Franciszek Kusto

Franciszek Kusto (ur. 5 września 1901 w Łapczycy, zm. 24 grudnia 1981 w Krakowie) – nauczyciel, dziennikarz, publicysta, działacz komunistyczny.

Uczeń gimnazjum w Bochni, w 1919 powołany do WP, uczestnik wojny z Rosją 1920. W 1922 po ukończeniu gimnazjum został nauczycielem w szkole podstawowej w Szopienicach. Członek Związku Nauczycielstwa Polskich Szkół Powszechnych. 1925-1929 studiował historię i literaturę na Wydziale Filozoficznym UJ w Krakowie, członek Bratniej Pomocy, od 1926 w Związku Młodzieży Komunistycznej (ZMK), 1927 był współzałożycielem i został prezesem Organizacji Niezależnej Młodzieży Ludowej "Orka" na UJ, w 1928 wstąpił do KPP. Członek Wydziału Rolnego i Akademickiego Komitetu Okręgowego (KO) KPP w Krakowie. Działacz związków zawodowych i PPS-Lewicy. Od 1929 pracował w sekretariacie Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Chemicznego i Pokrewnych RP i redagował pismo "Robotnik Chemiczny". W maju 1929 wydał jednodniówkę "Czechowicki Robotnik Chemiczny", w której zamieścił list Władysława Gomułki z protestem przeciwko "pomawianiu go przez prawicę o sprzeniewierzanie pieniędzy związkowych" i artykuł "Przeciw faszyzacji związków zawodowych", który został skonfiskowany na mocy decyzji administracyjnej, a F. Kusto wytoczono proces, w którym został jednak uniewinniony. Od 23 VI 1929 członek Tymczasowego Sekretariatu Generalnego PPS-Lewicy i redakcji "Robociarza" - odtąd faktycznie kierował działalnością PPS-Lewicy. 4 VII 1929 zwołał krajową konferencję PPS-Lewicy i kierował przygotowaniami do 1 Zjazdu tej partii (20-21 VII 1929 w Warszawie), na którym złożył sprawozdanie z działalności KC i wszedł w skład Komisji Programowej i Wnioskowej (Redakcyjnej) i został wybrany członkiem KC PPS-Lewicy. 27 VIII 1929 aresztowany, 26 II 1930 skazany na 2 lata więzienia, w związku z apelacją zwolniony za kaucją, brał udział w redagowaniu legalnego pisma KPP "Przegląd Społeczny" w Krakowie. W marcu 1931 ponownie aresztowany, gdyż w grudniu 1931 sąd apelacyjny zatwierdził wyrok 2 lat więzienia, był więziony w Krakowie, Łęczycy i Sieradzu, gdzie był członkiem komun więziennych, m.in. starostą komuny w więzieniu w Sieradzu. Zwolniony XI 1932, działał w Komitecie Okręgowym (KO) KPP w Krakowie do czerwca 1933, później działał w Łodzi (do 1939), gdzie był dziennikarzem działu ekonomicznego wydawnictwa "Republika". Działacz Związku Dziennikarzy RP. Po wrześniu 1939 na krótko wrócił do Krakowa, później zamieszkał w Warszawie. W sierpniu 1941 wraz ze Stanisławem Ziają utworzył konspiracyjną grupę komunistyczną "Proletariusz", wydającą od grudnia 1941 pismo pod tym samym tytułem. Od grudnia 1941 współwłaściciel i dyrektor administracyjny firmy chemiczno-farmaceutycznej "Opotherapia". Od stycznia 1942 w PPR, był pośrednikiem w kontaktach między sympatyzującymi z PPR grupami inteligenckimi a Marianem Spychalskim, Ignacym Logą-Sowińskim i innymi czołowymi działaczami PPR i GL. Poza tym dostarczał urządzeń technicznych dla wydawnictw partyjnych. Od 1945 działacz krakowskiej PPR, w grudniu 1945 był członkiem Komitetu Wojewódzkiego (KW) i delegatem na I Zjazd PPR, od grudnia 1948 w PZPR. Etatowy prezes Zarządu Wojewódzkiego (ZW) Związku Samopomocy Chłopskiej (ZSCh), przewodniczący Zrzeszenia Spółdzielczego Samopomocy Chłopskiej. 1946-1947 członek zarządu Zrzeszenia Spółdzielczej Samopomocy Chłopskiej. Od 29 XII 1945 do 19 I 1947 poseł do KRN. 1948-1950 sekretarz generalny Centralnego Związku Spółdzielczego. 1950-1952 attaché handlowy w ambasadzie PRL w Pekinie, później wicedyrektor w Ministerstwie Handlu Zagranicznego. VI 1956 - I 1957 inspektor w kancelarii I sekretarza KC PZPR, a 1957-1960 radca handlowy PRL w Sofii i w Pradze. 1964-1968 dyrektor zespołu NIK, później na rencie. Był odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy.

• Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 3, Warszawa 1992.