Czesław Skoniecki

Czesław Skoniecki ps. „Ksiądz” (ur. 22 grudnia 1905 w Chmieleniu Wielkim, zm. 28 lipca 1964 w Warszawie) – działacz komunistyczny, publicysta, współzałożyciel PPR, kierownik siatki NKWD w okupowanej Warszawie, w PRL prezes Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.

Był synem Edmunda, robotnika rolnego i Marii z Chmielewskich. Od 1916 uczył się w gimnazjum w Mławie, był stypendystą sejmiku powiatowego, później utrzymywał się jako korepetytor. Członek ZHP. Wcześnie został zwolennikiem lewicy rewolucyjnej – był współzałożycielem i redaktorem naczelnym młodzieżowego pisma „Kłosy”, a następnie „Głosu Młodzieży”. W 1924 za działalność rewolucyjną wśród młodzieży został wydalony z gimnazjum. Jesienią 1924 złożył egzamin z zakresu 8 klas gimnazjum i podjął studia na Wolnej Wszechnicy Polskiej, na Wydziale Humanistycznym. Wstąpił wówczas do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie”; członek zarządu tego Związku. Aresztowany w nocy z 7 na 8 kwietnia 1925 wraz z innymi członkami organizacji, został po kilku tygodniach zwolniony i kontynuował studia. W 1926 odbywał praktykę studencką w Zwoleniu. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel. W 1927 wstąpił do Związku Młodzieży Komunistycznej (przekształconego później w KZMP), a następnie KPP. Członek Komitetu Dzielnicowego KPP na Mokotowie. Inwigilowała go policja (ustalono m.in., że oddawał do druku 17 października 1928 odezwę komunistyczną skierowaną do nauczycieli warszawskich).

Jesienią 1929 został przeniesiony do pracy w Wydziale Rolnym KC KPP, w 1930 brał udział w przygotowywaniu Europejskiego Kongresu Chłopskiego w Berlinie. W tym czasie kierował redakcją tygodnika „Samopomoc Chłopska” (organu Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”) w Lublinie. W nocy z 18 na 19 lutego 1930 został aresztowany na dworcu w Lublinie wraz z paczkami zawierającymi skonfiskowany formalnie, ale znajdujący się jeszcze w redakcji nakład wspomnianego czasopisma. Sąd Okręgowy w Lublinie skazał go 3 czerwca 1930 na dwa lata twierdzy, Sąd Apelacyjny w Lublinie zmniejszył mu karę do 1,5 roku. Wyrok odsiadywał w Lublinie, Łęczycy i Sieradzu, skąd wyszedł 20 sierpnia 1931. Działał następnie w Krakowie jako instruktor CWR KPP, kierował redakcją legalnego tygodnika komunistycznego „Chłopska Przyszłość”. Po zamknięciu czasopisma przez władze policyjno-administracyjne w lutym 1932, a tym samym – upadku planów, aby na bazie pisma utworzyć partię Zjednoczenie Robotniczo-Chłopskie „Przyszłość”, stał się płatnym funkcjonariuszem partyjnym, tzw. obwodowcem, tj. działającym na szczeblu obwodu partii. Aresztowany na stacji w Strzałkowie 25 września 1932, został osadzony w więzieniu w Gnieźnie. Po trzech miesiącach zwolniono go z braku dowodów. W 1934 był sekretarzem okręgowym KPP Radom, Warszawa-Zachodnia Miejska i członkiem Egzekutywy Komitetu Okręgowego (KO) KPP Warszawa Prawa Podmiejska. Aresztowany 7 kwietnia 1935 w Zielonce pod Warszawą, osadzony w Centralnym Więzieniu Karno-Śledczym w Warszawie. Tu był starostą komuny więziennej do chwili zwolnienia pod nadzór policji 20 sierpnia 1935. Przez pewien czas był członkiem Egzekutywy KO KPP Warszawa Lewa Podmiejska. Aresztowany w Żyrardowie 17 lutego 1936, sądzony razem z Marcelim Nowotką, został skazany 30 lipca 1936 przez SO w Warszawie na 8 lat więzienia (wyrok zatwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie 25 lutego 1937). Karę odbywał w więzieniu w Płocku i od końca 1937 w Rawiczu, skąd wydostał się w dniu wybuchu wojny z Niemcami 1 września 1939 i 9 września przybył do Warszawy, a po jej kapitulacji do sowieckiej strefy okupacyjnej i pracował w rejonowej gazecie „Nowe Życie” w Grajewie.

Od listopada 1939 do stycznia 1940 był inspektorem szkolnym rejonu grajewskiego. W grudniu 1939 odbył wraz z Nowotką rozmowę z sekretarzem generalnym Komitetu Centralnego (KC) Komunistycznej Partii (bolszewików) Białorusi Panteliejmonem Ponomarienką, co „miało przyczynić się do lepszego zrozumienia spraw polskich przez administrację radziecką”. Od grudnia 1940 był zastępcą sekretarza redakcji wydawanego w języku polskim w Mińsku organu KC Komunistycznej Partii (bolszewików) Białorusi „Sztandar Wolności”. Po 22 czerwca 1941 znalazł się w Homlu. W grupie polskich komunistów (głównie współpracowników „Sztandaru Wolności”) wystąpił z inicjatywą utworzenia polskiego batalionu wchodzącego w skład Armii Czerwonej. Latem 1941 przybył do Moskwy, gdzie został przeszkolony w szkole Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej (KW MK) i wszedł w skład Grupy Inicjatywnej PPR. 26 września 1941 został ranny w wypadku samolotu koło Wiaźmy podczas próby przerzutu na ziemie polskie. Zrzucony w nocy z 27 na 28 grudnia 1941 w rejon Wiązowny koło Warszawy. Działał niezależnie od PPR (choć w autobiografii pisał, że pracował na polecenie KC PPR). Prowadził działalność na rzecz wywiadu sowieckiego i rozporządzał (choć nie od razu) własną radiostacją, niezależną od łączności radiowej KC PPR z Moskwą. Po przybyciu do kraju wysłannika KW MK i wywiadu radzieckiego Feliksa Karwackiego w marcu 1943 Skoniecki został mu podporządkowany. Przekazał centrali wywiadu sowieckiego nieprawdziwe informacje, że Leon Lipski, były członek Sekretariatu Krajowego KC KPP, sprzeciwiający się rozwiązaniu KPP, utworzył w 1943 „antyradziecką” organizację o nazwie Komunistyczna Partia Polski. Informacje te przyczyniły się w wysokim stopniu do tego, że centrala moskiewska nakazała kierownictwu PPR zorganizować zabójstwo Lipskiego, co nastąpiło 24 czerwca 1943.

Działał w wywiadzie sowieckim do wybuchu powstania warszawskiego. W dokumentach NKGB ZSRR określa się go jako zasługującego na zaufanie informatora.

26 sierpnia 1944 przybył z Warszawy do Lublina. Został wezwany do Moskwy dla złożenia sprawozdania, tam zatrzymany i uwięziony. Wrócił do Warszawy 21 sierpnia 1945, po interwencji KC PPR. W życiorysie podał nieprawdziwą informację, że wypełniał specjalne zadania na zapleczu niemieckim.

Po wojnie brał udział w zjazdach partyjnych jako delegat i w wielu posiedzeniach KC PPR, a potem PZPR (wystąpił na III Plenum KC PZPR w listopadzie 1949), ale nigdy nie wchodził do centralnych władz partyjnych.

Był pierwszym redaktorem naczelnym organu KC PPR/PZPR „Chłopska Droga”, przeznaczonego dla wsi, wydawanego od 21 października 1945. 1947-1948 wchodził w skład Komisji Prasowej KC PPR 5 listopada 1949 został mianowany inspektorem w Wydziale Rolnym KC PZPR.

Od 27 września 1955 był zastępcą redaktora naczelnego „Trybuny Ludu”, jednocześnie kierownikiem działu rolnego gazety. W czasie walk frakcyjnych w kierownictwie PZPR latem 1956 opowiadał się zdecydowanie po stronie frakcji puławian, opowiadających się za bardziej liberalnym kursem politycznym PZPR.

28 lutego 1957 został prezesem Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, czyli szefem cenzury. Odpowiadał za zamknięcie tygodnika „Po prostu” w październiku 1957. Odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy.

• Aleksander Kochański, Skoniecki Czesław (1905-1964) w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXXVIII, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk s.245-247 wersja elektroniczna IPSB
• Piotr Gontarczyk, PPR. Droga do władzy 1941-1944, Warszawa 2003.
• Edward Gronczewski, Walczyli o Polskę Ludową, Warszawa 1982.