Economou EN

Ο Ελευθέριος Ν. Οικονόμου είναι Έλληνας θεωρητικός φυσικός και ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Έχει συνεισφέρει ουσιαστικά σε διάφορους τομείς της θεωρητικής φυσικής συμπυκνωμένης ύλης, ξεκινώντας από τη μελέτη των επιφανειακών πλασμονίων κατά τη διάρκεια της διδακτορικής διατριβής του το 1969. Ο κ. Οικονόμου διαδραμάτισε κυρίαρχο ρόλο ως επιστήμονας, εκπαιδευτικός και διευθυντής σε θέσεις ευθύνης στην εξέλιξη της θεωρητικής φυσικής στην Ελλάδα από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε έναν ειδικό τόμο που δημοσιεύθηκε το 2000, στο Physica B , με την ευκαιρία τα 60 γενέθλιά του. Η γνώμη του και η ευρεία επιστημονική και διοικητική εμπειρία του ζητείται ακόμη από μεγάλα επιστημονικά περιοδικά, όπως το Nature Materials , ιδίως για τον τρόπο αντιμετώπισης προκλήσεων που σχετίζονται με τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα στην επιστήμη και την τεχνολογία. Συνέβαλε ουσιαστικά στη διαμόρφωση των πρώτων βημάτων του Πανεπιστημίου Κρήτης και ηγήθηκε της προσπάθειας για τη δημιουργία του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στο οποίο διατέλεσε ο πρώτος Διευθυντής και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου από την ίδρυσή του το 1983 έως το 2004. Διδάσκει συνεχώς προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης από το 1982 και έγραψε επίσης 13 συγγράμματα, κυρίως σε θέματα που σχετίζονται με θεωρητικά φυσική και φυσική συμπυκνωμένης ύλης. Υπήρξε επίσης επιβλέπων/συνεπιβλέπων στη διδακτορική διατριβή 16 διδακτορικών φοιτητών και δημοσίευσε πάνω από 250 εργασίες σε περιοδικά με κριτές, οι οποίες έχουν λάβει περισσότερες από 22.000 παραθέσεις, σύμφωνα με τον Μελετητή Google.

Ο Ελευθέριος Οικονόμου γεννήθηκε στην Αθήνα, στις 7 Φεβρουαρίου 1940. Μεγάλωσε σε μια γειτονιά εργατικής τάξης της Καλλιθέας και τα πρώτα του χρόνια, μαζί με τους γονείς του Νίκο και Σοφία και τον μικρότερο αδερφό του Βασίλη, επηρεάστηκαν από τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο και ιδίως από τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε. Το 1952 έγινε δεκτός στην εξαιρετικά επιλεκτικό δημόσιο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε με κορυφαία διάκριση το 1958. Την ίδια χρονιά έγινε δεκτός, 7ος μεταξύ των ~ 90 μαθητών στη Σχολή Ηλεκτρολόγων & Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, που παραδοσιακά προσελκύει τους καλύτερους μαθητές στην Ελλάδα. Μεταξύ των συμμαθητών του και φίλος ήταν ο Ιωάννης Ιλιόπουλος, επίσης γνωστός θεωρητικός φυσικός. Αποφοίτησε 2ος και το 1963 και ξεκίνησε την υποχρεωτική, στην Ελλάδα, στρατιωτική θητεία, η οποία τότε διήρκεσε 2,5 χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ήταν τυχερός μια που του δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσει μαθήματα φυσικής μεταπτυχιακού επιπέδου στο "Κέντρο Προχωρημένων Σπουδών και Φιλοσοφίας της Επιστήμης" που διοργανώθηκε στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Ε.Φ.Ε.) «Δημόκριτος» .

Το 1965 υπέβαλε αίτηση για μεταπτυχιακές σπουδές στις ΗΠΑ και έγινε δεκτός στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου του Σικάγου. Πριν αναχωρήσει για τις ΗΠΑ, τον Φεβρουάριο του 1966, παντρεύτηκε την Δρ. Αθανασία Παγανού με την οποία απέκτησε μια κόρη, τη Σοφία Οικονόμου, η οποία είναι καθηγήτρια Φυσικής στο Πολυτεχνικό Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια. Έφτασε στο Σικάγο την άνοιξη του 1966, καθώς η στρατιωτική του θητεία δεν του επέτρεψε να ξεκινήσει το φθινόπωρο. Δύο μήνες αργότερα πέρασε τις διδακτορικές εξετάσεις (qualifying exam), λαμβάνοντας την πρώτη θέση μεταξύ των συμμαθητών του, κάτι που έκανε πολύ εύκολο να γίνει δεκτός ως διδακτορικός φοιτητής στην ομάδα του καθηγητή Morrel H. Cohen. Ο Ελευθέριος Οικονόμου αποφάσισε να επικεντρωθεί στη θεωρητική φυσική συμπυκνωμένης ύλη, σε αντίθεση με τη συμβουλή που έλαβε από τον καθηγητή Valentine Telegdi , ο οποίος του πρότεινε να μελετήσει θέματα φυσικής υψηλών ενεργέιών αντ 'αυτού, διότι διαφορετικά θα περνούσε απλώς την καριέρα του "μετρώντας το ιξώδες του γάλακτος". Ολοκλήρωσε τις σπουδές του και έλαβε διδακτορικό το 1969 σε μόλις τρία χρόνια. Η διατριβή του είχε τίτλο "Surface Plasmons in Thin Films".

Ο Ελευθέριος Οικονόμου ξεκίνησε την πανεπιστημιακή του καριέρα ως Επίκουρος Καθηγητής και αργότερα Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια (1970-81). Ήταν Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου (1994) στο Πολυτεχνείο της Λωζάνης (1992), στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον (1978), στο Πολιτιακό Πανεπιστήμιο της Αϊόβα (1991-92) και είναι συνεργαζόμενο μέλος τουAmes Laboratory από το 1992. Διετέλεσε επίσης επισκέπτης ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Ε.Φ.Ε.) «Δημόκριτος» (1997-1998) και κατείχε την Έδρα Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1978-81). Το 1981 ο ίδιος και ο καθηγητής Π. Λαμπρόπουλος ήταν οι πρώτοι εκλεγμένοι καθηγητές στο νεοσύστατο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ως ο πρώτος πρόεδρος του Τμήματος έβαλε τις βάσεις στοΤμήμα Φυσικής και έπαιξε σημαντικό ρόλο για την πρόσληψη των υψηλής ποιότητας μελών ΔΕΠ στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Ήταν και παραμένει ισχυρός εκφραστής θέσεων που σχετίζονται με την αρνητική επιρροή των πολιτικών κομμάτων και την άμεση συμμετοχή των φοιτητών στην εύρυθμη λειτουργία των πανεπιστημίων. Αν και συνταξιοδοτήθηκε το 2007, εξακολουθεί να υπηρετεί και διδάσκει στο Τμήμα Φυσικής ως Ομότιμος Καθηγητής.

Ο κ. Οικονόμου ήταν η εξέχουσα προσωπικότητας μιας ξεχωριστής ομάδας πέντε Ελλήνων επιστημόνων από το εξωτερικό, δηλαδή του Φώτη Καφάτου , του Διονύσιου (Ντένις) Τσιχρίτζη, του Γρηγόρη Σηφάκη και του Παναγιώτη Λαμπρόπουλου, που σχεδίασε την ιδέα και έπεισε την ελληνική κυβέρνηση να δημιουργήσει τα πρώτα τρία Ινστιτούτα του  Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στο Ηράκλειο: το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (IMBB), το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ (ΙΗΔΛ) και το Ινστιτούτο Πληροφορικής (ΙΠ). Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του ως πρώτου Διευθυντή (1983-2004), το ΙΤΕ επεκτάθηκε με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών (ΙΜΣ) στο Ρέθυμνο, το Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής - (IEXMH) στην Πάτρα , το Ινστιτούτο Τεχνικής Χημικών Διεργασιών στη Θεσσαλονίκη - το οποίο το 2000 μετονομάστηκε Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) που έγινε ανεξάρτητο από το ΙΤΕ - και Ινστιτούτο Βιοϊατρικής Έρευνας στο Ιωάννινα. Επιπλέον, το ΙΤΕ έχει καθιερωθεί ως ο κορυφαίος ερευνητικός οργανισμός στην Ελλάδα, και κατατάσσεται σταθερά ως πρώτος στην επιστημονική ποιότητα και τη διεθνή αναγνώριση με βάση μια ποικιλία δεικτών, συμπεριλαμβανομένων αξιολογήσεων από εξωτερικές επιτροπές καθώς και προσέλκυσης χρηματοδότησης από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας. Το ΙΤΕ συνεισέφερε επίσης σημαντικά στον επαναπατρισμό Ελλήνων επιστημόνων από το εξωτερικό. Η επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων, η οποία ήταν αποτέλεσμα της ιδιαίτερης προσοχής στην επιστημονική αριστεία, δεν ήταν εύκολη καθώς πολλές φορές οι εποπτεύοντες οργανισμοί προσπάθησαν να εισαγάγουν πολιτικά κριτήρια και να παρέμβουν.

Ο καθηγητής Οικονόμου ολοκλήρωσε τη θητεία του ως Γενικός Διευθυντής του ΙΤΕ το 2004, μετά από 21 χρόνια υπηρεσίας στο ίδρυμα. Τρία χρόνια αργότερα, το 2007, έφτασε στην υποχρεωτική ηλικία συνταξιοδότησης των 67 ετών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Του απονεμήθηκε ο τίτλος του Ομότιμου Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και συνεχίζει να διδάσκει και παραμένει ενεργός στην έρευνα στο Τμήμα Φυσικής.

Κατά τη διάρκεια της επιστημονικής του καριέρας ο Ελευθέριος Οικονόμου ασχολήθηκε με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων στον τομέα της φυσικής συμπυκνωμένης ύλης. Αυτά τα θέματα περιλαμβάνουν ηλεκτρονικές ιδιότητες πολλών και διαφορετικών υλικών και συστημάτων, με έμφαση σε συστήματα με ελαττώματα ( κρυσταλλογραφικά ελαττώματα ) και διαταραγμένα συστήματα (π.χ. άμορφοι ημιαγωγοί), μαγνητικές και οπτικές ιδιότητες διαφορετικών υλικών , συμπεριλαμβανομένων των υπεραγωγών και των πολύ συσχετιζόμενων υλικών, των επιφανειακών πλασμονίων και των αλληλεπιδράσεών τους σε μέταλλα και ημιαγωγούς , σε αλληλεπιδράσεις ηλεκτρονίων-φωνονίων, μη γραμμικά συστήματα και οι ιδιότητές τους, διάδοση ακουστικών κυμάτων και ελαστικών κυμάτων σε τυχαία και περιοδικά μέσα (π.χ. φωνονικοί κρύσταλλοι) και διάδοση ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων σε πολύπλοκα συστήματα, με έμφαση στους φωτονικούς κρυστάλλους και μετα-υλικά.

Από το 1990 η έρευνά τουεπικεντρώνεται κυρίως στην ηλεκτρομαγνητική και ακουστική / ελαστική διάδοση κυμάτων σε πολύπλοκα συστήματα. Ήταν ένας από τους εμπνευστές του πεδίου των φωνονικών κρυστάλλων (δηλ. Υλικών ακουστικής / ελαστικής ζώνης διακένου κύματος ) που οδήγησε στο πιο πρόσφατο και ευρύτερο πεδίο των ακουστικών μετα-υλικών . Η πρωτοποριακή εργασία του το 1992 «Elastic and acoustic wave band structure», ήταν μία από τις δύο (σχεδόν ταυτόχρονες) δημοσιεύσεις που συζητούσαν για πρώτη φορά την έννοια του κενού της ακουστικής ζώνης. Αυτό το άρθρο ακολούθησε πολλά άλλα ιδιαίτερα αναγνωρισμένες εργασίες του κ. Οικονόμου στον τομέα των φωνονικών κρυστάλλων και της διάδοσης ελαστικών κυμάτων σε πολύπλοκα συστήματα (βλ. ).

Αξίζει επίσης να σημειωθεί η συμβολή του στον τομέα των ηλεκτρομαγνητικών μετα-υλικών. Εκεί, η έρευνά του συνέβαλε στην εξάλειψη ορισμένων από τις πρώτες αντιρρήσεις της επιστημονικής κοινότητας σχετικά με την πιθανότητα ύπαρξης μετα-υλικών με αρνητικό δείκτη διάθλασης, αποκάλυψε τη δυνατότητα και τους περιορισμούς για την επίτευξη αρνητικού δείκτη διάθλασης στο οπτικό φάσμα, και απέδειξε μερικές από τις μοναδικές ιδιότητες και δυνατότητες των μετα-υλικών (π.χ. τη δυνατότητα επίτευξης της απωθητικής δύναμης Casimir στα χειρόμορφα μετα-υλικά). Στην έρευνά του για τα μετα-υλικά, ο Οικονόμου συνεργάζεται στενά με τον επί μακρόν συνάδελφό του Κώστα Σουκούλη, από την περίοδο 1979-1982, όταν ο κ. Σούκουλης ήταν μεταδιδακτορικός ερευνητής υπό την εποπτεία του στο Πανεπιστήμιο. της Βιρτζίνια. Η επιτυχής συνεργασία σε μετα-υλικά αρνητικού δείκτη με επικεφαλής τους Οικονόμου και Σούκουλη, συμπεριλαμβανομένων επιστημόνων από το Imperial College (Sir John Pendry ), το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καρλσρούης και το Πανεπιστήμιο Bilkent ( Ekmel Özbay ), αναγνωρίστηκε διεθνώς με την απονομή του βραβείου Descartes της Ευρωπαϊκής Ένωσης για συνεργασία έρευνα το 2005.

Μία από τις σημαντικότερες επιστημονικές συνεισφορές του Ελευθέριου Οικονόμου θεωρείται ακόμα το διδακτορικό του έργο σε επιφανειακά πλασμώνια. Η σχετική δημοσίευση του 1969 "Surface plasmons in thin films", μεταξύ των πρώτων της καριέρας του, έχει γίνει ένα έργο αναφοράς για το σύγχρονο πεδίο της πλασμονικής , το οποίο έχει αυξηθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια.

Μεταξύ των προηγούμενων ερευνητικών αποτελεσμάτων του κ. Οικονόμου, θεωρείται πολύ σημαντική η έρευνα σχετικά με τον "εντοπισμό Άντερσον" σε συστήματα με ελαττώματα (π.χ. κρυσταλλογραφικό ελάττωμα) και σε διαταραγμένα συστήματα. Πολλά από τα καινοτόμα και σημαντικά αποτελέσματα αυτής της έρευνας συνοψίζονται στο ιδιαίτερο δημοφιλές βιβλίο του «Green's Functions in Quantum Physics».

Ο καθηγητής Οικονόμου έχει συγγράψει αρκετά βιβλία φυσικής στα ελληνικά και στα αγγλικά, μερικά από τα οποία έχουν εκτιμηθεί ευρέως. Συγκεκριμένα, το βιβλίο του "Green's functions in Quantum Physics", που κυκλοφόρησε αρχικά το 1979, έχει λάβει περισσότερες από 2500 παραθέσεις σύμφωνα με τον Google Scholar και συμπεριλήφθηκε στα ηλεκτρονικά αρχεία "Springer Book Archives" που περιείχαν 40 φημισμένα βιβλία που εκδόθηκαν από την Springer μεταξύ 1842 και 2005.

Βιβλία στα Αγγλικά

• "Green's functions in Quantum Physics", Springer-Verlag, 1979. Second edition 1983, third edition 2006.
• "A Short Journey from Quarks to the Universe" , SpringerBriefs, 2011. Μια δεύτερη εκτεταμένη έκδοση εκδόθηκε με τον τίτλο "From Quarks to the Universe: A short Physics Course", Springer-Verlag, 2016.
• "The Physics of Solids. Essentials and Beyond", Springer-Verlag, 2010.

Βιβλία στα ελληνικά

• "Στατιστική Φυσική και Θερμοδυναμική", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1994, 2η έκδοση, 2001
• "Επιστήμη: Η γοητεία της", Ευρασιατικές Εκδόσεις, Αθήνα 2012
• "Από τα Κουάρκ στο Σύμπαν: Μια σύντομη περιήγηση" , Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2012
• "Φυσική Στερεάς Κατάστασης. Τόμος I: Μέταλλα, Ημιαγωγοί, Μονωτές", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1997
• "Φυσική Στερεάς Κατάστασης. Τόμος II: Τάξη, Αταξία, Συσχετίσεις", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2003
• "Επίτομη Φυσική Στερεάς Κατάστασης", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2016
• "Στερεά I - Γενική άποψη" & "Στερεά I - Μέταλλα και Ημιαγωγοί", Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 1999
• "Πυρηνικά όπλα και ανθρώπινος πολιτισμός", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1985, 2η έκδοση. 1987
• "Η Φυσική Σήμερα", Τόμος 1, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1989, 5η έκδοση, 2010 (συν-συγγραφέας)
• "Η Φυσική Σήμερα", Τόμος 2, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1989, 1991, 5η έκδοση, 2010 (συν-συγγραφέας)

• Fellow της American Physical Society (1994) "... ..For contributions to the theory of disordered systems including mobility edges and localization of classical waves."
• Επίτιμος Διδάκτορας, Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Γκρενόμπλ , Γαλλία (1994)
• Επίτιμος Διδάκτορας, Τμήμα Επιστήμης & Μηχανικής Υλικών,  Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων , Ελλάδα (2004)
• Εξαιρετικός αξιολογιτής επιστημονικών άρθρων από την American Physical Society (2008)
• Βραβείο του Ιδρύματος του Ελληνικού Κοινοβουλίου (2010)
• Ταξιάρχης του Τάγματος του Φοίνικα από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας (2013)

• Γενικός Διευθυντής και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) (1983-2004)
• Γενικός Γραμματέας, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, Ελλάδα (1987-88)
• Αντιπρόεδρος, Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Ελλάδα (1988-91)
• Πρόεδρος, Επιτροπή Φυσικών και Τεχνολογικών Επιστημών, Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Ελλάδα, (1988-91)
• Πρόεδρος, Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης (1981-82)
• Κοσμήτορας, Σχολή Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης (1981-82)
• Πρόεδρος, Τεχνικό Συμβούλιο, Πανεπιστήμιο Κρήτης (1982-86)

• E.N. Economou, "Surface Plasmons in Thin Films" , Phys. Rev. 182, 539–554 (1969)
• E.N. Economou, M.H. Cohen, "Existence of Mobility Edges in Anderson's Model for Radom Lattices", Phys. Rev. B. 5, 2931–2948 (1972)
• E.N. Economou, C.M. Soukoulis, "Static Conductance and Scaling Theory of Localization in One Dimension", Phys. Rev. Lett. 46, 618-621 (1981)
• M. Sigalas, E.N. Economou,"Elastic and Acoustic Wave Band Structure", Journal of Sound and Vibrations, 158 (2), 377 (1992)
• M. Kafesaki, R. S. Penciu, and E. N. Economou “Air bubbles in water: a strongly multiple scattering medium for acoustic waves”  Physical Review Letters 84(26), 6050 (2000)
• S. Foteinopoulou, E.N. Economou, C.M. Soukoulis, "Refraction at Media with Negative Refractive Index", Phys. Rev. Lett. 90, 107402 (2003)
• J. Zhou, Th. Koschny, M. Kafesaki,E.N. Economou, J. Pendry, and C.M. Soukoulis, "Saturation of the Magnetic Response of Split-Ring Resonators at Optical Frequencies", Phys. Rev. Lett. 95 (22) 223902 (2005)
• S. Droulias, I. Katsantonis, M. Kafesaki, C.M. Soukoulis, E.N. Economou “Chiral Metamaterials with PT-Symmetry and Beyond”  Physical Review Letters 122 (21), 213201 (2019)