członkiem Generalnego Konsystorza Wyznań Ewangelickich. W stolicy zasłynął m.in. z przywrócenia nabożeństw w języku polskim, co pozytywnie odnotowała ówczesna prasa. Po wybuchu powstania listopadowego w przeciwieństwie do ks. Diehla, nie angażował się zbytnio po żadnej ze stron i gdy ksiądz Diehl wyjechał do Wielkopolski, ks. Teichmann pozostał w Warszawie i stanął na czele kalwinistów w Generalnym Konsystorzu Wyznań Ewangelickich bez żadnych szykan ze strony zwycięskich Rosjan.

Podobnie jak poprzednik, był zwolennikiem teologii racjonalistycznej oraz utrzymania unii między kalwinistami a luteranami w Królestwie. Pod koniec życia został nawet wybrany superintendentem diecezji warszawskiej, co jednak luteranie odebrali źle, gdyż na czele diecezji przygniatająco luterańskiej stanął kalwinista.

Skromny i popularny, zmarł dość młodo. W jego pogrzebie na cmentarzu kalwińskim w Warszawie uczestniczyły tłumy mieszkańców stolicy: „tłumy ludu, pieszo i powozami, do ostatniej tej chwili temu smutnemu obrzędowi towarzyszyły, że obręb cmentarny nie wystarczał na ich pomieszczenie”.

W zawartym w 1818 roku małżeństwie z Karoliną Augustą Diehl (1796–1859), córką jego poprzednika Karola Diehla miał pięcioro dzieci. Z nich syn Karol Ludwik (1826–1890) po studiach teologicznych, w trakcie których przeszedł na luteranizm, był wieloletnim pastorem w Turku i superintendentem luterańskiej diecezji kaliskiej. Pastorami byli też jego zięć i wnuk.

• Jadwiga Szulc, Eugeniusz Szulc: Cmentarz Ewangelicko-Reformowany w Warszawie: zmarli i ich rodziny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989, seria: Biblioteka Syrenki. ISBN 83-06017-59-5.