Demps van der Merwe

Prof. dr. Daniël Charl Stephanus van der Merwe (noemnaam Dems of Demps, 15 Julie 1912 – 10 November 1997) was van 1941 tot 1957 (Petrusburg-kombinasie, Vryburg-kombinasie en Windhoek)) en weer van 1978 tot 1982 (Ficksburg) predikant in vier gemeentes of kombinasies van die GKSA, van 1957 tot 1967 sendeling in die gemeente Potchefstroom-Noord, van 1967 tot 1972 professor aan die Hammanskraalse Teologiese Skool en daarna tot 1977 professor aan die Teologiese Skool Potchefstroom.

Nadat hy sy teologiese studie op Potchefstroom voltooi het, het Dems van der Merwe hom in die buiteland verder gaan bekwaam. Hy het sy wysgerige opleiding aan die Vrije Universiteit in Amsterdam, Nederland, ontvang en met ’n doktoraat in die wysbegeerte na veel omswerwinge na Suid-Afrika teruggekeer. Goed dogmaties en wysgerig toegerus, het hy sy wetenskaplike belangstelling veral op die sendingwetenskap gerig. Hy het toe twee uiters belangrike dinge gedoen, skryf sy kollega prof. L. Floor in sy lewensberig in die Almanak vir die jaar 1999: "Eers het hy die verband van die sending met die uitverkiesingsleer aangetoon (sy Th.M.-verhandeling) en daarna het hy die verband tussen verbond en sending beskryf (sy Th.D.-tesis). So het prof. Van der Merwe die hele sendingwetenskap in 'n breë en tot daardie tyd onbekende perspektief geplaas. Sowel in Hammanskraal as in Potchefstroom waar hy professor was, is 'n groot aantal studente in daardie gees opgelei."

Prof. Van der Merwe se tweede belangstellingsveld was die liturgie. In sy studie Twintigste-eeuse liturgiese vernuwing (Pro Rege, 1973) het hy op 'n wetenskaplike wyse rekenskap gegee van sy liturgiese insigte. In navolging van Calvyn het prof. Van der Merwe 'n sterk pleidooi gelewer vir Nagmaal elke Sondag. In sy bekende artikel Liturgie op straat (1977) toon hy aan dat liturgie nie by die kerkdeur ophou nie. Op sy eie, oorspronklike manier om dinge te sê, het hy opgemerk: "Die erediens op Sondag is my vulstasie vir my lewe in die week."

Prof. Floor skryf: "Prof. Van der Merwe was 'n besonder begaafde prediker. ’n Mens moes wel eers gewoond raak aan sy voordrag. Hy was 'n dominee wat nie met verheffing van stem gepreek het nie, maar wat – soos kinders dit uitdruk – met jou gepraat het. In sy gesprek met die gemeente het hy op 'n baie oorspronklike manier die evangelie verkondig. In die kostelike tweetalige publikasie Alles nuut – All things new (Pro Rege 1974) vind ons die Bybelse gedagtes op 'n geheel nuwe manier tot uitdrukking gebring. In 'n preek oor Job teken hy voor die gemeente 'n miljoenêr op die ashoop. Twee werklikhede was vir prof. Van der Merwe in sy prediking van die allerhoogste belang: die hemel en die hel. Hy het dit 'n slag so gestel: 'Deur die sonde is die hemel dikwels toe, so dat dit lyk of dit nie bestaan nie. Maar deur die genade en die heerskappy in Christus en die werk van die Heilige Gees gaan die hemel weer oop, reeds hier op aarde.' Maar dan waarsku hy die gemeente: 'Pas op, daar is in die hel ook goeie mense.'"

In die derde plek was prof. Van der Merwe ook 'n kerkman. Sy geloof in die kerk as liggaam van Christus, maar ook sigbaar as geïnstitueerde kerk, was vir hom baie kosbaar. In navolging van Voetius was vir hom die groot doel van die sending die plantatio ecclesiae, die planting van die kerk. As sendeling en later ook as sekretaris van die sendingdeputate het prof. Van der Merwe baie aandag gegee aan die selfstandigwording van die jong kerke op die sendingveld. Hy het telkens daarop gewys dat uit die staanspoor aan die jong gelowiges kerkbesef bygebring moes word. Self het hy ook in gesprek en optrede voortdurend laat blyk hoe belangrik orde in die kerklike lewe vir hom was. Prof. Floor skryf: "'n Mooi voorbeeld van kerkbesef en ordelike optrede in die kerk het hy gegee toe hy beswaar gehad het teen 'n bepaalde artikel van die Nederlandse Geloofsbelydenis. Hy het sy beswaar nie oral gaan uitbasuin nie, maar in die ordelike weg met 'n beswaarskrif insake Artikel 36 NGB hom tot die Sinode gewend."

Prof. L. Floor skryf in sy lewensberig van prof. Van der Merwe in die Almanak vir die jaar 1999: "Dit is nie so eenvoudig om 'n opsomming te gee van my oudkollega prof. Dems van der Merwe, nie – hy het 'n vol, 'n veelbewoë en ons kan selfs sê 'n avontuurlike lewe gehad. Om een voorbeeld te noem: Hy kon selfs met enige trots vertel dat hy tydens die Tweede Wêreldoorlog aan beide kante van die strydende partye geïnterneer was. Eers was hy in Duitsland 'n gevangene van Hitler en later, na sy terugkeer na Suid-Afrika, was hy aan die ander kant 'n gevangene van Jan Smuts in Koffiefontein.

"Daar was drie dinge wat prof. Van der Merwe so uitsonderlik gemaak het: Hy was 'n man van wetenskap, 'n man van die Woord en 'n kerkman. Oom Dems - soos ons hom genoem het - kan met reg 'n sendingstrateeg genoem word. Dit het in sy publikasies duidelik aan die lig gekom. Hy het sterk in die Gereformeerde teologiese tradisie gestaan."

Prof. Floor skryf: "Oom Dems was 'n begaafde mens, besonder begaafd. Hy was 'n ware wetenskaplike, ook 'n diep gelowige. In sy bedrywige en vol lewe met sy pragtige gesin het sy toegewyde vrou, Annie, hom altyd bygestaan. Hy het in sy lewe vir baie dinge kans gesien. Maar daar was een ding wat hy nie kon doen nie. Hy kon nie sing nie. Maar dit was so treffend - hy het altyd op Hammanskraal soos ek nog kan onthou wanneer ons sing sy Psalmboek byderhand gehad. Wat ons sing, het hy dan gelees."

• (af) Floor, prof. L. in Van der Walt, dr. S.J. et al. 1998. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1999. Potchefstroom: Administratiewe Buro.